Το Twitter του Μασκ και ο Μαρξ του Κώστα Αξελού

Ήταν και παραμένει γοητευτική η μελέτη του μαρξικού έργου, που εμφιλοχωρεί σε πολλαπλά πεδία της ανθρώπινης σκέψης.  Δεν γνωρίζουμε όμως ποιο κεντρικό ερμηνευτικό κλειδί για την έγκυρη ανάγνωση της πολύπλοκης θεωρίας του Μαρξ και του μεγαλοβιομηχάνου χρηματοδότη του Ένγκελς. Ως οδηγητικός μίτος αναφέρεται συνήθως η έννοια της κοινωνικής τάξης ή το κεφάλαιο, αν και ο «δικός μας» Κώστας Αξελός έχει καταθέσει προ πολλού στη δημοκρατική κοινότητα των γραμμάτων μια πρωτότυπη ερμηνευτική προσέγγιση, η οποία έχει όμως έναν υψηλό δείκτη επικαιρότητας, με δεδομένα τα διαδοχικά κύματα εξελίξεων στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης.

Στην προσέγγιση αυτών των εξελίξεων, που φέρουν τη σφραγίδα του Ίλον Μασκ, οι ιδεολογικές προβολές περισσεύουν. Η ιδεολογική ταυτότητα προηγείται του γεγονότος. Και το γεγονός Μασκ είναι πυκνό, με μαζικές απολύσεις εργαζομένων μέσω email, με παύση από τα καθήκοντά τους παγκοσμίως διαπρεπών CEO, με ολοφάνερη υποστήριξη της τραμπικής δεξιάς, που φθάνει στη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για το αν πρέπει να αποκατασταθεί ο προσωπικός λογαριασμός του Ρεπουμπλικάνου επιχειρηματία και πρώην προέδρου.

Στην αντίπερα πολιτική και πνευματική όχθη, το μαρξικό έργο, πάντα ελκυστικό προς διερεύνηση, δεν προσφέρει νέα, πρωτότυπα ερμηνευτικά σχήματα. Όταν οι μαρξιστές θεωρητικοί μιλούν και γράφουν για τον Μαρξ, σκέπτονται όλο και λιγότερο. Η κοινωνική τάξη, η πάλη των τάξεων, ο καπιταλισμός και η δημοκρατία του κυριαρχούν.

Αυτό όμως δεν μπορεί να υποστηριχθεί για τον Κώστα Αξελό, που, εδώ και χρόνια, υποστηρίζει ότι ο μίτος της Αριάδνης στο εσωτερικό του σύνολου μαρξικού έργου δεν είναι το «ταξικό», αλλά η τεχνική και οι μετασχηματισμοί της μέσα στο χρόνο. Η τεχνική, σημειώνει ο Έλληνας φιλόσοφος, προηγείται σε μαρξική σημαντικότητα της ταξικής πάλης και του αστικού κράτους.

Στις μέρες μας, η ανάπτυξη της τεχνικής, που λαμβάνει τη μορφή των νέων τεχνολογιών, είναι κυριολεκτικά τεράστια. Οι αντανακλάσεις της περνούν και στα σύγχρονα επικοινωνιακά πεδία. Κι αυτό δεν μπορεί κανείς να το αρνηθεί στα σοβαρά, είτε ασπάζεται αυτούς τους ραγδαίους μετασχηματισμούς, είτε τους απορρίπτει, είτε στέκεται εξουθενωμένος από ουδετερότητα απέναντί τους.

Οι ιδιοκτήτες των κοινωνικών δικτύων, παρά την κρίση που αυτά διέρχονται, θησαυρίζουν κυριολεκτικά. Μέχρι χθες, το Facebook του Ζούγκεμπερκ. Σήμερα, το Twitter του Μασκ. Μέχρι χθες, ο νέος κοινωνικός προοδευτισμός του προσωποβιβλίου. Σήμερα, Ο νέος δεξιός ριζοσπαστισμός των τιτιβισμάτων.

Το Facebook είναι, μάλιστα, ήδη παλαιό και σε τέσσερα – πέντε χρόνια, θα έχει υποκατασταθεί πλήρως από το ταχύτατα ανερχόμενο TikTok.

O Μασκ βλέπει την αλλαγή, επενδύει σε αυτήν και βγαίνει κερδισμένος.

Η κοινωνική δομή  του Twitter το καθιστά πιο άνετο και κατανοητό για προσωπικότητες και ηγέτες που συνηθίζουν να μιλούν για τα γενικά σε ένα μεγάλο κοινό: σε αντίθεση με το Facebook, η βασική σχέση δεν είναι συμμετρική – κάποιος είναι φίλος ενός άλλου μέλους του δικτύου και αντίστροφα – αλλά ασύμμετρη. Η δε συντομία του είναι καθοριστική, αφού μια ανάρτηση δεν μπορεί να υπερβαίνει τους 280 χαρακτήρες.  Πλέον, υιοθετείται μαζικά από διαμορφωτές κοινής γνώμης, δημοσιογράφους, επιχειρηματίες και πολιτικούς.

Η τεχνική είναι λοιπόν παρούσα και, το κυριότερο, κυρίαρχη επικοινωνιακά, πολιτισμικά, κοινωνικά.

Βέβαια, θα ήταν τουλάχιστον βεβιασμένο για έναν κοινωνικό επιστήμονα να υποστηρίξει πως επιβεβαιώνεται το έργο του Μαρξ στα χρόνια των τιτιβισμάτων. Η ίδια η μαρξική θεωρία, ως επιστημονική θεωρία, δεν πληροί τις προϋποθέσεις της επιστημονικότητας. Το δείχνει ένας πρώην μαρξιστής, ο Καρλ Πόπερ. Αυτό όμως που αποτυπώνεται ως εξέλιξη είναι ότι η ερμηνευτική του Αξελού για το έργο του Μαρξ δεν θα έπρεπε να εγκαταλείπεται ως περιθωριακή. Διέβλεψε θεωρητικές παραδοχές για την τεχνολογία και τους ρόλους της έναν αιώνα πριν από το Χάιντεγκερ, ο οποίος μόνο μαρξιστής δεν ήταν.