Ενεργειακή κρίση: “Βαθύ σκοτάδι” στο τούνελ

Ο δρόμος της ενότητας για την αντιμετώπιση της διπλής πρόκλησης, ασφάλειας εφοδιασμού και δραστικής αύξησης των τιμών ενέργειας, που αντιμετωπίζει η Ευρώπη θα είναι μακρύς και δύσβατος, όπως φάνηκε και από τα αποτελέσματα της Συνόδου Κορυφής.

Οι χώρες του Βορρά, όπως σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής, που έχουν συνασπιστεί γύρω από τη Γερμανία αγωνιούν για την επάρκεια και δευτερευόντως για τις τιμές. Οι χώρες του Νότου με τα πολλά τερματικά LNG και τους αγωγούς διασύνδεσης με την Αίγυπτο, την Αλγερία και το Αζερμπαϊτζάν, όπως η Ισπανία η Ιταλία και η Ελλάδα, και οι λιγότερο εξαρτώμενες από το ρωσικό αέριο ευρωπαϊκές χώρες αγωνιούν για τις τιμές και όχι τόσο για την επάρκεια. Υπάρχει λύση που να γεφυρώνει αυτήν τη διαφορά και να απαντάει αποτελεσματικά στην κρίση που δείχνει να μην έχει ορίζοντα λήξης και απειλεί να βυθίσει την Ευρώπη στην ύφεση;

Η συνταγή των συμβιβαστικών αποφάσεων, που αποτελεί παραδοσιακά το ασφαλές καταφύγιο της Ε.Ε. σε ανάλογες περιπτώσεις διαφορετικών προσεγγίσεων, στην περίπτωση της ενεργειακής κρίσης απλά δεν αποτελεί λύση. Γι’ αυτό και η Σύνοδος Κορυφής επέστρεψε στην ουσία το μπαλάκι της εύρεσης λύσης πίσω στην Επιτροπή και στους υπουργούς Ενέργειας, θέτοντας απλώς ένα πλαίσιο στο οποίο θα πρέπει να κινηθούν, που ενσωματώνει όλες τις αντικρουόμενες θέσεις, χωρίς νικητές και ηττημένους αυτή τη φορά.

Μετά και αυτή την εξέλιξη, οι πολίτες της Ευρώπης, τουλάχιστον γι’ αυτόν τον χειμώνα, δεν θα πρέπει να τρέφουν υψηλές προσδοκίες από τις Βρυξέλλες σε σχέση με τις τιμές ενέργειας και την ακρίβεια, αφού όλες οι αποφάσεις χρήζουν περαιτέρω επεξεργασίας και μελέτης, πέραν αυτής καθαυτήν της γραφειοκρατικής διαδικασίας για την τελική έγκρισή τους.

Αντιθέτως, μπορούν να προσβλέπουν σε έναν ήπιο χειμώνα, σύμφωνα με τις μετεωρολογικές προβλέψεις, που θα περιορίσει αρκετά τις ανάγκες και άρα και τις δαπάνες για θέρμανση, αλλά και την κατανάλωση των πολύτιμων αποθεμάτων φυσικού αερίου, με τα οποία συναρτώνται τόσο η επάρκεια της επόμενης χειμερινής περιόδου όσο και οι τιμές.

Τα πρώτα θετικά σημάδια για την πορεία των τιμών καταγράφονται ήδη στους δείκτες του ΤΤF και των χρηματιστηριακών αγορών ηλεκτρικής ενέργειας. Μετά την έκρηξη και το υψηλό σημείο του Αυγούστου στα 350 ευρώ η μεγαβατώρα, η τιμή του φυσικού αερίου στο ολλανδικό hub ΤΤF εμπορεύεται πλέον στα 115 ευρώ στα συμβόλαια του Νοεμβρίου και η χονδρεμπορική τιμή ρεύματος από τα 600 ευρώ η μεγαβατώρα κάτω από τα 150 σχεδόν σε όλες τις ευρωπαϊκές αγορές, με εξαίρεση την Ελλάδα που τιμολογεί βάσει του προηγούμενου μήνα και η χονδρεμπορική τιμή κινείται ακόμη πάνω από τα 200 ευρώ. Ταυτόχρονα, η τιμή των δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων μειώθηκε από τα 95 στα 66 ευρώ ανά τόνο και η τιμή του αργού πετρελαίου (Brent) κινείται στα 92-93 δολάρια το βαρέλι από τα 120 δολάρια λίγους μήνες πριν.

Η θετική αυτή εξέλιξη στο μέτωπο των τιμών ενέργειας είναι αποτέλεσμα ενός συνδυασμού παραγόντων και μοιάζει περισσότερο με προσωρινή ανάπαυλα και λιγότερο με σταθερή πορεία αποκλιμάκωσης. Δεν θα μπορούσε, εξάλλου, να είναι αλλιώς αφού ο βασικός υπαίτιος των ανατιμήσεων, ο γεωπολιτικός παράγοντας, βρίσκεται σε έξαρση. Προς το παρόν, η αναπλήρωση των αποθεμάτων φυσικού αερίου στις αποθήκες της Ευρώπης, η υποτονική ζήτηση για αέριο θέρμανσης και οι προβλέψεις για έναν ήπιο χειμώνα είναι οι βασικοί παράγοντες που οδήγησαν σε αποκλιμάκωση τις τιμές. Με τις πρώτες χαμηλές χειμερινές θερμοκρασίες οι τιμές του φυσικού αερίου θα αρχίσουν να ανεβαίνουν και την τάση αυτή προεξοφλούν από τώρα τα προθεσμιακά συμβόλαια του Δεκεμβρίου στο TTF, που διαμορφώνονται σε πάνω από τα 145 ευρώ η μεγαβατώρα από τα 115 ευρώ του Νοεμβρίου αλλά και τα προθεσμιακά του πρώτου τριμήνου του 2023 που διαπραγματεύονται στα 150 ευρώ η μεγαβατώρα.

H αβεβαιότητα σχετικά με τις τιμές αναμένεται να επιστρέψει τον Φεβρουάριο, όταν θα αρχίσει η αναπλήρωση των αποθεμάτων φυσικού αερίου στις αποθήκες που θα έχουν καταναλωθεί για θέρμανση και η έντασή της θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο ο Πούτιν θα επαναφέρει τις πιέσεις με το ανοιγοκλείσιμο της στρόφιγγας. Πολλά θα εξαρτηθούν και από την ομαλή τροφοδοσία της αγοράς με LNG. Η ζήτηση θα αυξηθεί σημαντικά σε περίπτωση ολικής διακοπής των ρωσικών ροών αερίου, σενάριο πάνω στο οποίο δουλεύει εδώ και μήνες η Ευρώπη, ενώ η επιστροφή της κινεζικής οικονομίας στην κανονικότητα θα ενισχύσει τη ζήτηση σε φορτία LNG επιτείνοντας τα προβλήματα στενότητας και τον ανταγωνισμό μεταξύ Ευρώπης και Ασίας.

Ένας ακόμη παράγοντας αβεβαιότητας που θα επηρεάσει επάρκεια και τιμές είναι οι δολιοφθορές στους αγωγούς, με τις ευρωπαϊκές αρχές να εκφράζουν τις έντονες ανησυχίες τους και για άλλα τέτοια χτυπήματα μετά το Nord Stream 1. Είναι ενδεικτικές ως προς αυτές τις αβεβαιότητες οι πρόσφατες δηλώσεις του εκτελεστικού διευθυντή της ΙΕΑ, Φατίχ Μπιρόλ. «Με τις αποθήκες φυσικού αερίου σχεδόν στο 90%, η Ευρώπη θα επιβιώσει τον ερχόμενο χειμώνα με μερικές μόνο μελανιές, όσο δεν υπάρχουν πολιτικές ή τεχνικές εκπλήξεις», είπε και συμπλήρωσε: «Αυτός ο χειμώνας είναι δύσκολος, αλλά ο επόμενος χειμώνας μπορεί επίσης να είναι πολύ δύσκολος».

Ακόμη και στο αισιόδοξο σενάριο της λήξης του πολέμου στην Ουκρανία, οι τιμές ενέργειας θα αργήσουν να επιστρέψουν στα προ κρίσης επίπεδα και αυτό γιατί πολύ απλά η παγκόσμια παραγωγή ενέργειας υπολείπεται της παγκόσμιας ζήτησης και η ισορροπία, παράγοντας σταθεροποίησης των τιμών, δεν αναμένεται νωρίτερα από το 20262027, οπότε θα βγει στην αγορά η παραγωγή νέων.