Die Zeit: «Το καθεστώς Ερντογάν θυμίζει Όργουελ»

Με τον νέο νόμο για τα μέσα ενημέρωσης, η τουρκική κυβέρνηση προσπαθεί να φιμώσει τους επικριτές στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο Τούρκος δημοσιογράφος, συντάσσει επιστολή και αισθάνεται ήδη τις συνέπειες στον λογαριασμό του στο Twitter.

«Όπως πολλοί άλλοι δημοσιογράφοι στην Τουρκία, έχασα τη δουλειά μου μετά τις διαδηλώσεις στο Γκεζί την άνοιξη του 2013. Δεδομένης της έκτασης των διαδηλώσεων, ο Τούρκος Πρόεδρος αύξησε την πολιτική πίεση και αποφάσισε να φιμώσει τα μέσα ενημέρωσης που είχαν αναφέρει για τις διαδηλώσεις. Υποσχόμενος να τους κερδίσει μεγάλους δημόσιους διαγωνισμούς, ανάγκασε μια ομάδα πιστών επιχειρηματιών να αγοράσουν μεγάλα μέσα ενημέρωσης. Κατά τη διάρκεια της νύχτας, οι εφημερίδες και οι τηλεοπτικοί σταθμοί με τη μεγαλύτερη κυκλοφορία τέθηκαν υπό τον de facto κυβερνητικό έλεγχο. Όταν ο νέος επικεφαλής της εφημερίδας στην οποία εργαζόμουν ανακοίνωσε ότι δεν ήθελε πλέον να κάνει ρεπορτάζ εναντίον του Ερντογάν, έχασα τη δουλειά μου. Δεν υπήρχε επίσης άλλη εφημερίδα στην οποία θα μπορούσα να έχω δουλέψει. Εκείνη την εποχή, όπως οι περισσότεροι συνάδελφοί μου, μπήκα στα social media. Αμέσως μετά την απέλασή μου, δημιούργησα έναν λογαριασμό στο Twitter. Σε πολύ λίγο, το Twitter πήρε τη θέση των παραδοσιακών ΜΜΕ που είχαν αποσιωπηθεί. Καθώς οι εφημερίδες για τις οποίες γράφαμε προηγουμένως έπεσαν κατακόρυφα σε φήμη και κυκλοφορία, σύντομα μας ακολούθησαν εκατομμύρια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Δεν είμαι πλέον στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης, αλλά έχω σχεδόν πεντέμισι εκατομμύρια ακολούθους στο Twitter. Και τα σχόλια που δημοσιεύω στο YouTube από τη Γερμανία προσεγγίζουν εκατομμύρια θεατές στην Τουρκία. Πολλά από τα κανάλια YouTube των συναδέλφων μου έχουν τώρα περισσότερη επισκεψιμότητα από τους τηλεοπτικούς σταθμούς στους οποίους δούλευαν. Τα τελευταία δέκα χρόνια, η νέα γενιά των Τούρκων δεν έχει μεγαλώσει μόνο με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως τόπο απόσπασης της προσοχής, αλλά και για ενημέρωση. Οι συνήθειες των ηλικιωμένων αλλάζουν επίσης ραγδαία. Παράλληλα με την πολιτική αλλαγή, η Τουρκία διέρχεται μετασχηματισμό των μέσων ενημέρωσης.

Είναι ακριβώς αυτό το ταμπλό που ανησυχεί τώρα όσους βρίσκονται στην εξουσία ενόψει των επερχόμενων δύσκολων προεδρικών εκλογών του επόμενου έτους. Τα social media, σε αντίθεση με τα παραδοσιακά, δεν μπορούν να τα ελέγξουν. Πρώτον, προσπάθησαν να τιμωρήσουν τους χρήστες των social media μεμονωμένα. Όποιος δημοσίευσε, προωθούσε ή ακόμα και του άρεσε η κριτική θα μπορούσε να βγει από το κτίριο και να φυλακιστεί. Επιπλέον, οι κυβερνώντες συγκέντρωσαν μια στρατιά από τρολ και τα άφησαν να επιτεθούν στους ιδιοκτήτες λαϊκών λογαριασμών. Ωστόσο, το ενδιαφέρον στο διαδίκτυο δεν επισημάνθηκε.

Το άχυρο που έσπασε την πλάτη της καμήλας για τον Ερντογάν ήταν τα εβδομαδιαία βιντεομηνύματα που έστελνε στο διαδίκτυο. ο αρχηγός μιας εγκληματικής οργάνωσης, Sedat Peker, ο οποίος αρχικά εργάστηκε για τα συμφέροντα του Ερντογάν αλλά στη συνέχεια αυτομόλησε στην αντιπολίτευση . Όταν ο Peker, ο οποίος κατέφυγε στο Ντουμπάι, άνοιξε αρχεία διαφθοράς για μέλη της κυβέρνησης μπροστά στην κάμερα πέρυσι και ανακοίνωσε ότι σύντομα θα δημοσιεύσει όσα ήξερε για τον Ερντογάν, αυτό άσκησε διπλωματική πίεση στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και εμπόδισε τον Peker να κάνει περισσότερα βίντεο. Στη συνέχεια είχε συντάξει έναν νόμο για τον απόλυτο έλεγχο στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Ο «Νόμος για την Παραπληροφόρηση» τέθηκε σε ισχύ την περασμένη εβδομάδα.

Ακριβώς όπως το «Υπουργείο Αλήθειας» στο μυθιστόρημα του Τζορτζ Όργουελ 1984 στοχεύει να κρύψει την αλήθεια, ο «Νόμος Παραπληροφόρησης» της Τουρκίας στοχεύει στην αποτροπή της διάδοσης γνήσιων πληροφοριών. Σύμφωνα με την πιο πολυσυζητημένη παράγραφο του νόμου, όποιος «με σκοπό να προκαλέσει αναταραχή, φόβο ή πανικό στο κοινό δίνει ψευδείς πληροφορίες για την εσωτερική και εξωτερική ασφάλεια, τη δημόσια τάξη, τη γενική υγεία και την εσωτερική διάδοση της ειρήνης». Με την πρώτη ματιά αυτό μπορεί να φαίνεται λογικό, αλλά στην Τουρκία είναι, όπου κάθε κριτική γίνεται αντιληπτή ως αντικυβερνητική δραστηριότητα, αυτή η παράγραφος δίνει στους κυβερνώντες άφθονα προσχήματα και τεράστια δύναμη να κρύψουν την αλήθεια. Είναι διατυπωμένο με τόσο αόριστο τρόπο που οτιδήποτε μπορεί να σφραγιστεί ως «παραπληροφόρηση» και έτσι να συσκοτιστεί. Και ότι όσοι διαδίδουν μηνύματα που θεωρούνται «παραπληροφόρηση» θα μπορούσαν να φυλακιστούν – είτε κάνουν εικασίες για την πτώση της τουρκικής λίρας, είτε δημοσιεύουν απόρρητα στοιχεία για την πανδημία, γράφουν για αμέλεια της κυβέρνησης σε ένα ατύχημα εξόρυξης είτε ανοίγουν φακέλους για διαφθορά.

Επιπλέον, απειλούνται πλέον όχι μόνο οι χρήστες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στην Τουρκία, αλλά και οι ίδιες οι πύλες. Όσοι χειριστές δεν συμμορφώνονται με αποφάσεις λογοκρισίας και δεν αφαιρούν “αμφισβητούμενο” περιεχόμενο απειλούνται με περιορισμό του εύρους ζώνης τους έως και 95%. Αυτό θα έκανε την πρόσβαση σε πύλες όπως το YouTube πιο δύσκολη ενόψει των εκλογών και το περιεχόμενο των σελίδων δύσκολα θα φορτώσει. Το υπουργείο Επικοινωνιών στο Προεδρικό Μέγαρο έχει ήδη ξεκινήσει την έκδοση εβδομαδιαίων «δελτίων παραπληροφόρησης». Ενάντια σε δώδεκα λογαριασμούς στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης μετά το ατύχημα στο ορυχείο της 14ης Οκτωβρίου στο οποίο σκοτώθηκαν 41 ανθρακωρύχοι, έγραψε για κυβερνητική αμέλεια, ξεκίνησε άμεση έρευνα. Το πιο σημαντικό, το κλίμα φόβου που επικρατεί έχει κάνει τους χρήστες των social media νευρικούς.