Γκιουρσέλ: Η Τουρκία ζει ένα είδος Αποκάλυψης

Ο Νεντίμ Γκιουρσέλ είναι διεθνώς γνωστός και οικείος στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό ως διακεκριμένος λογοτέχνης, μόνιμα εγκατεστημένος στο Παρίσι. Βιοπορίζεται ως συγγραφέας, ερευνητής στο Εθνικό Κέντρο Επιστημονικών Ερευνών και διδάσκων Λογοτεχνίας. Στη συνέντευξή του στο γαλλικό περιοδικό πολιτικής και ιστορίας των ιδεών Le Point, ο Γκιουρσέλ τονίζει κυρίως πως ο σεισμός σηματοδοτεί μια μορφή Αποκάλυψης για την τουρκική κοινωνία και πως δεν αποκλείει το ενδεχόμενο κοινωνικής έκρηξης ή και κοινωνικής εξέγερσης μετά τον καταστροφικό σεισμό.

Ο ιθαγενής συγγραφέας της Γκαζιαντέπ, μιας πόλης που έχασε τη ζωή όπως ένα μεγάλο μέρος της Τουρκίας από τον σεισμό, επισημαίνει τα πολιτικά διακυβεύματα της καταστροφής.

Με καταγωγή από την Γκαζιαντέπ, στη νοτιοανατολική Ανατολία, ο Νεντίμ Γκιουρσέλ  ζει μεταξύ Παρισιού (κυρίως) και Κωνσταντινούπολης, την οποία άφησε μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα του 1971 σε ηλικία 20 ετών. Αρκετά από τα βιβλία του, μεταξύ των οποίων  οι Κόρες του Αλλάχ,  έχουν οδηγήσει τον μυθιστοριογράφο στα τουρκικά δικαστήρια, αλλά κάθε φορά έχει αθωωθεί. Επιστρέφει τακτικά στην πατρίδα του, η γλώσσα της οποίας είναι αυτή των περισσότερων βιβλίων του.

Le Point:  Η πόλη Γκαζιαντέπ, όπου γεννηθήκατε, επλήγη ιδιαίτερα από τον σεισμό, μπορείτε να μας πείτε γι’ αυτήν;

Nedim Gürsel: Υπάρχουν εκατοντάδες νεκροί, τραυματίες κάτω από τα ερείπια και αυτό με επηρεάζει ιδιαίτερα, ακόμα κι αν τα παιδικά μου χρόνια τα πέρασα κυρίως στο Μπαλικεσίρ, στην περιοχή του Μαρμαρά, πριν πάω να ζήσω στην Κωνσταντινούπολη. Γεννήθηκα στο Antep, αλλά έφυγα όταν ήμουν δύο ετών. Οι γονείς μου είχαν διοριστεί δάσκαλοι – Γαλλικών για τον πατέρα μου και μαθηματικών για τη μητέρα μου – στο λύκειο στο Antep, μια πόλη αρκετά μεγάλη στην περιοχή για να υπάρχει γυμνάσιο εκεί. Το Antep ήταν από τις πρώτες πόλεις της χώρας που είχε βιομηχανική ζώνη και σήμερα αναρωτιέμαι σε τι κατάσταση βρίσκονται και τα εργοστάσια… Μια άλλη ιδιαιτερότητα της πόλης είναι η γαστρονομία της, η οποία είναι διεθνώς φημισμένη. Φημίζεται για τα φιστίκια, τον μπακλαβά και τα λαχμακούν, ένα πιάτο με κιμά που δοκίμαζα με κέφι από μικρός. Είναι επίσης ταξινομημένο για τη δημιουργική του γαστρονομία από την Unesco. Λιγότερο πολιτιστικά πλούσια από την Αντιόχεια, είναι ωστόσο διάσημη για την ακρόπολη της και το κάστρο της που έχει θέα στην πόλη, αλλά και για το παλιό της παζάρι χειροτεχνίας. Έχω πολύ περισσότερους δεσμούς με την Κωνσταντινούπολη παρά με την πόλη μου, αλλά επέστρεψα εκεί για τα βιβλία μου και έχω πολύ ισχυρό συναισθηματικό δεσμό με τον Antep. Έχω λίγους φίλους εκεί, μεταξύ των οποίων και συγγραφείς, που ήταν από εκεί, ένας από αυτούς ήταν μαθητής του πατέρα μου.

Λέτε Antep, όχι Gaziantep;

Ναι, γιατί αυτή η παλιά πόλη στα νοτιοανατολικά ονομαζόταν Antep μέχρι τον πόλεμο της ανεξαρτησίας. Καταλήφθηκε από τον γαλλικό στρατό στις αρχές του 20ου αιώνα ^και  αντιστάθηκε στη γαλλική κατοχή. Μετά την απελευθέρωση το 1923, μετονομάστηκε σε Γκαζιαντέπ, καθώς το όνομά του συνδέθηκε με τη λέξη «γκάζι», που σημαίνει «αγωνιστής της πίστης, αυτός που επιζεί από τη μάχη». Αυτό έδωσε: Γκάζι-Αντεπ.

Η Γκαζιαντέπ, πολύ κοντά στη Συρία, έχει επίσης μεγάλο κουρδικό πληθυσμό, που επηρεάστηκε ιδιαίτερα από μια επίθεση που διέπραξε το Daesh στην καρδιά ενός κουρδικού γάμου το 2016.

Το Antep είναι μια εμπορική πόλη που ήταν γνωστή για το λαθρεμπόριο μεταξύ της  κοντινής Συρίας και της Τουρκίας, 100 χιλιόμετρα από το Χαλέπι. Είδε την άφιξη κατά πλήθος Σύριων προσφύγων που τράπηκαν σε φυγή από τον πόλεμο και, σήμερα, ακούμε πράγματι πολλά αραβικά να μιλούνται στους δρόμους. Έχει επίσης πολλούς Κούρδους, αλλά λιγότερους από την πόλη Ντιγιαρμπακίρ, που επίσης επλήγη από τον σεισμό.

Στην αρχή της καταστροφής, έγινε η διαφορά μεταξύ της Τουρκίας, πλούσιας και οργανωμένης, ικανής να λάβει ανακούφιση, και της Συρίας, πολύ πιο δύσκολης. Σήμερα όμως, οι δυσκολίες πρόσβασης για ανακούφιση στο τουρκικό έδαφος δείχνουν κάτι άλλο για την κυβέρνηση Ερντογάν, τι λέτε;

Βλέπουμε μια   ξεπερασμένη Τουρκία και μεγάλη καθυστέρηση. Η πλειοψηφία των θυμάτων θα μπορούσε να είχε σωθεί, αλλά τα σωστικά συνεργεία άργησαν να φτάσουν στο σημείο, με το χιόνι. Έχω δει ανθρώπους στα τουρκικά κανάλια που δεν αντέχουν άλλο και δεν μπορούν να αναζητήσουν τους νεκρούς τους. Η αντιπολίτευση έχει ήδη εκμεταλλευτεί πολιτικά την κατάσταση βλέποντας την κακοδιαχείρισή της. Σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης έχει κηρυχθεί εδώ και τρεις μήνες. Οι προεδρικές εκλογές είχαν οριστεί για τις 14 Μαΐου, αλλά, υπό αυτές τις συνθήκες, θα αναβληθούν; Η καταστροφή μπορεί να επιφέρει οριστικό πλήγμα στον Ερντογάν. Η κυβέρνηση λέει «διαχειριζόμαστε, ελέγχουμε», αλλά τα κανάλια της αντιπολίτευσης λένε το αντίθετο. Στον πληθυσμό η εξέγερση είναι αισθητή.

Η Τουρκία έχει βιώσει τρομερούς σεισμούς στο παρελθόν, είναι αυτός ιδιαίτερα σημαντικός;

Ένας πολύ μεγάλος σεισμός έγινε τη δεκαετία του 1940 στην Ανατολή, και πολύ αργότερα το 1999. Η Τουρκία, που έχει τρεις γραμμές ρήγματος, χτυπήθηκε από έναν τρομερό σεισμό. Αλλά το χειρότερο θα ήταν να τεθεί σε λειτουργία το ρήγμα της Κωνσταντινούπολης… Μια πόλη 16 εκατομμυρίων κατοίκων! Και πάλι πέρυσι, στην ασιατική πλευρά, ένιωσα έναν μικρό σεισμό και βγήκα στους δρόμους, όπως όλοι. Η Τουρκία κλονίζεται συνεχώς, αλλά αυτό που συνέβη είναι τραγωδία.

Πώς βιώνετε αυτές τις τραγωδίες όταν βρίσκεστε μακριά από τη χώρα σας;

Έχω πολλή ενσυναίσθηση για άλλες χώρες όπου υπήρξαν φυσικές καταστροφές. Αυτό που συνέβη στην Τουρκία είναι πολύ σοβαρό, είναι μια ακόμη ατυχία. Αναπολώ αυτόν τον Ρωμαίο αυτοκράτορα που, επιστρέφοντας νικητής από έναν πόλεμο, καταχειροκροτήθηκε, αλλά μετά ήρθε ένας σκλάβος να του ψιθυρίσει στο αυτί  Memento mori,  θυμήσου τον θάνατο… Γιατί πριν από έξι μήνες, δημοσίευσα στην Τουρκία ένα δοκίμιο για τον θάνατο. Αλλά πρέπει να ζήσεις ανάμεσα στο  memento mori  και το  carpe diem  και θεωρώ τον εαυτό μου χαρούμενο που ζω σε μια χώρα όπου δεν υπάρχει σεισμός – αν όχι ένας ελαφρύς σεισμός απεργιών, δεν είναι έτσι;… (χαμόγελο). Στην Τουρκία, θα χρειαστεί πολύς χρόνος για να συνέλθουμε από αυτού του είδους την αποκάλυψη…