Η δημόσια διοίκηση ως πολυεπίπεδη διακυβέρνηση

Σε δημόσια διαβούλευση βρίσκεται από σήμερα το νομοσχέδιο του υπουργείου Εσωτερικών για το πάντοτε επίκαιρο ζήτημα της δημόσιας διοίκησης, θέμα που αφορά πολίτες, εταιρείες και βέβαια την πολιτική ηγεσία του υπουργείου. Το διοικητικό υπόδειγμα που ακολουθείται δεν είναι το στιγματισμένο ως εκ κατασκευής ύποπτο μοντέλο του new public management αλλά, αν δεν γίνεται λάθος, αυτό της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης.

Πράγματι, μόνο οφέλη αποκομίζουμε όλοι, ανεξάρτητα από κοινωνική θέση και ποικίλα εισοδηματικά κριτήρια, αν διαβάσουμε, έστω διαγωνίως, το σχέδιο νόμο, γιατί όλοι ερχόμαστε σχεδόν καθημερινά σε επαφή με τη δαιδαλώδη δημόσια διοίκηση.

Η ανάγκη μεταρρυθμιστικών τομών είναι πανθομολογούμενη, καίτοι κατατίθενται κατά καιρούς ανταγωνιστικές αντιλήψεις και προτάσεις πολιτικής.

Με βάση όσα είναι γνωστά, το υπόδειγμα είναι το λεγόμενο «φινλανδικό», επειδή αυτό που πρωταρχικά επιδιώκει το υπουργείο Εσωτερικών είναι η δημιουργία ενός διαύλου που να προάγει το συντονισμό και τη συνεργασία ανάμεσα στην καρδιά της κρατικής εξουσίας και των αυτοδιοικητικών θεσμών αναφορικά με βασικά διοικητικά διακυβεύματα.

Πιο συγκεκριμένα, στην ελληνική εκδοχή του φινλανδικού υποδείγματος, προβλέπεται στην κορυφή ο εκάστοτε υπουργός Εσωτερικών, όχι βέβαια για λόγους πολιτικής αυταρέσκειας, αλλά γιατί δεν αίρεται αλλά μετριάζεται η κάθετη διοικητική οργάνωση και γιατί ο υπουργός είναι κατά κανόνα πρόσωπο πολιτικό, που έλκει τη νομιμοποίησή του απευθείας από τους πολίτες.

Αμέσως μετά, και σε σχέση λογοδοσίας με τον προαναφερόμενο, κατατάσσεται το «κεντρικό σημείο αναφοράς», το οποίο είναι ουσιαστικά ένα «κεντρικό πρόσωπο αναφοράς». Αυτό το πρόσωπο είναι, κατά τις διατάξεις του νομοσχεδίου, ο γενικός γραμματέας του ανθρώπινου δυναμικού του δημοσίου τομέα, στο υπουργείο Εσωτερικών.

Στη συνέχεια, υπάρχουν τα «επιμέρους σημεία αναφοράς», τα οποία μας είναι πιο «οικεία», αφού αναφέρονται σε πρόσωπα από τον χώρο της τοπικής αυτοδιοίκησης, κι όχι από τον αρκετά απόμακρο χώρο της κεντρικής πολιτικής σκηνής. Πρόκειται συγκεκριμένα για τους γραμματείς κάθε υπουργείου και για εκπροσώπους από την τοπική αυτοδιοίκησης.

Η πολυεπίπεδη διακυβέρνηση συνδέεται άρρηκτα με την κοινωνία πολιτών, δηλαδή όλο αυτό το δίκτυο οργανώσεων που αναπτύσσονται στην αυλή του κράτους, αλλά χωρίς να εξαρτώνται από αυτό, και σε απόσταση από το χώρο της επιχειρηματικότητας, των δυνάμεων της αγοράς.

Κι ως προς το σημείο αυτό, είναι δυνατόν να διαπιστωθεί μία αδυναμία ως προς το βαθμό της συμμετοχής ενώσεων της κοινωνίας πολιτών στον αρτιότερο συντονισμό των διοικητικών οργάνων.

Ωστόσο, αυτό που είναι πρωταρχική μέριμνα του σχεδίου νόμου είναι η πληρέστερη διασύνδεση ανάμεσα στην υπουργική κορυφή του κράτους και στις «χαμηλότερες» βαθμίδες της πολιτικής εξουσίας, στην τοπική αυτοδιοίκηση και το υπουργείο.

Στο σημείο αυτό, εισάγεται ένας νέος θεσμός, το Εθνικό Συμβούλιο Πολυεπίπεδης Διακυβέρνησης, αποτελούμενο από ανθρώπους από την κεντρική διοίκηση και την αυτοδιοίκηση. Οι ενώσεις της κοινωνίας πολιτών επαγγελματικοί σύλλογοι, μη κυβερνητικές οργανώσεις κ.λπ.) λαμβάνονται υπ’ όψη κατά τη διοικητική διαδικασία, αλλά όχι στον ίδιο βαθμό.

Άλλωστε, αυτό που επιδιώκει ο υπουργός είναι, εκ πρώτης όψεως τουλάχιστον, να καλλιεργήσει συστηματικότερα τις σχέσεις του με τις αυτοδιοικητικές δομές, δηλαδή, με μια έννοια, ο κ. Βορίδης εξασθενεί τις ίδιες τις αρμοδιότητές του και το πεδίο άσκησής τους. Αν δεν γίνεται λάθος κατά την ανάγνωση, αυτό είναι καθόλα επιθυμητό, δεδομένου ότι υπάρχει ένα ισχυρό αυτοδιοικητικό υπόστρωμα στο πολιτικό μας σύστημα.

Είμαστε λοιπόν μακριά από την εικόνα του υπουργού, που τα κάνει όλα και είναι υπεύθυνος για όλα. Στο πλαίσιο της αντίληψης της πολυεπίπεδης διακυβέρνησης, η εξουσία διαχέεται σε σημαντικό βαθμό και η κεφαλή του υπουργείου διαδραματίζει ένα ρόλο καθοδηγητή ή, με βάση την ορολογία του  σχεδίου νόμου, ένα ρόλο συντονιστή.

Η κυβέρνηση, με την κλασική και παραδοσιακή μορφή της, περνάει στη διακυβέρνηση και αυτή, με τη σειρά της, στην πολυεπίπεδη διακυβέρνηση, στη διακυβέρνηση σε διαφορετικές βαθμίδες. Τίποτε το (εξ ορισμό “κακό”) ιδιωτικό δεν διαπιστώνεται, ούτε επιβάλλονται αυστηρά ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια στον τρόπο λειτουργίας της δημόσιας διοίκησης.