Henk Van Ess: Τα μυστικά για να κάνετε search στο google κρυφά ότι θέλετε

Μαθήματα διαδικτυακής αναζήτησης αλλά και έγκυρης πληροφόρησης από πηγές του ανοικτού διαδικτύου παραδίδει αυτές της ημέρες στην Ελλάδα ο Henk van Ess, ο ανεξάρτητος ειδικός που έχει συμβουλεύσει στην μέχρι τώρα πορεία του, φορείς επιβολής του νόμου, μέσα ενημέρωσης, ειδικούς σε θέματα απάτης, ειδικούς σε θέματα ασφάλειας στον κυβερνοχώρο, ΜΚΟ και οποιονδήποτε άλλον ενδιαφέρεται για τη δύναμη αλλά και τους κινδύνους των διαδικτυακών πληροφοριών.

Με την αφορμή της συμμετοχής του στη Διεθνή Εβδομάδα Δημοσιογραφίας, η οποία διοργανώνεται από το iMEdD για τέταρτη χρονιά στο Ωδείο Αθηνών από τις 5 έως και τις 9 Οκτωβρίου, ο Henk Van Ess μιλά στο insider.gr για την δυνατότητα πρόσβασης σε πληροφορίες για την σημασία της «οπτικής αντίληψης» στην διαδικασία της αναζήτησης καθώς και για την επόμενη ημέρα των fact checking εργαλείων και της διαδικτυακής πληροφόρησης. Παράλληλα βέβαια, μεταλαμπαδεύοντας γενναιόδωρα την εμπειρία του, μοιράζεται μαζί μας και τεχνικές που τόσο οι δημοσιογράφοι όσο και οι απλοί χρήστες του διαδικτύου, μπορούν να χρησιμοποιήσουν για να ανοίξουν τον ασκό της σωστής πληροφόρησης.

Πόσο εύκολη είναι η πληροφόρηση σήμερα

Ζούμε στην εποχή της πληροφορίας, γνωστή και ως εποχή των υπολογιστών και πλέον οι άνθρωποι έχουν την δυνατότητα να ανταλλάσσουν και να μεταφέρουν πληροφορίες ελεύθερα αλλά και να έχουν άμεση πρόσβαση σε γνώσεις που θα ήταν δύσκολο ή αδύνατο να βρεθούν στο παρελθόν. Το γεγονός επιβεβαιώνει και ο ίδιος, τονίζοντας ότι «η πρόσβαση σε πληροφορίες γίνεται όλο και πιο εύκολη στο ευρύ κοινό». Την ίδια στιγμή όμως, όπως επισημαίνει, γίνεται όλο και πιο δύσκολη, τόσο για τους δημοσιογράφους όσο και για τις επιχειρήσεις.

«Οι αλγόριθμοι των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και των μηχανών αναζήτησης έχουν πλέον συντονιστεί σε αυτό που θέλει το ευρύ κοινό. Παρότι όμως δημοσιογράφοι κι επιχειρήσεις εργάζονται για ένα ευρύ κοινό, η έρευνά τους απαιτείται να είναι συχνά εξαιρετικά εστιασμένη και λεπτομερής, γεγονός που καθιστά δύσκολη την όλη διαδικασία» εξηγεί στο insider.gr. Για το λόγο αυτό, σύμφωνα με τον ίδιο θα πρέπει το ερώτημα που διατυπώνεται στις μηχανές αναζήτησης να είναι φιλτραρισμένο και σωστά εστιασμένο. «Η λογική των εργαλείων που χρησιμοποιούμε είναι άκαμπτη. Για να αντικατοπτρίζεται λοιπόν το πραγματικό σας ερώτημα σε αυτή την άκαμπτη λογική θα πρέπει να επαναδιατυπωθεί και να φιλτραριστεί έξυπνα. Μόνο έτσι δεν θα πάρετε τις ίδιες απαντήσεις με το ευρύ κοινό».

Πέρα από το έξυπνο φιλτράρισμα κατά την αναζήτηση βέβαια, στις μέρες μας ελλοχεύει και ο κίνδυνος της παραπληροφόρησης. Και γι’ αυτόν όμως, σύμφωνα με τον Henk Van Ess υπάρχουν συγκεκριμένες τεχνικές – αν όχι τεχνάσματα – τα οποία μπορούν να εφαρμόσουν οι χρήστες ώστε να ελέγξουν αν αυτό που διαβάζουν είναι αληθινό ή όχι στις εκατομμύρια σελίδες που επισκέπτονται καθημερινά.

«Προσπαθήστε να βρείτε κάτι ενδιαφέρον από διαφορετικές πηγές, διασταυρώνοντάς το. Φανταστείτε ότι βρίσκετε για παράδειγμα στο Google ένα άρθρο για την αποψίλωση των δασών σε μια μικρή πόλη της Βραζιλίας. Για να βρείτε πιο γρήγορα πληροφορίες που σχετίζονται με την συγκεκριμένη είδηση, πληκτρολογήστε ξανά τις λέξεις-κλειδιά, αποκλείοντας την αρχική πηγή».

H σημασία του επειδή έναντι του γιατί

Για ενδελεχή αναζήτηση πληροφοριών στο διαδίκτυο μάλιστα, ο Van Ess προτείνει να χρησιμοποιήσουμε και την οπτική μας αντίληψη ( visual thinking approach). «Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η οπτική μας αντίληψη έχει μια κυριολεκτική πτυχή. Αν σκεφτούμε λοιπόν ότι όπου βρίσκεται η πληροφορία, η δημοσιογραφία πρέπει να την ακολουθήσει θα πρέπει να εμπιστευτούμε και την οπτική μας αντίληψη. Αρκεί να σκεφτείτε ότι υπάρχουν πολλά δισεκατομμύρια ώρες βίντεο και ήχου που δεν διερευνώνται επειδή δεν υπάρχει χρόνος ή γνώση για το πώς να τα φιλτράρουμε γρήγορα. Θα έπρεπε όμως, αφού υπάρχουν πολλαπλά εργαλεία διαθέσιμα για να κάνουν γρήγορα το φιλτράρισμα αυτό. Σε λιγότερο από μισή ώρα, μπορείτε να κατηγοριοποιήσετε και να απομαγνητοφωνήσετε ένα βίντεο, αναζητώντας μάλιστα κάθε λέξη-κλειδί που ελπίζετε ότι περιλαμβάνει».

Σε αυτό δε, βοηθά και η “πλευρική σκέψη“ (σ.σ. ένας τρόπος επίλυσης προβλημάτων που χρησιμοποιεί μια έμμεση και δημιουργική προσέγγιση μέσω συλλογισμού που δεν είναι άμεσα προφανής) την οποία μπορείτε να χρησιμοποιήσετε για να οπτικοποιήσετε την απάντηση που θέλετε να βρείτε κι όχι την ερώτηση.

Για να το πούμε πιο απλά σκεφτείτε πόσες φορές χρησιμοποιείτε την λέξη «γιατί» όταν αναζητάτε τον λόγο που συμβαίνει κάτι. Χρησιμοποιείτε την λέξη «γιατί» κι όχι την λέξη «επειδή», παρόλο που οι απαντήσεις που αναζητάτε είναι πιθανότερο να περιλαμβάνουν την λέξη «επειδή».

Όταν κάποτε αναρωτήθηκα γιατί η ποδοσφαιρική ομάδα της Γερμανίας φορούσε ασπρόμαυρα κατά τη διάρκεια των εντός έδρας αγώνων της, οι λέξεις που χρησιμοποίησα στο Google για να βρω την απάντηση ήταν «ασπρόμαυρα επειδή» (black and white because)».