Η αντιδυτική έκρηξη Πούτιν

Η χθεσινή ομιλία Πούτιν στο φόρουμ της δεξαμενής σκέψης Valdai Discussion Club είχε όλα τα χαρακτηριστικά μιας «ομιλίας – πλαίσιο», μιας «ομιλίας – τέντα», όπως είθισται να αποκαλούνται οι ομιλίες αυτού του τύπου, που απασχολούν δημοσιογράφους και αναλυτές. Είναι σαφές ότι ο Πούτιν βρίσκεται σε μια πολύ δύσκολη θέση λόγω της εξέλιξης του πολέμου στην Ουκρανία, αλλά αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι ο Ρώσος Πρόεδρος απεύθυνε κάλεσμα αντιδυτικής συστράτευσης και συμπόρευσης στην Ασία, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, δίνοντας για πρώτη φορά το περίγραμμα του κόσμου που οραματίζεται, ενός κόσμου που θα υποφέρει πολλαπλά αν το ακολουθήσει.

Διαβάζοντας κανείς με προσοχή την ομιλία του, άγεται στο συμπέρασμα, ότι ο Β. Πούτιν αποστρέφεται τον τρόπο πολιτικής οργάνωσης των δυτικών εθνών. Η φιλελεύθερη κοινοβουλευτική δημοκρατία, στην οποία ρητά αντιστρατεύεται, εκλαμβάνεται ως εξ ορισμού ύποπτη ως μηχανισμός παραχάραξης της πολιτικής βούλησης των πολιτών. Στην πολιτική σκέψη του Πούτιν και συνοδοιπόρων του στους δυτικούς κοινωνικούς σχηματισμούς, οι οποίο, κάκιστα, αποκαλούνται «πουτινίστας» και άλλα σαχλά, πρέπει να αναιρεθούν όλες οι αρχές, επάνω στις οποίες είναι βασισμένο το πολιτικό μας οικοδόμημα.

Πιο συγκεκριμένα, ο Πούτιν αδυνατεί να καταλάβει ότι ο πολιτικός θεσμικός φιλελευθερισμός εδράζεται πρωταρχικά στην εξάρτηση της κυβέρνησης, της όποιας κυβέρνησης, από τους δημοκρατικά εκλεγμένους αντιπροσώπους του έθνους. Και η κυβερνητική αυτή εξάρτηση από το νομοθετικό συνεπάγεται ότι η εκάστοτε κυβερνητική πλειοψηφία οφείλει να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη του νομοθετικού και να υπόκειται σε ελέγχους από τις αντιπολιτευτικές δυνάμεις. Τρέχουσα περίπτωση Έλληνα βουλευτή αποδεικνύει ότι οι έλεγχοι αυτοί δεν είναι αφηρημένες διατυπώσεις, αλλά πολιτειακές και πολιτικές πρακτικές, με οδυνηρό κόστος για όποιον δεν επιδεικνύει τον δέοντα σεβασμό.

Προβλήματα λειτουργίας του δημοκρατικού πολιτεύματος  υπάρχουν, εντοπίζονται, καταγράφονται και ζητούν την επίλυσή τους. Σε καμία περίπτωση όμως, το ζήτημα της χρηματοδότησης των κομμάτων, για παράδειγμα, δεν σημαίνει ότι πρέπει να καταργηθεί και ο… πολυκομματισμός, όπως συμβαίνει στο αυταρχικό καθεστώς του Ρώσου Προέδρου.

Επιπλέον, στη σφαίρα της οικονομίας, ο Πούτιν έκανε μια σαφή αναφορά στον νεοφιλελευθερισμό. Ζητήματα οικονομικού φιλελευθερισμού υπήρχαν και υπάρχουν. Όμως, αυτό που αναφέρει ο δικτάτορας του Κρεμλίνου, παραπέμπει στην αποδόμηση όλου του φιλελευθερισμού στο οικονομικό πεδίο, τη στιγμή κατά την οποία η συζήτηση σχετικά με την επιλογή του ενός ή του άλλου φιλελεύθερου ρεύματος συνεχίζεται. Η στροφή προς τον νεοφιλελευθερισμό ή τον κοινωνικό φιλελευθερισμό τίθεται και επανέρχεται συχνά όχι μόνο στη δημόσια συζήτηση, αλλά στο εσωτερικό των ίδιων των κομματικών φορέων του φιλελευθερισμού. Επί παραδείγματι, αυτό που κυριαρχεί ως αντικείμενο συζήτησης στη σημερινή γαλλική κεντροδεξιά είναι αν οι κυβερνητικές πλειοψηφίες της σύγχρονης κεντροδεξιάς θα στραφούν προς νέες μορφές σύγχρονων κρατών παροχής κοινωνικών υπηρεσιών ή αν θα κινηθούν προς την κατεύθυνση της θέσπισης ενός (νεοφιλελεύθερου) ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Η λύση σε λεπτά προβλήματα, από τα οποία εξαρτώνται οι υλικές συνθήκες της ύπαρξής μας, δεν αναζητείται πάντως στο νέο «κόμμα – κράτος» που οικοδομεί μεθοδικά, εδώ και χρόνια, το Κρεμλίνο, όπου προβλέπονται υψηλές αποδοχές και συντάξεις για τα κομματικά στελέχη και μισθοί αναξιοπρέπειας για τους διαφωνούντες, τους αντιθέτους, τους παρίες.

Και εδώ, ο παρατηρητής υπεισέρχεται, εκών άκων, στο μεγάλο κεφάλαιο, το οποίο θέλει να ανοίξει τεχνηέντως ο Πούτιν: το πολιτισμικό κεφάλαιο. Το υπόδειγμά του είναι κατ’ ουσίαν πολιτισμικό. Υπόσχεται ένα βίο χωρίς αλλόθρησκους, χωρίς πολιτικά ετερόδοξους, χωρίς οικονομικά φιλόδοξους. Ανοίγει δηλαδή το κεφάλαιο της ανεκτικότητας, στις εσωτερικές σελίδες του οποίου αρνείται να υπεισέλθει, προκειμένου να μη γευθούν οι λαοί, στους οποίους, με εθνοσωτήριο και πατερναλιστικό τρόπο, απευθύνεται, τον πολιτισμικό μονόλογο και την πολιτισμική ομοιομορφία, που τους επιφυλάσσει.

Αυτά, όμως, είναι ζητήματα που στο δυτικό κόσμο έχουμε φροντίσει να θέσουμε και να τοποθετηθούμε από την διαφωτιστική εποχή απέναντι σε δυνάμεις αντίδρασης και σκότους, παλαιές και νέες.