Στο κόκκινο η πολιτική αντιπαράθεση στην (δημοκρατική;) Τουρκία

Πραγματικότητα αποτελεί, εδώ και λίγες ώρες, ο νόμος για «παραπληροφόρηση» στην Τουρκία, ένας νόμος που τροφοδοτεί την πολιτική ένταση ανάμεσα στις κομματικές δυνάμεις και ο οποίος επαναφέρει το ζήτημα της ποιότητας της δημοκρατίας στη γειτονική χώρα, δέκα μήνες πριν από τη διεξαγωγή των προεδρικών εκλογών.

Συγκεκριμένα, το Κοινοβούλιο στην Τουρκία ψήφισε νέο νόμο για τα μέσα ενημέρωσης που προβλέπει ποινή φυλάκισης μέχρι τρία έτη για όποιον δημοσιεύει «ψευδείς πληροφορίες» (fake news). Ο νόμος έχει επικριθεί, μεταξύ άλλων, από οργανώσεις ανθρωπίνων δικαιωμάτων, οι οποίες υποστηρίζουν ότι περιορίζει την ελευθερία της έκφρασης.

Ο νόμος, ο οποίος εγκρίθηκε χθες βράδυ, προτάθηκε από το κυβερνών κόμμα της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης (ΑΚΡ) του Προέδρου Ερντογάν και τους υπερεθνικιστές συμμάχους του MHP.

Η έγκριση του νομοσχεδίου ήρθε μόλις μια ημέρα, αφότου η Κοινοβουλευτική Συνέλευση του Συμβουλίου της Ευρώπης ζήτησε από τις αρχές στην Άγκυρα να μην την εγκρίνουν.

Σύμφωνα με τις διατάξεις του νέου νόμου, δημοσιογράφοι αλλά και χρήστες μέσων κοινωνικής δικτύωσης μπορούν να καταδικαστούν σε φυλάκιση έως και τρία έτη, για πληροφορίες που δημοσιεύουν, αλλά που οι αρχές θεωρούν ψευδείς σχετικά με την «εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια του κράτους, της δημόσιας τάξης ή της δημόσιας υγείας».

Ωστόσο, ο όντως ασαφής ορισμός τού τι μπορεί να ονομαστεί «ψευδής είδηση» προκάλεσε τις ανησυχίες της αντιπολίτευσης, πανεπιστημιακών, δημοσιογράφων, αλλά και μελών οργανώσεων για τα ανθρώπινα δικαιώματα.

Σύμφωνα με τον Γ. Γιλντίζ, δημοσιογράφο και ερευνητή στη Διεθνή Αμνηστία, «σήμερα είναι άλλη μια μαύρη μέρα για την ελευθερία της έκφρασης στις διαδικτυακές πλατφόρμες και για την ελευθερία του Τύπου στην Τουρκία».

Ο Γ. Γιλντίζ πρόσθεσε πως «δεδομένου του αυξημένου ελέγχου της κυβέρνησης στα ΜΜΕ τα τελευταία χρόνια, τα νέα μέτρα τους επιτρέπουν να λογοκρίνουν και να φιμώνουν περαιτέρω τις επικριτικές φωνές πριν από τη διεξαγωγή νέων εκλογών στην Τουρκία, με το πρόσχημα της καταπολέμησης της παραπληροφόρησης».

Ο Ερντογάν, ο οποίος έχει χαρακτηρίσει τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως «απειλή για τη δημοκρατία», αναμένεται να αντιμετωπίσει μια αρνητική πολιτική και κοινωνική συγκυρία στις εκλογές που θα διεξαχθούν σε λιγότερο από ένα έτος, μετά από είκοσι έτη παραμονής στην διακυβέρνηση της χώρας,

Ο νέος αυτός νόμος, ο οποίος κρίνεται από πολλούς πολίτες και πολλές πολιτικές φωνές ως «ανελεύθερος», επαναφέρει το ζήτημα της ποιότητας της δημοκρατίας και των πολιτικών θεσμών εν γένει στην Τουρκία.

Τι είδους δημοκρατικό καθεστώς έχει η Τουρκία;

Είναι κοινός τόπος ότι η Τουρκία δεν αποτελεί τυπικό παράδειγμα φιλελεύθερης δημοκρατίας, όπως αυτές που συναντάμε στις χώρες του δυτικού κόσμου.

Το πρόσφατο προσχέδιο της Κομισιόν, άλλωστε, αναφέρεται σε σοβαρά ελλείμματα ως προς την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και το κράτος δικαίου.

Το τουρκικό καθεστώς ήταν και παραμένει εν πολλοίς αυταρχικό, ιδιαίτερα μετά την απόπειρα πραξικοπήματος της 15ης Ιουλίου 2016.

Είναι χαρακτηριστικό ότι, μετά το πραξικόπημα εκείνο, μια γιγαντιαία εκκαθάριση έπληξε τη χώρα: 160 δημοσιογράφοι φυλακίσθηκαν,  περίπου 4.000 δικαστές συνταξιοδοτήθηκαν μερικώς και πρόωρα, 150.000 δημόσιοι υπάλληλοι απολύθηκαν, ερευνητές και μέλη διδακτικού προσωπικού των τουρκικών πανεπιστημίων εκδιώχθηκαν από τα πανεπιστήμια ή απομακρύνθηκαν για μακρύ χρονικό διάστημα από τις θέσεις τους.

Συνολικότερα, το καθεστώς Ερντογάν είναι ένα καθεστώς προεδρικής δημοκρατίας, αλλά δίνει τεράστιες αρμοδιότητες στον Πρόεδρο. Πρόκειται για μία θεσμική κατάσταση, που δεν συναντάει κάποιος σε καμία φιλελεύθερη δημοκρατία προεδρικού τύπου, όπως είναι η Γαλλία ή οι Ηνωμένες Πολιτείες.

Το Κοινοβούλιο ουσιαστικά αρκείται στην επικύρωση των πολιτικών αποφάσεων που λαμβάνει ο Πρόεδρος. Αυτός διορίζει και παύει αντιπροέδρους και υπουργούς όπως θέλει, χωρίς κανένα νομικό περιορισμό, ενώ μπορεί να κυβερνά ακόμη και με διατάγματα και η δικαιοσύνη βρίσκεται κάτω από τις εντολές του. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης, που περιστέλλει δικαιώματα και ελευθερίες, έχει μετατραπεί σε μόνιμο καθεστώς κοινού δικαίου. Και από την άποψη αυτή, η ψήφιση του νέου νόμου για την «παραπληροφόρηση» έρχεται να εντείνει τις αμφιβολίες αναφορικά με τον δείκτη δημοκρατίας στη γειτονική Τουρκία.