Αποστρατιωτικοποίηση του Αιγαίου: Πολιτικές και νομικές παράμετροι

Η νέα αναθεωρητική και επεκτατική παρέμβαση της Τουρκίας αφορά το στρατιωτικό καθεστώς του Αιγαίου, ζήτημα στο οποίο επανέρχεται κατά ευθεία παράβαση του διεθνούς δικαίου και μέσα σε ένα κλίμα διεθνούς απομόνωσης για τη γειτονική χώρα.

Το καθεστώς Ερντογάν δίνει πάντοτε ιδιαίτερη σημασία στο επικοινωνιακό υπόβαθρο κάθε πολιτικής κίνησής του, είτε στο εσωτερικό, είτε στο εξωτερικό της χώρας. Η χθεσινή δήλωση του Τούρκου προέδρου έγινε στο επίπεδο του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας, δηλαδή σε ένα σημαντικό θεσμικό όργανο, στο οποίο συμμετάσχουν πολιτικοί αξιωματούχοι, με προεξάρχοντα τον Τούρκο πρόεδρο, και ανώτατους στρατιωτικούς. Το Συμβούλιο δεν διαθέτει τις ουσιαστικές αρμοδιότητες, που διέθετε κατά το παρελθόν, αλλά κάθε συνεδρίασή του περικλείει έναν αυξημένο επικοινωνιακό συμβολισμό, στα μάτια της τουρκικής κοινής γνώμης.

Η τουρκική πλευρά  προέβη σε μια νομικά αυθαίρετη ανακοίνωση. Η εν λόγω ανακοίνωση αναφέρει: «Αναμένουμε από την Ελλάδα, η οποία αδιαφορεί για τη συμβιβαστική και ειλικρινή προσέγγιση της Τουρκίας και τις προτάσεις διαλόγου με προσανατολισμό στη λύση, να βάλει αμέσως τέλος στις δραστηριότητές της που παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τις διεθνείς συμφωνίες, ιδίως τη στρατιωτικοποίηση  των νησιών με αποστρατιωτικοποιημένο καθεστώς».

Ωστόσο, πριν εξετάσει κάποιος το στρατιωτικό καθεστώς των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, στα οποί αναφέρεται η τουρκική ανακοίνωση, καλό είναι να έχει κατά νου ότι το σύντομο αυτό κείμενο δεν εκδίδεται σε ένα πολιτικό κενό. Απεναντίας η Τουρκία έχει γευθεί, όπως επισημάνθηκε και σε προηγούμενα κείμενα, σε μία προϊούσα διεθνοπολιτική απομόνωση.

Δυστυχώς, το καθεστώς Ερντογάν έχει κάνει την επιλογή της απόκλισης και της αποστασιοποίησης από τον δυτικό κόσμο, ιδιαίτερα από την Ευρωπαϊκή Ένωση και τις Ηνωμένες Πολιτείες. Κινούμενο μέσα στο πλαίσιο της επιλογής αυτής, ο Τούρκος πρόεδρος γίνεται, όμως, και δέκτης αλλεπάλληλων δυτικών προειδοποιήσεων αναφορικά με τη χερσαία στρατιωτική εισβολή στα εδάφη της Συρίας, εισβολή που σχεδιάζει εδώ και αρκετές ημέρες. Οι Ηνωμένες Πολιτείες, η Γαλλία, ακόμη και η θεωρούμενη ως «παραδοσιακή σύμμαχος» Γερμανία τόνισαν επανειλημμένως την αντίθεσή τους στο ενδεχόμενο μιας χερσαίας στρατιωτικής εισβολής.

Αυτή η αρνητική για τα σχέδια των γειτόνων εξέλιξη τους στρέφει στην, πάντοτε επικίνδυνη, αναθεωρητική και επεκτατική ρητορική εναντίον της Ελλάδας και, πιο συγκεκριμένα, εναντίον του υφιστάμενου στρατιωτικού καθεστώτος στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.

Η προσεκτική ανάγνωση της απόφασης του Συμβουλίου Εθνικής Ασφαλείας δείχνει ότι η Τουρκία δεν διευκρινίζει τα νησιά, την αποστρατιωτικοποίηση των οποίων ζητά.

Αυτή η απροσδιοριστία δεν είναι δυνατόν να θεωρηθεί ότι καλύπτεται από διαρροές στον τουρκικό Τύπο, τη στιγμή που έχουμε να κάνουμε με ανακοίνωση του Συμβουλίου.

Σύμφωνα με μία ευρέως διαδεδομένη προσέγγιση, η τουρκική αξίωση για αποστρατιωτικοποίηση είναι πραγματικά αυθαίρετη, σε σημείο που να προκαλεί τον κλαυσίγελο. Το άρθρο 13 της Συνθήκης της Λωζάννης του 1923, η οποία αποτελεί και την συμβολαιογραφική πράξη γένεσης του τουρκικού κράτους, είναι σαφές και κατοχυρώνει τα εθνικά δίκαια της χώρας μας.

Ωστόσο, η Συνθήκη της Λωζάννης αφορά τα νησιά Μυτιλήνης, Χίου, Σάμου και Ικαρίας και το συναφές στρατιωτικό καθεστώς τους. Ως προς το στρατιωτικό καθεστώς των υπολοίπων νησιών του Ανατολικού Αιγαίου, τα εθνικά μας δίκαια κατοχυρώνονται από άλλες διεθνείς Συνθήκες.

Πιο ειδικά, η Σύμβαση του Μοντρέ (1936)) καθορίζει το στρατιωτικό καθεστώς της Σαμοθράκης και της Λήμνου και η Συνθήκη Ειρήνης των Παρισίων (1947) προσδιορίζει το στρατιωτικό καθεστώς των Δωδεκανήσων.

Είναι ακόμη σαφές, όχι μόνο για την Ελλάδα αλλά για το σύνολο του δυτικού κόσμου, ότι οι διεθνείς συνθήκες και οι διεθνείς συμβάσεις είναι κατ’ εξοχήν πηγές του δημοσίου διεθνούς δικαίου και ότι οι κανόνες του δημοσίου διεθνούς δικαίου είναι κανόνες αναγκαστικού δικαίου, γεγονός που σημαίνει πως εφαρμόζονται οπωσδήποτε, χωρίς να μπορεί η ιδιωτική βούληση να επηρεάσει την εφαρμογή τους.

Σε περίπτωση άρνησης του διεθνούς δικαίου, αυτό που συμβαίνει είναι άρνηση της ίδιας της έννοιας της διεθνούς κοινότητας, γεγονός που ορθά καταγγέλλουμε σε άλλες περιπτώσεις, όπως είναι αυτή της βαλλόμενης Ουκρανίας.