Η δράση των ομάδων άσκησης πίεσης (lobbying) στους κόλπους του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου ήρθε θορυβωδώς ξανά στο προσκήνιο μέσω του σκανδάλου διαφθοράς με πρωταγωνιστή το Κατάρ και εμπλοκή της ελληνίδας ευρωβουλευτή Εύας Καϊλή.
Το «ενδεχομένως μεγαλύτερο σκάνδαλο που έχει υπάρξει ποτέ» στο Ευρωκοινοβούλιο, σύμφωνα με τα λόγια της καθηγήτριας ευρωπαϊκού δικαίου και νομοθετικών σπουδών στο Πανεπιστήμιο της Ανατολικής Φινλανδίας Emilia Korkea-aho, η οποία μίλησε στο Euronews, οδηγούν σε εκκλήσεις για μεταρρύθμιση των κανόνων και προϋποθέσεων υπό τις οποίες επιτρέπεται η άσκηση πίεσης από τους 12.453 λομπίστες που δραστηριοποιούνται σήμερα στο Ευρωκοινοβούλιο, διαχειριζόμενοι προϋπολογισμό ύψους 1,8 δισ. ευρώ.
Τι είναι όμως και πώς ασκείται το lobbying; Σύμφωνα με το Euronews, από την ΕΕ ορίζεται ως «το σύνολο των δραστηριοτήτων που διεξάγονται με στόχο τον άμεσο ή έμμεσο επηρεασμό της διαμόρφωσης ή της εφαρμογής της πολιτικής των και των διαδικασιών λήψης αποφάσεων των θεσμικών οργάνων της ΕΕ, ανεξαρτήτως του τρόπου διεξαγωγής τους και το κανάλι ή το μέσο επικοινωνίας που χρησιμοποιείται».
Το μπλοκ διαθέτει κανόνες που διέπουν το lobbying στα θεσμικά του όργανα, με πυρήνα το λεγόμενο μητρώο διαφάνειας, μια δημόσια βάση δεδομένων που περιέχει επικαιροποιημένες πληροφορίες σχετικά με όσους συμμετέχουν ενεργά σε δραστηριότητες που αποσκοπούν στον επηρεασμό των πολιτικών της ΕΕ.
Η βάση δεδομένων αριθμεί σήμερα περισσότερους από 12.400 εγγεγραμμένους. Περίπου οι μισοί είναι εσωτερικοί λομπίστες – αυτοί που εργάζονται για εταιρείες και ομίλους – ή άτομα που εκπροσωπούν εμπορικές ή επαγγελματικές ενώσεις, συμπεριλαμβανομένων των συνδικάτων. Άλλοι 3.400 από αυτούς εκπροσωπούν μη κυβερνητικές οργανώσεις.
Οι άλλες κύριες κατηγορίες περιλαμβάνουν συμβούλους, ερευνητικά ιδρύματα, οργανώσεις που εκπροσωπούν εκκλησίες και θρησκευτικές κοινότητες και όσους εκπροσωπούν τοπικές, περιφερειακές ή δημοτικές αρχές.
Σημειώνεται ότι από την υποχρεωτική εγγραφή στο μητρώο εξαιρούνται αξιωματούχοι τρίτων χωρών. Έτσι, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει στο Euronews η Korkea-aho, «αν η πρεσβεία των ΗΠΑ ασκεί lobbying στην ΕΕ, (οι λομπίστες) δεν χρειάζεται να εγγραφούν (στο μητρώο). Ωστόσο, εάν οι τρίτες χώρες εκπροσωπούνται από νομικά πρόσωπα, γραφεία ή δίκτυα χωρίς διπλωματικό καθεστώς ή εκπροσωπούνται από μεσάζοντα, η εκπροσώπηση αυτή πρέπει να καταχωρηθεί. Έτσι, εάν οι τρίτες χώρες προσλαμβάνουν έναν σύμβουλο στην ΕΕ, ο εν λόγω σύμβουλος πρέπει να καταχωρίσει τον πελάτη του από την τρίτη χώρα», πρόσθεσε.
Οι συναντήσεις μεταξύ υπαλλήλων της ΕΕ και των καταχωρημένων στο σχετικό μητρώο λομπιστών πρέπει να καταγράφονται, αλλά δεν τηρούν όλοι οι υπάλληλοι της ΕΕ το ίδιο πρωτόκολλο για την καταγραφή των συναντήσεων.
«Οι υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι της Επιτροπής τηρούν ημερολόγια συναντήσεων στα οποία καταγράφουν τις συναντήσεις με λομπίστες. Οι ευρωβουλευτές έχουν γενικά αντιταχθεί στην καταγραφή των συναντήσεών τους. Υπάρχει τώρα ένας κανόνας σύμφωνα με τον οποίο, για παράδειγμα, οι εισηγητές στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο πρέπει να καταγράφουν τις συναντήσεις τους με λομπίστες, αλλά ο κανόνας αυτός εφαρμόζεται πολύ άνισα», δήλωσε η Korkea-aho.
Υπάρχουν και άλλοι κανόνες που ποικίλλουν ανάλογα με τα θεσμικά όργανα.
Το προσωπικό του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου δεν μπορεί να δέχεται δώρα από τρίτους χωρίς προηγούμενη άδεια, εκτός εάν η αξία του δώρου είναι μικρότερη από 100 ευρώ ή 300 ευρώ κατά τη διάρκεια ενός έτους. Για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο κανόνας είναι ότι το προσωπικό της δεν μπορεί να δέχεται δώρα από τρίτους χωρίς προηγούμενη άδεια, εκτός εάν η αξία του δώρου είναι κάτω από 50 ευρώ και δεν πραγματοποιούνται δωρεές σε τακτική βάση.