Η γερμανική νοσταλγία για τη Ρωσία του Γκορμπατσόφ

Δριμεία η επίθεση που εξαπέλυσε ο Πρόεδρος της Γερμανίας εναντίον της Ρωσίας, την οποία θεωρεί πηγή απειλών για τη συνοχή της Ευρώπης, τη στιγμή που αναπόλησε με αισθήματα νοσταλγίας την ιδέα για ένα «κοινό ευρωπαϊκό σπίτι» του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ.

Ο Γερμανός πρόεδρος, Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάγερ, αναφέρθηκε έμμεσα στην ιδέα για ένα «κοινό ευρωπαϊκό σπίτι»,  αφού, κατά τον ανώτατο πολιτειακό παράγοντα της χώρας, «όταν κοιτάμε τη σημερινή Ρωσία, δεν υπάρχει χώρος για πολλά όνειρα».

Στο επίπεδο της τρέχουσας και επώδυνης συγκυρίας, ο πρόεδρος της Γερμανίας έρχεται να επιβεβαιώσει την αρνητική θέση του Βερολίνου απέναντι στη Μόσχα. Αυτό έχει μια ιδιαίτερη σημαντικότητα,  δεδομένου ότι κατατέθηκαν, μάλλον επιπόλαια και βιαστικά, στο δημόσιο διάλογο απόψεις, με βάση  τις οποίες η πρόσφατη επιδείνωση των σχέσεων της Γερμανίας με τη Γαλλία και με τη μεγάλη πλειοψηφία των χωρών μελών της Ευρώπης των 27 και η ταυτόχρονη τόνωση των ενεργειακών και εμπορικών επαφών της χώρας με την Κίνα, η οποία αρνείται να καταδικάσει τη συνεχιζόμενη πολεμική επίθεση της Ρωσίας κατά της Ουκρανίας, θεωρήθηκαν σαν ένα πρώιμο, διακριτικό νεύμα προς το Κρεμλίνο.

Ο έμπειρος σοσιαλδημοκρατικός πολιτικός είναι, όμως, σαφής. Η τοποθέτησή του περί αβεβαιότητας, οποία έχει βυθίσει τον κόσμο η Ρωσία, είναι ξεκάθαρη. Κι όπου υπάρχει σαφήνεια, δεν τίθεται θέμα ερμηνείας και αντιθετικής προσέγγισης.

Μέσα από το πρίσμα μιας πιο ευρείας οπτικής, ο Γερμανός πρόεδρος υπενθυμίζει την τομή, την ασυνέχεια στην ιστορική διαδρομή της Ρωσίας. Δεν είναι καθόλου μακρινή η εποχή της Ρωσίας του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ και της επακόλουθης περεστρόικα, της γκλάσνοστ, της ιδέας για ένα κοινό ευρωπαϊκό σπίτι και των ανοιγμάτων προς την ελευθερία και προς το δυτικό σύστημα αξιών.

Αυτή η ιδέα για ένα κοινό ευρωπαϊκό σπίτι παραπέμπει σε αυτό που ήθελε να κάνει πράξει ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, για να δημιουργήσει μια κοινότητα πεπρωμένων μεταξύ Σοβιετικής Ένωσης και Ευρώπης. Σήμερα, αντίθετα, γινόμαστε μάρτυρες της επιστροφής των εντάσεων και του επανεξοπλισμού.

Για τον Πούτιν, ο Γκορμπατσόφ προκάλεσε τη γεωπολιτική καταστροφή που ήταν η κατάρρευση της ΕΣΣΔ. Η ιδέα για ένα κοινό ευρωπαϊκό σπίτι συνοψίζει σε μεγάλο βαθμό τη φιλοδοξία του Πούτιν, για τον ίδιο και για τη χώρα του.

Σε εντελώς αντίθετη από τον Γκορμπατσόφ, που πίστευε ότι θα υπήρχαν αμοιβαία οφέλη από την εκτόνωση των εντάσεων μεταξύ Ανατολής και Δύσης, η πολιτική Πούτιν μετατρέπει τις διεθνείς σχέσεις σε ένα παιχνίδι μηδενικού αθροίσματος. Επινόησε εκ νέου μια ιδεολογία, διαφορετική από τον σοβιετικό κομμουνισμό, αλλά που δανείστηκε αρκετά χαρακτηριστικά από αυτόν, με πρώτο στοιχείο την εμμονή στη χρήση επεκτατικής βίας.

Ο πόλεμος στην Ουκρανία αναδεικνύει αυτές τις θλιβερές ασυνέχειες και  ο πολύπειρος Σταïνμάγερ αναπολεί την εποχή των ειλικρινών, εκατέρωθεν προσπαθειών για κοινούς βηματισμούς.