Πόλεμος στην Ουκρανία: Το κέντρο βάρους της Ευρώπης μετατοπίζεται ανατολικά

Ο Γερμανός καγκελάριος Ολαφ Σολτς δήλωσε ξεκάθαρα τον Αύγουστο στην Πράγα: «Το κέντρο βάρους της Ευρώπης μετατοπίζεται ανατολικά». Η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία αποτέλεσε σοκ, ταράζοντας συθέμελα τις συμβάσεις στην ευρωπαϊκή ήπειρο, στην Ε.Ε. και στο ΝΑΤΟ. Υπογράμμισε μάλιστα –και ενίσχυσε– την επιρροή των κρατών της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης.

Η Πολωνία και τα κράτη της Βαλτικής έθεσαν πρώτα το ηθικό επιχείρημα για στήριξη της Ουκρανίας, καλύπτοντας αμέσως το κενό που είχαν αφήσει οι ηγέτες Γαλλίας και Γερμανίας με την παράλυσή τους τις πρώτες εβδομάδες του πολέμου. Ο πόλεμος έφερε επίσης επιτακτικά στο προσκήνιο την ανάγκη περαιτέρω διεύρυνσης της Ε.Ε. προς τα δυτικά Βαλκάνια και πέρα από αυτά, ανοίγοντας ενταξιακή οδό στην Ουκρανία και στη Μολδαβία.

Η πίεση από τα κράτη της Ανατολικής και της Κεντρικής Ευρώπης υπήρξε αποφασιστική αυτή την εβδομάδα, πείθοντας Γερμανία και ΗΠΑ να προσφέρουν άρματα μάχης στην Ουκρανία. Ο πόλεμος επιτάχυνε αυτό που υπονόησε ο Σολτς: ότι η επιρροή της Γηραιάς Ηπείρου, που επιθυμούσε καλές σχέσεις με τη Μόσχα, φθίνει προς όφελος των νέων μελών της Ε.Ε. στον Βορρά και στην Ανατολή, με νωπές ακόμη τις μνήμες της σοβιετικής κατοχής και καχύποπτες απέναντι στις εντολές των Βρυξελλών.

Σε ετοιμότητα η Πολωνία

Η Πολωνία ενισχύει πυρετωδώς την άμυνά της, με την κυβέρνηση να ανακοινώνει τον διπλασιασμό του αριθμού στρατιωτών και την παραγγελία υπερσύγχρονων οπλικών συστημάτων. Η Βαρσοβία ανέλαβε τον ρόλο επίμονου λομπίστα, πιέζοντας το Βερολίνο να συμφωνήσει στην εξαγωγή αρμάτων μάχης Leopard 2.

Γαλλία και Γερμανία καλούνται τώρα να λογοδοτήσουν για την αποτυχία της παραδοσιακής τους πολιτικής ευρωπαϊκής ασφάλειας, με άξονα τη συνεργασία με τη Ρωσία. Ο πρόεδρος Μακρόν, από τη μεριά του, συνεχίζει να ελπίζει ότι η Γαλλία θα συμμετέχει σε κάθε μελλοντική ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας, φθάνοντας μέχρι του σημείου να προσφέρει εγγυήσεις ασφαλείας στη Ρωσία, εξοργίζοντας πολλούς Ευρωπαίους εταίρους του. Ο πόλεμος έπληξε ανεπανόρθωτα τις φιλοδοξίες του Μακρόν για αυτόνομη ευρωπαϊκή αμυντική οντότητα, με το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ να ενισχύουν την επιρροή τους τον τελευταίο χρόνο στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Η επικείμενη διεύρυνση της Συμμαχίας με τη Σουηδία και τη Φινλανδία πλήττει και αυτή τα σχέδια ευρωάμυνας του Μακρόν.

Η νέα κυβέρνηση της Γερμανίας, υπό τον Ολαφ Σολτς, ήταν απροετοίμαστη για πόλεμο και για την αιφνίδια διακοπή παροχής ρωσικού αερίου. Η ενισχυόμενη εξάρτηση της Γερμανίας από την κινεζική βιομηχανία απειλεί, όμως, και αυτή το γεωπολιτικό μοντέλο που προωθεί το Βερολίνο. Η προοπτική μιας διευρυμένης προς τα ανατολικά Ευρώπης ακούγεται θελκτική, ιδιαίτερα σε περίοδο υποχώρησης της επιρροής των παραδοσιακών ευρωπαϊκών κολοσσών, Γερμανίας και Γαλλίας.

Ωθηση προς τα Δεξιά

Ο ιστορικός Λουκ φαν Μίντλορ επισημαίνει ότι μετά το ξέσπασμα του πολέμου, Πολωνία και Ουγγαρία έχουν τύχει ηπιότερης αντιμετώπισης από μέρους των Βρυξελλών στη διένεξή τους γύρω από το κράτος δικαίου. «Σε πολιτικό και ηθικό επίπεδο, η Πολωνία έχει αποφύγει κάθε τιμωρία ως χώρα στην πρώτη γραμμή, η οποία τροφοδοτεί την Ουκρανία με όπλα και φιλοξενεί πρόσφυγες», λέει ο Φαν Μίντλορ. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι χώρες της Ανατολικής και Κεντρικής Ευρώπης ώθησαν την Ε.Ε. προς τα Δεξιά, με έξαρση του νεοσυντηρητισμού με αφορμή την Ουκρανία, όπως επισημαίνουν ειδικοί. Το πολιτικό κενό που άφησαν πίσω τους Ευρωπαίοι ηγέτες, ικανοί να συνεργασθούν με ιστορικούς εχθρούς τους, όπως οι Μιτεράν και Χέλμουτ Κολ, καλύπτουν επιθετικά σήμερα τα κράτη της Aνατολικής και Kεντρικής Ευρώπης.