Φιλελευθερισμός vs Αντιδιαφωτισμός: Ο πόλεμος των ιδεών

  Η συζήτηση διεξάγεται ανάμεσα σε δύο σημαντικούς στοχαστές: τον Μπερνάρ – Ανρί Λεβύ και τον Αλεξάντρ Ντούγκιν. Μάλιστα, η συζήτηση έχει χαρακτηριστικά κατά μέτωπο αντιπαράθεσης ιδεών και απόψεων γύρω από θεωρητικά και εξόχως πρακτικά ζητήματα

  Η κατεξοχήν θεωρητική, μα και τόσο οδυνηρά εμπειρική, συζήτηση είναι αυτή ανάμεσα στον Φιλελευθερισμό και τον Αντιδιαφωτισμό, την φιλελεύθερη Δύση και την αντιδιαφωτιστική Ρωσία. Αδύνατο να κατανοήσει κάποιος το ιδεολογικό πλαίσιο του πολέμου ανάμεσα στην Ουκρανία και τη Ρωσία, αν δεν κατανοήσει το περίγραμμα της πάλης δύο αντίθετων σχολών: «της δικής μας» και «των άλλων».

Η συζήτηση διεξάγεται ανάμεσα σε δύο σημαντικούς στοχαστές: τον Μπερνάρ – Ανρί Λεβί και τον Αλεξάντρ Ντούγκιν. Μάλιστα, η συζήτηση έχει χαρακτηριστικά κατά μέτωπο αντιπαράθεσης ιδεών και απόψεων γύρω από θεωρητικά και εξόχως πρακτικά ζητήματα. Πρόκειται από εκείνες τις συζητήσεις που έχουν ουσιαστικά απαγορευθεί στη Ρωσία μα που θα έπρεπε να επιδιώκουν οι ίδιοι οι πολιτικοί παίκτες στην φιλελεύθερη Δύση, βοηθώντας έτσι την προβολή των ιδεών και του έργου τους αλλά και το έργο των επικοινωνιολόγων.

[Η συζήτηση είναι προσβάσιμη στο διαδίκτυο, στη διεύθυνση: https://www.youtube.com/watch?v=x70z5QWC9qs&t=879s]

Ορισμένες παρατηρήσεις που θα βοηθήσουν, ελπίζω, την παρακολούθηση και θα μας εισάγουν στη μεγάλη συζήτηση του σημερινού κόσμου, προκαλώντας μας να μάθουμε ότι και ο Β. Πούτιν κινείται μέσα σε ένα ιδεολογικό πλαίσιο αναφοράς και βοηθώντας μας να αποφύγουμε απλοποιήσεις όπως «ο Πούτιν είναι ένας τρελός» ή, κατ’ αναλογία, «ο Μπάιντεν είναι ένας παρηκμασμένος γέρος».

1. Ο Διαφωτισμός που γεννιέται και κυριαρχεί τους δύο τελευταίους αιώνες στον δυτικό κόσμο έχει κατά το μάλλον ή ήττον ένα φιλελεύθερο προσανατολισμό: η προστασία του ιδιωτικού μας χώρου από το κράτος, η ιδιωτική πρωτοβουλία στην αγορά, η κοινοβουλευτική δημοκρατία που προβλέπει την εναλλαγή κομμάτων στην εξουσία.

Η συζήτηση έμοιαζε ξεπερασμένη, αλλά ο πόλεμος μας την υπενθύμισε. Διότι αντίπαλο δέος δεν είναι, εδώ και πολύ καιρό, ο ένας ή ο άλλος μαρξισμός, αλλά η απραδοσιοκρατία, η αναφορά στην παράδοση, ο κοινοτισμός, η υπογράμμιση της αξίας του έθνους και της θρησκείας.

Προσφάτως, ένας ευφυέστατος πολιτικός του φιλελεύθερου χώρου, ο κ. Δημήτρης Αβραμόπουλος, τόνιζε, με γενναία αυτοκριτική διάθεση, ότι είχε συναντήσει τον Β. Πούτιν πριν από το μακελειό στην Ουκρανία, αλλά είχε υποτιμήσει ακριβώς αυτήν την παραδοσιακή και εθνική/εθνικιστική τροπή στο λόγο του.

2. Ο διάλογος είναι, βέβαια, ήρεμος, σε ένα Συμπόσιο, αλλά διεξάγεται μεταξύ δύο άνισων πνευματικά μεγεθών. Ο Λεβί δεν είναι πνευματικά ισοϋψής του Ντούγκιν, παρά την κλίση μας προς τον πρώτο. Βιβλία και άρθρα τους έχουν δημοσιευθεί και στα ελληνικά. Ο Λεβί είναι μιντιακός, ο Ντούγκιν είναι φορέας ενός έκδηλα σημαντικότερου μορφωτικού κεφαλαίου και τακτικός συνομιλητής του Πούτιν.
3. Στα όσα αναφέρει ο Ντούγκιν για τον πόλεμο, το τάγμα Αζόφ και οι νεοναζί δεν παίζουν κυρίαρχο ρόλο, αυτά τα αναμασάν οι χρήσιμοι ηλίθιοι του δυτικού κόσμου. Το λάθος του Πούτιν είναι ότι έπρεπε να είχε καταλάβει όλη την Κριμαία πριν από οκτώ χρόνια.
4. Πολλές από τις ιδέες του Ντούγκιν δεν μας είναι ξένες. Τις συναντούμε σε κύκλους της συντηρητικής δεξιάς. Επιμένει ιδιαίτερα στην απόρριψη της ιδιωτικότητας, της ιδιωτικής ζωής και επαναφέρει την προδιαφωτστική ιδέα της κοινότητας. Μόνο μέσα στην κοινοτική και εθνική ζωή μπορούμε να ζήσουμε αρμονικά, σε μεγαλύτερη αρμονία με τους άλλους. Το κίνημα των νεορθοδόξων στην Ελλάδα εμφορείται από τέτοιες απόψεις και, εάν πιστέψουμε την πολύπειρη πρώην υπουργό Εξωτερικών κ. Μπακογιάννη, περίπου ένας στους τρεις Έλληνες είναι κατ’ αρχήν φιλορώσοι (όχι υποχρεωτικά και φιλοπουτινικοί).
5. Ο Ντούγκιν επιστρατεύει ένα κλασικό αντιδιαφωτιστικό επιχείρημα, με βάση το οποίο τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι μια εφεύρεση της αστικής τάξης, για να συγκαλύψει την ολοκληρωτική κυριαρχία της και την πολιτισμική αποικιοκρατία. Απεναντίας, στις αγροτικές εθνικές κοινότητες, ζούμε πιο κοντά και πιο «αγαπησιάρικα» ο ένας με τον άλλον.
6. Η μεγάλη κριτική, και απόλυτα εύλογη κατά την εδώ προσέγιση, του Λεβί είναι  πώς ο Ντούγκιν καταφέρνει να συνδυάσει αυτές τις ετερόκλητες ιδέες για να συνθέσει το ευρασιατικό του πολιτικό και φιλοσοφικό όραμα; Αυτό το επιτυγχάνει μέσω μια ευφυούς αξιοποίησης του πολιτισμικού σχετικισμού. «Κάθε λαός, κάθε πολιτισμός έχει τις αλήθειες του που είναι βαθιά ξεχωριστές από αυτές των άλλων λαών, και καλό θα είναι να αφεθεί να τις γνωρίσει, να τις βιώσει σε βάθος πριν έρθει σε επαφή και σε ανταλλαγές με τις άλλες κουλτούρες. Η παγκοσμιοποίηση είναι καταστροφική γιατί προσπαθεί να κάνει όλους τους λαούς ίδιους επιβάλλοντάς τους τις αξίες της Δύσης: τον ατομικό ευδαιμονισμό, τον καταναλωτισμό, την τεχνοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα».
7. Ο Ντούγκιν αντιφάσκει όμως όταν υποστηρίζει ότι ζούμε σε μια ξέπνοη Δύση. Το παράδειγμα της Ουκρανίας είναι εδώ. Αυτή η χώρα πώς καταφέρνει να αντιτάσσεται στους Ρώσους, από τη στιγμή που ζει μέσα στην αμαρτωλή Δύση.
8. Μια απολύτως προσωπική προσέγγιση, που δεν αντιλαμβάνεται πλήρως ο Ντούγκιν. Ο Διαφωτισμός υπήρξε πριν και πάνω από όλα μία υγιής αντίδραση στην Εκκλησία και στη βασιλική εξουσία. Στην καρδιά του Φιλελευθερισμού υπάρχει ο άνθρωπος. Με τις ανάγκες του και τις προτεραιότητές του. Σε μια αυθεντικά φιλελεύθερη Πολιτεία, για παράδειγμα, κάθε άνθρωπος έχει τη δυνατότητα της αυτοπραγμάτωσης, δηλαδή να επιδιώξει να γίνει αυτό που πραγματικά επιθυμεί. Τα ζήτημα, επαναλαμβάνουμε, είναι σοβαρό, δεν εξαντλείται σε παραστάσεις και αντιδιαστολές ανάμεσα στον «φιλελεύθερο επιστήμονα» ή «το φιλελεύθερο στέλεχος επιχειρήσεων» και τον «παραδοσιακό ιερέα της επαρχιακής κοινότητας». Η εμπειρία της Ουκρανίας έχει ήδη πολλά να μας πει.