Ηττήθηκε η «επανάσταση της μαντίλας» στο Ιράν;

Σήμερα, το πολύπαθο Ιράν γιορτάζει τα 44 χρόνια από την επανάστασή του. Μερίδα της σχετικής ειδησεογραφίας κάνει λόγο για ήττα της επανάστασης, που άρχισε να εκδηλώνεται τον περασμένο Σεπτέμβριο, με την δολοφονία μιας 22χρονης Ιρανής κουρδικής καταγωγής. Η επανάσταση δεν ηττήθηκε, γιατί δεν μπορεί να ηττηθεί κάτι που δεν υπήρξε. Το κίνημα της μαντίλας βρίσκεται σε κάμψη.

Το 1979, πέφτει το μοναρχικό καθεστώς του Σάχη. Ένα καθεστώς πέφτει, ένα άλλο αναδύεται. Η γέννηση της Ισλαμικής Δημοκρατίας είναι το πολιτειακό και πολιτισμικό γεγονός. Ένα καθεστώς, όμως, που με τη σειρά του κλονίζεται εδώ και μήνες από διαδηλώσεις.

Πράγματι, χιλιάδες Ιρανοί άνδρες και γυναίκες βγήκαν στους δρόμους για να εκφράσουν την οργή τους και να απαιτήσουν αλλαγή καθεστώτος μετά τον θάνατο της 22χρονης για πλημμελή χρήση της μαντίλας και παραβίαση του ενδυματολογικού κώδικα. Η νεαρή γυναίκα χάνει τη ζωή της, μετά τη σύλληψή της από την πασίγνωστη πλέον «αστυνομία ηθών».

Όμως, ενώ εικόνες από οδοφράγματα, κυνηγητά με το σώμα των Φρουρών της Επανάστασης και εξεγερμένες μαρτυρίες, ζωντάνευαν τα πρωτοσέλιδα των διεθνών εφημερίδων για μήνες, η διαμαρτυρία φαίνεται να έχει αποδυναμωθεί για αρκετές εβδομάδες. Γενικά, το κίνημα φαίνεται να δυσκολεύεται να διατηρήσει την ορμή του και να αναπτυχθεί παραπέρα. Αυτό όμως δεν σημαίνει κάποια επαναστατικά βίαιη προσπάθεια ανατροπής του καθεστώτος. Το κίνημα, με τα φιλελεύθερα αιτήματα και την χαλαρή ελευθεριακή οργάνωση, βρίσκεται σε κρίση, σε υποχώρηση.

Στην πραγματικότητα, το καθεστώς μπόρεσε να εξασθενίσει την, ούτως ή άλλως χαλαρή, οργανωτική δομή του κινήματος αμφισβήτησης. Παρά το χειμερινές πλέον θερμοκρασίες, υπάρχουν πάντα διαδηλώσεις και η διαμαρτυρία παίρνει άλλες μορφές, αφού κάθε βράδυ οι συμμετέχοντες στο κίνημα, κυρίως γυναίκες, ανταλλάσσουν αντικαθεστωτικά συνθήματα από τα παράθυρα των σπιτιών τους.

Επιπλέον, το καθεστώς των μουλάδων έχει δείξει το κατασταλτικό του μένος. Έχει συλλάβει χιλιάδες ανθρώπους και έχει οδηγήσει με «συνοπτικές διαδικασίες» πολλούς πολίτες στις αίθουσες των δικαστηρίων. Η κατασταλτική απάντηση του καθεστώτος επηρεάζει αρνητικά τον παλμό των κινητοποιήσεων.

Ωστόσο, αυτή η ηρεμία είναι ουσιαστικά φαινομενική. Κάθε κίνημα, ανεξάρτητα από ιδεολογικές καταβολές και αιτήματα,  λειτουργεί σε φάσεις και σε κύματα. Τα θεμελιώδη προβλήματα δεν έχουν εξαφανιστεί και οι διαμαρτυρίες είναι πιθανό να επανεμφανιστούν, σε μεγάλο βαθμό λόγω του εφησυχασμού των αρχών. Και είναι θεμελιώδες αίτημα για το επίπεδο ελευθερίας των γυναικών η δυνατότητα της ελεύθερης επιλογής της δημόσιας εμφάνισης.

Δεν πρόκειται για κάποια επανάσταση που χάθηκε, για μια επαναστατική ανατροπή που, τελικά, δεν καρποφόρησε, αλλά για ένα κίνημα. Η υποχώρησή του σχετίζεται κυρίως με τον αντικαταναγκατικό και ελευθεριακό χαρακτήρα των οργανωτικών του γνωρισμάτων.

Αυτή η οργανωτική χαλαρότητα δεν συνεπάγεται, όμως, ότι οι γυναίκες και οι άνδρες του Ιράν πρόκειται να αναλωθούν σε έναν «πετροπόλεμο» διαρκείας με το καθεστώς και τα κατασταλτικά υποζύγιά του. Το καθεστώς εκφοβίζει, καταδικάζει, εκτελεί. Αναγκάζεται να γίνει πιο κατασταλτικό. Οι μουλάδες και οι Φύλακες δεν θα τα παρατήσουν γιατί διαφορετικά θα χάσουν τα πάντα. Συνεπώς, η αναμέτρηση του κινήματος με το καθεστώς είναι αναπόφευκτη.