Λομπίστας ή πολιτικός στην Ευρώπη των 27;

Ενδεχομένως να μην υπάρχει άλλο επάγγελμα με τον υψηλότερο βαθμό κακοφημίας να το συνοδεύει, ιδίως στις ημέρες μας. Μια ανάγνωση σε πλήρως απαξιωτικές αναλύσεις αρκεί για να πείσει σχετικά με του λόγου το αληθές. Ο λομπίστας αντιμετωπίζεται σαν ένα είδος «πολιτικού λακέ», ένα «τυφλό ενεργούμενο» μιας οικονομικά πανίσχυρης επιχείρησης ή και ενός κράτους, ενεργούμενο το οποίο φέρεται να είναι πειθήνιο όργανο ενός εμιράτου ή ενός κράτους με αδιαφανή δημόσια οικονομικά. Τα πράγματα μπορεί να έχουν αυτά τα γνωρίσματα, αλλά δεν αυτός ο κανόνας, όπως συμβαίνει άλλωστε σε πολλά επαγγέλματα.

Ο λομπίστας είναι ένας γενικά αποδεκτός όρος σε εθνικά κοινοβούλια του δυτικού κόσμου και σε διεθνείς οργανισμούς ή υπερεθνικές οντότητες, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση των 27 χωρών μελών.

Ο λομπίστας είναι ένας επαγγελματίας του σύγχρονου πολιτικού φαινομένου, βιοπορίζεται δηλαδή ασκώντας ένα νόμιμο επάγγελμα, με κατοχυρωμένα δικαιώματα και με υποχρεώσεις που απορρέουν από την υφιστάμενη νομοθεσία, την οποία υπερψηφίζουν οι λαοί της Ευρώπης.

Αυτό που είναι πραγματικά λεπτό ως ζήτημα, πριν να αρχίσουμε να ρίχνουμε μαρξιστικά αναθέματα, είναι το καθαυτό αντικείμενο της εργασίας του, η θεματική μέσα στην οποία το μέλος ενός lobby κινείται. Για αυτό, προετοιμάζεται ήδη από τα χρόνια των σπουδών του, όπως προβλέπονται στα μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών του London School of Economics ή της Science Po στη Γαλλία.

Δρώντας στους διαδρόμους (=lobby) των θεσμικών οργάνων, το μέλος ενός οργανωμένου λόμπι οφείλει να γνωρίζει ποιες είναι οι λειτουργίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και των Ευρωπαϊκών Συμβουλίων. Συνεπώς,  ο λομπίστας πρέπει να αναπτύσσει μια επαγγελματική συμπεριφορά νόμιμη με τους κανόνες που διέπουν τους ενωσιακούς θεσμούς, όπως ακριβώς και ο πολιτικός. Ο λομπίστας υπόκειται σε εξετάσεις, ο πολιτικός όμως όχι, παρά το ότι οι απολαβές του δεύτερου είναι περίπου πενταπλάσιες από τις αντίστοιχες του πρώτου.

Όμως, ο λομπίστας δεν λαμβάνει πολιτική απόφαση στο πολιτικό σύστημα της Ε.Ε. Επιχειρεί να επηρεάσει νόμιμα την τελική κρίση των εκλεγμένων ευρωβουλευτών και άλλων κοινοτικών αξιωματούχων.

Ο μονίμως καχύποπτος νους του ευρωαντιρρησία θα σκεφθεί ότι το μέλος ενός λόμπι θα δεχθεί νομικώς ύποπτα δώρα από εξ ορισμού διεφθαρμένα ευρωπαϊκά στελέχη. Αυτό που κατατίθεται ως συνήθης εμπειρία είναι ο λομπίστας μιας εταιρείας από τον κλάδο των τροφίμων και των ποτών, για παράδειγμα, να προσφέρει ως δώρο μερικά μπουκάλια αλκοόλ στον ευρωβουλευτή και, συνολικά, στον κοινοτικό αξιωματούχο.

Το κυρίως έργο για τους λομπίστες κινείται στο επίπεδο των επαφών και της ανάπτυξης της επιχειρηματολογίας τους. Σε αυτό ακριβώς το επίπεδο, χρειάζεται πολύ καλή προετοιμασία, η οποία περιλαμβάνει άριστη γνώση του εκάστοτε φακέλου, γνώση των τάσεων της κοινή γνώμης και πειστικότητα στον τρόπο άρθρωσης των επιχειρημάτων.

Η Γιάννα Τζανιδάκη είναι πτυχιούχος Ιστορίας και επαγγελματίας του lobbying στην Ε.Ε., με αξιοπρόσεκτη επαγγελματική εμπειρία. Σε αντίθεση με μια μάλλον χαώδη κατάσταση που επικρατεί για επαγγέλματα γύρω από την πολιτική στη Βαλκανική, η ευρωπαϊκή εμπειρία δηλώνει έναν υψηλό δείκτη επαγγελματισμού και, βέβαια, ομαλότερες συνθήκες εργασίες. Η Γ. Τζανιδάκη καταθέτει τη σχετική εμπειρία της στο EURACTIV: «Στην Ευρώπη, στα περισσότερα Κράτη Μέλη της ΕΕ, όπως και στα κέντρα των αποφάσεων της ΕΕ, στις Βρυξέλλες, οι Λομπίστες επίσης περιμένουν τους πολιτικούς στα λόμπι των ξενοδοχείων τους και στη συνέχεια κλείνουν ραντεβού μαζί τους για να τους συναντήσουν στο πολιτικό τους γραφείο, συνεργάζονται μαζί τους για πιο ειδικευμένα ζητήματα και συμβάλλουν στην πολιτική ανάλυση και συζήτηση επί των θεμάτων που τους αφορούν».

Τίποτε το κρυφό, τίποτε το κατ’ ανάγκη ύποπτο έως τώρα, λοιπόν, σε αντιδιαστολή με εκλεγμένους πολιτικούς, οι οποίοι δεν επιδεικνύουν πάντοτε τον ίδιο βαθμό σεβασμού στο υπάρχον πλαίσιο κανόνων και θεσμών.

Κατεξοχήν πρόβλημα που συνδέει το lobbying με την αδιαφάνεια είναι η πολιτική κουλτούρα που επικρατεί στη χώρα προέλευσης του εκλεγμένου αξιωματούχου. Και η πολιτική κουλτούρα έχει να κάνει με τις ιδέες και με τις κυρίαρχες αντιλήψεις για την πολιτική και τη σχέση της με τη σφαίρα της οικονομίας.

Πρώτο επιμέρους ζήτημα, πέρα από τις ιαχές ηθικολογίας, είναι η ίδια η θεσμική δομή του πολιτικού συστήματος. Η ενιαία και συγκεντρωτική δομή ενθαρρύνει τις ομάδες πίεσης να κατευθύνουν τη δράση τους σε μια ορισμένη πόλη, όπως είναι, για παράδειγμα, οι Βρυξέλλες ή το Στρασβούργο, σε αντίθεση με φεντεραλιστικά σχήματα, που συζητούνται τούτες τις ώρες στα ενωσιακά όργανα και τα οποία διαχέουν την εξουσία σε περισσότερα κέντρα και πόλεις.

Δεύτερο, αλλά όχι δευτερεύον, ζήτημα, επάνω στο οποίο προσκρούουν έκνομες προσπάθειες (επιχειρηματιών και κυβερνώντων), είναι το σύστημα εξισορρόπησης και ελέγχου των εξουσιών. Σε αυτό όμως δεν αντιτίθενται οι λομπίστες, οι οποίοι επιθυμούν να επικεντρώνονται στο καθαυτό έργο τους, αλλά συνήθως οι πολιτικοί, οι οποίοι επιδιώκουν να έχουν ευρύτερα περιθώρια δράσης και πρωτοβουλιών για να βρίσκουν τρόπους να εξασφαλίζουν την επανεκλογή τους. Το θεσμικό σύστημα ελέγχου και εξισορροπήσεων (checks and balances) εφαρμόζεται εδώ και πολλά χρόνια στο ομοσπονδιακό σύστημα των Ηνωμένων Πολιτειών και είναι αυτό που τίθεται ως πρώτη προτεραιότητα στην  (κατά κυριολεξία) σημερινή συζήτηση, η οποία διεξάγεται στα κοινοτικά όργανα, αν και η ίδια η πολυεθνική και πολυκρατική φύση του ευρωπαϊκού πολιτικού συστήματος καθιστά δυσχερή την πληρέστερη εφαρμογή του.

Αν επρόκειτο λοιπόν να τεθεί με διλημμαιτκό τρόπο το ζήτημα του λομπίστα και του πολιτικού στην Ευρώπη των 27, προτιμότερο, από την άποψη του προσωπικού κόπου και των (νόμιμων) προσωπικών απολαβών, θα ήταν πολιτικός. Τα υπόλοιπα είναι για τους ιππότες της ελεύθερης αγοράς.