Ευρωπαϊκή Ένωση χωρίς ευρωπαϊκό σύστημα ασφάλειας;

Ο βομβαρδισμός της Πολωνίας, μιας ευρωπαϊκής χώρας, έχει φέρει στην κορυφή της επικαιρότητας τον πρόεδρο των Ηνωμένων Πολιτειών, τον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ και, σε δεύτερο πλάνο, την Ευρωπαϊκή Ένωση, κράτος μέλος της οποίας είναι η Πολωνία. Η επίθεση, δηλαδή, γίνεται σε ευρωπαικό έδαφος και η Ευρώπη των 27 έχει ως τώρα εκφραστεί με μια αναφορά της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στο Twiiter, με την οποία δηλώνει την αλληλεγγύη της προς τους Πολωνούς, χωρίς να διατυπώνεται συγκεκριμένη δέσμευση ασφάλειας αν συντρέξει πρόσθετος λόγος.

Βέβαια, είναι πιθανό να υποστηριχθεί ότι η Ε.Ε. στερείται πλήρως συστήματος ασφαλείας απέναντι σε στρατιωτικές επιθέσεις που δέχεται από χώρες που δεν είναι μέλη της. Αυτό, ωστόσο, θα ήταν μια υπερβολή, δεδομένου ένας από τους πυλώνες της Ένωσης είναι η κοινή εξωτερική πολιτική και πολιτική ασφάλειας.

Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει επιδείξει την ικανότητα να ενεργεί γρήγορα και με ενιαίο τρόπο σε καίρια πολιτικοστρατιωτικά ζητήματα. Αυτή η ταχεία και ισχυρή αντίδραση δείχνει ότι, όταν πρέπει, σε συνθήκες κρίσης υψηλής έντασης, η Ε.Ε. είναι δυνατόν να ενεργήσει με ενιαία φωνή, σε πείσμα των μονίμων ευρωσκεπτικιστών, οι οποίοι προέβλεπαν, τον Φεβρουάριο, μέχρι και την πλήρη αποσύνθεσή υπό το βάρος του πολεμικού γεγονότος στην Ουκρανία.

Αυτό, όμως, που επανέρχεται ως κεντρικό ζήτημα είναι ο βαθμός εξάρτησης της Ένωσης από το ΝΑΤΟ και το εάν επιδιώκουμε την οικοδόμηση μιας Ευρώπης αυτόνομης από τη νατοϊκή κυριαρχία.

Η πλειονότητα των ευρωπαίων εταίρων δεν φαίνεται να επιθυμεί μια τέτοια προσπάθεια. Για αρκετές χώρες, ιδιαίτερα στην Ανατολική Ευρώπη, το ΝΑΤΟ παραμένει το θεμέλιο της ασφάλειάς τους για συγκρούσεις υψηλής έντασης, όπως είναι αυτή που εκδηλώνεται τις τελευταίες ώρες. Και με δεδομένη την πρόσφατη στάση της Ρωσίας, αυτή η θέση δεν προβλέπεται να αλλάξει στο άμεσο μέλλον. Το ΝΑΤΟ παρουσιάζει ένα διττό πλεονέκτημα για τους Ευρωπαίους εταίρους. Η Βορειοατλαντική Συμμαχία δίνει στις «κατακερματισμένες» δυνάμεις των 27 διαφορετικών χωρών ένα αποτρεπτικό μαζικό αποτέλεσμα και, ταυτόχρονα, περικλείει ένα στοιχείο πυρηνικής αποτροπής ως την απόλυτη εγγύηση για την ασφάλεια ζωτικών συμφερόντων.

Ωστόσο, αυτή η επιλογή των χωρών μελών τού να κρύβονται πίσω από τη Βορειοατλαντική Συμμαχία αγνοεί ή υποτιμά ένα σοβαρό κίνδυνο που έχει να κάνει με το άλλο μέρος της σχέσης αυτής: τις Ηνωμένες Πολιτείες. Οι ΗΠΑ μπορούν να αποδεσμευθούν από τη σχέση αυτή με την Ευρώπη, είτε για εσωτερικούς πολιτικούς λόγους, είτε λόγω της δέσμευσης δυνάμεών της σε άλλες περιοχές, όπως είναι η Ασία.

Η ετεροβαρής αυτή σχέση σε ζητήματα ασφάλειας μπορεί, λοιπόν, είτε να διαρραγεί, είτε να οδηγεί στη συσκότιση των Ευρωπαίων παικτών από την Αμερική και το ΝΑΤΟ, όπως συμβαίνει τούτες τις ώρες και επιβεβαιώνει μια μακρά σχετική παράδοση.