Φουκουγιάμα: Η Ουκρανία θα κερδίσει τον πόλεμο

Την εκτίμησή του ότι η Ουκρανία θα κερδίσει τελικά τον πόλεμο απέναντι στην Ρωσία εκφράζει ο διάσημος πολιτικός επιστήμονας, θεωρητικός του φιλελευθερισμού Φράνσις Φουκουγιάμα, σε συνέντευξή του.

Υπάρχουν λίγοι άνθρωποι που η εικόνα τους είναι τόσο έντονα συνδεδεμένη με μια μοναδική φράση. «Το τέλος της ιστορίας», ο τίτλος του δοκιμίου του Φράνσις Φουκουγιάμα, που δημοσιεύτηκε το καλοκαίρι του 1989, του προσέδωσε την φήμη και ήταν επίσης η «κατάρα» του, καθώς συχνά παρεξηγούνταν βαθιά. Όταν δημοσίευσε το δοκίμιό του στο National Interest, ένα κεντροδεξιό περιοδικό ιστορίας των ιδεών, απασχολούνταν από τη ρεπουμπλικανική διοίκηση στις Ηνωμένες Πολιτείες. Μετά τη δημοσίευση του δοκιμίου, εργάστηκε σε ένα βιβλίο που αναπτύσσει τις ιδέες του για το ίδιο θέμα, το οποίο δημοσιεύτηκε τρία χρόνια αργότερα. Το «τέλος της Ιστορίας» του χάρισε την αναγνώριση από την διεθνή κοινότητα των γραμμάτων, ανεξάρτητα από το εάν κάποιος συμφωνεί ή διαφωνεί μαζί του.

Το τελευταίο του βιβλίο, «Liberalism and its Discontents» (Farrar, Straus and Giroux, 2022), είναι μια υπεράσπιση του κλασικού φιλελευθερισμού, ένας απολογισμός του νεοφιλελεύθερου ονείρου του μικρού κράτους, του λαϊκιστικού συντηρητισμού και της σύγχρονης αριστεράς. Υποστηρίζει επίσης την εμπιστοσύνη στην κυβέρνηση, τον φεντεραλισμό ή την επικουρικότητα, με την έννοια της λήψης αποφάσεων στο χαμηλότερο κατάλληλο επίπεδο.

Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο Φουκουγιάμα τοποθετείται για τον πόλεμο που συνεχίζεται, για ζητήματα φιλελευθερισμού και για τον ρόλο της Κίνας.

Laetitia Strauch-Bonart: Τι μας λέει ο πόλεμος στην Ουκρανία για τη δυτική συμμαχία;

Φράνσις Φουκουγιάμα: Όλοι εξεπλάγησαν από τη δύναμη της δυτικής υποστήριξης προς την Ουκρανία μετά τις 24 Φεβρουαρίου. Υπήρξε μια ενθαρρυντική εξέλιξη στη Γερμανία όπου πραγματικά βάλθηκαν να αντιστρέψουν τα 40 χρόνια της Ostpolitik, οπότε αυτό ήταν αρκετά ελπιδοφόρο. Το πραγματικό ερώτημα αυτή τη στιγμή είναι, δεδομένης της διακοπής του ρωσικού φυσικού αερίου, εάν αυτή η αλληλεγγύη θα αντέξει τον χειμώνα και θα συνεχιστεί.

Νομίζω ότι η ουκρανική επιτυχία στο πεδίο της μάχης στο εγγύς μέλλον είναι πολύ σημαντική. Διότι αν οι Ευρωπαίοι πιστεύουν ότι αυτός ο πόλεμος θα συνεχιστεί για τα επόμενα οκτώ χρόνια, δεν νομίζω ότι θα συνεχίσουν να τον υποστηρίζουν, αλλά αν φαίνεται ότι η Ρωσία θα μπορούσε πραγματικά να ηττηθεί, τότε νομίζω ότι θα αντέξουν ένα χρόνο ή έναν χειμώνα Η στέρηση ενέργειας είναι κάτι που μπορεί να διατηρηθεί πολιτικά.

Και παρεμπιπτόντως, πραγματικά πιστεύω ότι οι Ουκρανοί θα κερδίσουν αυτόν τον πόλεμο.

Michał Matlak: Και πιστεύατε ότι θα κέρδιζαν όταν ξεκίνησε η εισβολή;

Φράνσις Φουκουγιάμα: Έγραψα μια ανάρτηση στο ιστολόγιό μου τον Μάρτιο, νομίζω στις 10 Μαρτίου, υποδηλώνοντας ότι οι Ρώσοι θα μπορούσαν πραγματικά να ηττηθούν. Ναι, ήμουν αρκετά αισιόδοξος από την αρχή. Περνάω πολύ χρόνο στην Ουκρανία και νομίζω ότι γνωρίζω τη χώρα αρκετά καλά. Ήμουν εκεί πολύ τα τελευταία οκτώ χρόνια και νομίζω ότι υπάρχουν πολλοί λόγοι να πιστεύουμε ότι υπάρχει ένας βαθμός ηθικού και πατριωτισμού στην Ουκρανία που λείπει εντελώς στη Ρωσία και αυτό είχε μεγάλη επίδραση στην επιτυχία τους στο πεδίο της μάχης .

Laetitia Strauch-Bonart: Ας πάμε πίσω στις ΗΠΑ. Επικρίνετε τους αμερικανικούς θεσμούς και την «βετοκρατία» τους εδώ και πολύ καιρό. Πιστεύετε ότι είναι πιθανός ένας εμφύλιος πόλεμος στις ΗΠΑ;

Φράνσις Φουκουγιάμα: Δεν νομίζω ότι είναι πιθανός ο εμφύλιος πόλεμο, όπως λέγεται και γράφεται. Θα μπορούσατε να έχετε περισσότερη πολιτική βία, δολοφονίες και ταραχές, αλλά δεν πρόκειται να έχετε εμφύλιο πόλεμο. Αλλά πιστεύω ότι θα μπορούσατε να έχετε μια προοδευτική κατάρρευση της δημοκρατικής τάξης στις Ηνωμένες Πολιτείες επειδή το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα εξομολογήθηκε σχεδόν πλήρως το ψέμα του Τραμπ ότι κέρδισε τις τελευταίες εκλογές και ότι του το έκλεψαν. Ως αποτέλεσμα, προσπαθούν να βάλουν τους αξιωματούχους τους σε θέσεις για να μπορέσουν να χειραγωγήσουν τα αποτελέσματα των εκλογών του 2024. Αν είναι στενό, και αν συμβεί αυτό, τότε θα είναι πολύ κακό για την αμερικανική δημοκρατία. Ανησυχώ πολύ για αυτό.

Michał Matlak: Θα μπορούσα να σας ρωτήσω για πολιτικούς ηγέτες που είναι κοντά στο όραμά σας για τον κλασικό φιλελευθερισμό;

Φράνσις Φουκουγιάμα: Σχεδόν κάθε ηγέτης στην Ευρώπη είναι αφοσιωμένος σε κάποια εκδοχή του κλασικού φιλελευθερισμού. Το ερώτημα δεν είναι αν πιστεύουν σε αυτό, αλλά πώς προωθούν αυτές τις αξίες και τις υπερασπίζονται. Προφανώς ο Ζελενσκι ξεχωρίζει αυτή τη στιγμή ως ένας πολύ εμπνευσμένος ηγέτης με τρόπο που πολλοί δεν είναι, αλλά στην Ευρώπη οι άνθρωποι που δεν είναι κλασικοί φιλελεύθεροι όπως ο Όρμπαν αποτελούν την εξαίρεση.

Michał Matlak: Και στις ΗΠΑ;

Φράνσις Φουκουγιάμα: Νομίζω ότι οι Αμερικάνοι ήταν παραδοσιακά κλασικοί φιλελεύθεροι και αυτό που είναι τόσο ασυνήθιστο στην τρέχουσα κατάσταση είναι ότι τώρα υπάρχουν άνθρωποι στην άκρα δεξιά και την άκρα αριστερά που απομακρύνονται από αυτή τη συναίνεση. Είναι ιδιαίτερα ισχυρό στο Ρεπουμπλικανικό Κόμμα, αλλά σε ορισμένους τομείς της αριστεράς, έχετε επίσης μερικούς αρκετά ανελεύθερους ανθρώπους που δεν θέλουν να ανεχθούν απόψεις που διαφωνούν μαζί τους.

Μichał Matlak: Είναι το κινεζικό μοντέλο ακόμα ελκυστικό για άλλα μέρη του κόσμου; Φαίνεται ότι η πανδημία έδειξε ότι δεν είναι τόσο παραγωγική όσο θεωρήθηκε.

Φράνσις Φουκουγιάμα: Δεν νομίζω ότι κάποιος έλκεται ιδιαίτερα από την κινεζική κοινωνία. Δεν βλέπετε εκατομμύρια φτωχούς ανθρώπους να αγωνίζονται να μπουν στην Κίνα επειδή θέλουν να ζήσουν ως Κινέζοι πολίτες όπως θέλουν οι άνθρωποι να μπουν στην Ευρώπη ή στη Βόρεια Αμερική. Και νομίζω ότι ο θαυμασμός για την Κίνα έχει να κάνει απλώς με την οικονομική της επιτυχία και τη σχετική σταθερότητά της.

Laetitia Strauch-Bonart: Πιστεύετε στην πιθανότητα ενός πολέμου μεταξύ Κίνας και ΗΠΑ;

Φράνσις Φουκουγιάμα: Νομίζω ότι οι άνθρωποι πρέπει να αρχίσουν να το σκέφτονται πολύ σοβαρά πια.  Θα είναι μια ολοκληρωτική καταστροφή αν συμβεί, αλλά είναι φυσικά πιθανό.

Michał Matlak: Πώς θα μπορούσε να ξεκινήσει;

Φράνσις Φουκουγιάμα: Εάν συμβεί, θα ξεκινήσει από την Ταιβάν, επειδή η Κίνα έχει πει ξεκάθαρα ότι θέλει να ενσωματώσει εκ νέου την Ταιβάν και θα το κάνει με τη βία αν χρειαστεί.