Τι είδους φιλελεύθερος είναι ο Κυριάκος Μητσοτάκης;

«Φιλελεύθερος» δηλώνει ο πρωθυπουργός στη συνέντευξη, που παραχώρησε στην εφημερίδα «Süddeutsche Zeitung». Τι είδους φιλελεύθερος είναι όμως ο σημερινός πρόεδρος της Νέας Δημοκρατίας;

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναγνωρίζει την πατρική εγγραφή. Υπάρχει, πράγματι, μια ισχυρή κεντρώα παράδοση στον τόπο της καταγωγής του και ο πατέρας του διετέλεσε για πολλά χρόνια βουλευτής του τόπου του με τη σημαία της Ενώσεως Κέντρου. Η ιδεολογική ταυτότητα δεν ήταν ούτε ο συντηρητισμός, ούτε ο κομμουνισμός, αλλά ο φιλελευθερισμός που προέκρινε την ιδιωτική επιχειρηματικότητα, μικρή ή μεγάλη, την προτίμηση – πάντα διακριτική – για τον κόσμο των ελεύθερων επαγγελμάτων, το σεβασμό στη διαφορετική πολιτική άποψη, την προσήλωση στον κοινοβουλευτισμό και την ελεύθερη ανταλλαγή απόψεων, αλλά και το σεβασμό, βαθύ και ανεπιτήδευτο, σε αυτό που ονομάζεται ιδιωτικός χώρος και που ήταν ήδη κτήμα σε άλλους ευρωπαϊκούς λαούς, ιδίως στον βρετανικό. Δεν εισβάλλει κάποιος, δεν παραβιάζει τους ιδιωτικούς χώρους του άλλου, δεν αυθαιρετεί. Σε αυτό το τελευταίο σημείο ηττάται ο μαρξισμός και χωλαίνει ο κλασικός συντηρητισμός.

Ο Κυριάκος Μητσοτάκης ξεκόβει όμως με την πατρική άποψη ότι ο φιλελευθερισμός είναι ένας, έχει μία ενιαία έκφραση. Ο πρωθυπουργός, εδώ νοούμενος καλύτερα ως πολίτης, αποστασιοποιείται από μια ευρύτερη άποψη, η οποία, όμως, παραμένει περιθωριακή στη διεθνή βιβλιογραφία και η οποία θέλει τον φιλελευθερισμό ως  ένα ενιαίο σώμα ιδεών υπέρ της ελευθερίας, χωρίς, συχνά, να μπαίνει κανείς στη βάσανο να καθορίσει τους περιορισμούς αυτής της ελευθερίας.

Ο Κ. Μητσοτάκης συγκεκριμενοποιείται περισσότερο και καθορίζει πολιτικά εαυτόν ως «φιλελεύθερο πολιτικό, φιλελεύθερο σύμφωνα με τις αρχές του κλασικού Φιλελευθερισμού του 19ου αιώνα». Κλασικός φιλελεύθερος σημαίνει ότι τον κερδίζουν ιδεολογικά τα δοκίμια του Τοκβίλ και του Τζον Στ. Μιλλ. Δεν διευκρινίζεται στη συνέντευξη στη γερμανική εφημερίδα, η οποία δεν έθεσε και τα σχετικό ερώτημα. Γνωρίζουμε όμως από άλλες συνεντεύξεις την προτίμηση για το έργο του Τοκβίλ, κατεξοχήν θεωρητικού της κοινωνίας πολιτών και της σύγχρονης δημοκρατίας.

Βέβαια, θα ήταν αναχρονισμός στις αρχές του 21ου αιώνα να επιθυμεί κάποιος να εφαρμόζονται οι καταστατικές αρχές του φιλελευθερισμού του προπερασμένου αιώνα. Το κλασικό φιλελεύθερο επιχείρημα πρέπει να εμπλουτιστεί, αναγνωρίζει ο Κ. Μητσοτάκης, ο οποίος φέρνει ως παραδείγματα, ανάμεσα σε άλλα, την πρόκληση της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και την περαιτέρω προώθηση των γυναικείων δικαιωμάτων, αν και θα περίμενε κάποιος να μάθει περισσότερα για τα αίτια της κλιματικής αλλαγής.

Φιλελευθερισμός χωρίς σεβασμό στα ατομικά δικαιώματα και την φιλελεύθερη δημοκρατία παύει να είναι φιλελευθερισμός. Καταντά ένας ωμός καπιταλισμός χομπσιανής υφής. Με σημερινούς όρους, αυτό το υπόδειγμα επιχειρείται να εμπεδωθεί στην σημερινή Κίνα, προκαλώντας τους γνωστούς κοινωνικούς κλυδωνισμούς.

Τα ατομικά δικαιώματα δεν εξαντλούνται στην ιδιωτική ιδιοκτησία. Την περιλαμβάνουν μα πηγαίνουν πέρα από αυτή. Ελεύθερη ανάπτυξη της προσωπικότητας, σεβασμός στην ιδιωτικότητα, αυτοανάπτυξη και αυοτοδραστηριότητα είναι πυρηνικά στοιχεία του φιλελευθερισμού, παρά τις μαρξιστικές παραφθορές του.

Στο σημείο αυτό ο Κυριάκος Μητσοτάκης απαντά και στο ερώτημα, που βρέθηκε στο κέντρο του ενδιαφέροντος της κοινής γνώμης, τις καταγγελίες για παραβιάσεις του ιδιωτικού απορρήτου των τηλεφωνικών συνδιαλέξεων.

Το σχετικό ρεπορτάζ είναι διαφωτιστικό. Τι γνώριζε πραγματικά ο ίδιος ο πρωθυπουργός όσον αφορά τις – τυπικά νόμιμες – υποκλοπές και τη χρήση λογισμικού κατασκοπίας; «Απολύτως τίποτα», λέει ο ίδιος». Δεν φέρει ωστόσο ο ίδιος την πολιτική ευθύνη; – επιμένει στο ερώτημα ο δημοσιογράφος. «Αυτό θα αποφασιστεί στις επόμενες εκλογές», αποκρίνεται ο πρωθυπουργός.

Μετά και την πρόσφατη κοινοβουλευτική αντιπαράθεση, ο πρωθυπουργικός λόγος γίνεται πειστικός. Οι καταγγελίες δεν συνοδεύθηκαν από αποδεικτικά στοιχεία. Κι εδώ ανοίγει ένα άλλο κρίσιμο, σύγχρονο κεφάλαιο του φιλελευθερισμού σχετικά με τα νέα όρια της ανθρώπινης ελευθερίας σε συνθήκες διευρυμένης ηλεκτρονικής επικοινωνίας. Τα ζητήματα της κυβερνοαασφάλειας, της σύγχρονης αυτοσυγκράτησης σε μέσα κοινωνικής δικτύωσης ή τα όρια της κατάκρισης στον συγκαιρινό μας δημοσιογραφικό λόγο.

Σε κάθε περίπτωση, πρώτος και τελικός κριτής είναι ο εκλογέας. Σε αυτόν θα κληθεί να λογοδοτήσει ο πρωθυπουργός στις επόμενες βουλευτικές εκλογές. Εδώ η χροιά της απάντησης του Κ. Μητσοτάκη είναι ξεκάθαρα φιλελεύθερη: «Βλέπω τον εαυτό μου ως σπουδαστή της Δημοκρατίας».

Αντί λοιπόν μιας πεφωτισμένης πολιτικής «διαπαιδαγώγησης» των πολιτών υπέρ του κυβερνώντος κόμματος ο πρωθυπουργός προτιμά να υπενθυμίσει τον δημοκρατικό οδοδείκτη, τις εκλογές. Δεν ενδιαφέρεται να επιβάλει, άμεσα ή έμμεσα, την άποψή του υπέρ της Νέας Δημοκρατίας. Ενδιαφέρεται να υπενθυμίσει την πολιτική και θεσμική οδό, χωρίς να λειτουργεί ως υποβολείο πολιτικών φιλοκυβερνητικών θέσεων.

Άλλωστε, τις απόψεις του κυβερνώντος κόμματος και των υπολοίπων κομματικών δυνάμεων θα έχουμε τον καιρό να τις πληροφορηθούμε στην επόμενη εκλογική αναμέτρηση.