Η Ταιβάν μεταξύ κόκκινης γραμμής και γκρίζας ζώνης

Το πρώτο ζήτημα που έθεσε, και μάλιστα επιτακτικά, ο πρόεδρος της Κίνας με τον Αμερικανό ομόλογό του είναι το ζήτημα της Ταϊβάν. Οι Κινέζοι δείχνουν αποφασισμένοι να μην «αστειευτούν» ούτε κατ’ ελάχιστον με το νησί, το οποίο θεωρούν αναπόσπαστο μέρος της εδαφικής επικράτειάς τους.

Για απαραβίαστη κόκκινη γραμμή έκανε λόγο ο πρόεδρος της δεύτερης παγκόσμιας δύναμης στην πρώτη απευθείας συνάντηση που είχαν σήμερα, μετά από πέντε χρόνια. Το θέμα μπορεί να φαίνεται «μακρινό», ενδεχομένως «εξωτικό», στα μάτια των Δυτικών, αλλά είναι η πρώτη προτεραιότητα της κινεζικής εξωτερικής πολιτικής, όπως επιβεβαιώθηκε και στο πρόσφατο συνέδριο του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας.

Ο Σι Τζινπίνγκ αποσαφήνισε στον Τζο Μπάιντεν ότι «το θέμα της Ταϊβάν είναι πολύ κεντρικό για τα συμφέροντα της Κίνας, το υπόβαθρο της πολιτικής βάσης των σχέσεων Κίνας-ΗΠΑ, και η πρώτη κόκκινη γραμμή που δεν πρέπει να παραβιαστεί στις σχέσεις Κίνας – ΗΠΑ».

Είναι βέβαιο ότι η αμερικανική πλευρά γνωρίζει ότι ο φάκελος της Ταϊβάν παραπέμπει σε ένα πολυδιάστατο ζήτημα, σε ένα ζήτημα που είναι αδύνατον να εξαντληθεί σε μία διάσταση, όπως είναι η πολιτική ή η γεωπολιτική.

Κι αυτό που συχνά συσκοτίζεται στο δημόσιο διάλογο των δυτικών χωρών (σε ορισμένες άλλες χώρες δεν είναι καθόλου βέβαιο ότι συντρέχουν οι θεμελιακοί όροι και προϋποθέσεις για τη διεξαγωγή διαλόγου), είναι το γεγονός ότι, ακόμη και για ένα σημαντικό αριθμό δυτικών κρατών, η Ταϊβάν αποτελεί μια εξαιρετικά ιδιόμορφη περίπτωση κρατικής οντότητας.

Πιο συγκεκριμένα, σύμφωνα με την κινεζική εκδοχή, υπάρχει μόνο μία Κίνα στον κόσμο, η Ταϊβάν είναι αναπόσπαστο μέρος της κινεζικής επικράτειας και η κυβέρνηση της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας είναι η μόνη νόμιμη κυβέρνηση που εκπροσωπεί όλη την Κίνα. Αυτό είναι το status quo του διεθνούς δικαίου που κατοχυρώνεται στο ψήφισμα 2758 της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ και έγινε αποδεκτό από 181 χώρες σε όλο τον κόσμο.

Τα πράγματα είναι, ωστόσο, κάπως πιο περίπλοκα για το νησί που μπορεί να αποδειχθεί και το πρώτο μέρος του πλανήτη μιας πολεμικής σύγκρουσης ανάμεσα σε αυτές τις δύο υπερδυνάμεις.

Καίρια είναι η σχετική κατάθεση του Γάλλου Γιαν Κερμπράτ, διεθνολόγου στη Σορβόννη, ο οποίος κάνει λόγο για «γκρίζα ζώνη» αναφερόμενος στην Ταϊβάν. Αυτή είναι ένα ανεξάρτητο κράτος, αφού πληροί τα τρία θεμελιώδη κριτήρια: εδαφική επικράτεια, λαός, πολιτική εξουσία. Σε αυτά, προσθέτει, συμπληρωματικά το εθνικό νόμισμα και τον εθνικό στρατό.

Αλλά για να θεωρηθεί ως χώρα από μόνη της, όλα αυτά δεν αρκούν εάν η Ταϊβάν δεν δηλωθεί ως ανεξάρτητη κρατική οντότητα και εάν δεν αναγνωριστεί ως τέτοια στο εξωτερικό, από άλλα κράτη.

Όπως αναφέρει, και ορθά, ο Κερμπράτ: «Αυτά τα τρία κριτήρια (σ.σ.: έδαφος, λαός, πολιτική εξουσία) παραμένουν θεωρητικά, στην πραγματικότητα εναπόκειται σε κάθε κράτος να αξιολογήσει εάν η εν λόγω οντότητα πληροί τις προϋποθέσεις».

Η πραγματικότητα είναι σύνθετη. Η Ταϊβάν είναι πράγματι de facto ανεξάρτητη : οι αρχές που κυβερνούν το νησί έχουν κυριαρχικά διπλωματικούς εκπροσώπους, χωρίς, όμως, οι τελευταίοι να είναι «επίσημοι» εκπρόσωποι, δηλαδή να μην απολαμβάνουν τον τίτλο του πρεσβευτή ή του πρόξενου.

Έως τώρα, υπάρχουν δεκαπέντε διεθνείς αντιπροσωπείες της Ταϊβάν στον πλανήτη. Άρα, με βάση την – ορθή, κατά τα άλλα – συλλογιστική του Γάλλου διεθνολόγου, πρόκειται για ένα κράτος περιορισμένης αναγνώρισης και, με αυτήν την έννοια, η πλάστιγγα γέρνει προς την πλευρά της Κίνας. Αυτό, ωστόσο, που δεν βλέπει η προσέγγιση αυτή είναι το στοιχείο της βούλησης του λαού της Ταϊβάν. Και η βούληση αυτή κινείται προς την κατεύθυνση της εθνικής ανεξαρτησίας και, συναφώς, του «απογαλακτισμού» από την Κίνα και την πατερναλιστική πολιτική της.