Ινστιτούτο Ουάσιγκτον: Πώς θα επηρεάσει ο σεισμός τον εκλογικό κύκλο;

Το ερώτημα αυτό θέτει και προσπαθεί να απαντήσει ο Soner Gaptay, από το διακεκριμένο Ινστιτούτο Ουάσιγκτον, ειδικευμένο στη Μέση Ανατολή και την Τουρκία.

Σύμφωνα με τον διευθυντή ερευνών του Ινστιτούτου, μόλις η Άγκυρα ανταποκριθεί στην αρχική πρόκληση του καθορισμού ημερομηνίας εκλογών μέσα σε αυτήν την τραγωδία, θα αντιμετωπίσει μια προεκλογική περίοδο που θα κυριαρχείται από συζητήσεις σχετικά με τη διεξαγωγή των προσπαθειών αποστολής βοήθειας και το επίπεδο πολιτικής ευθύνης της κυβέρνησης για τον αυξανόμενο αριθμό των νεκρών.

Η διεθνής ανθρωπιστική αλληλεγγύη, λοιπόν, και το επίπεδο πολιτικής ευθύνης της κυβέρνησης Ερντογάν θα παίξουν καθοριστικό ρόλο στον τρόπο επιρροής του φονικού σεισμού στον εκλογικό κύκλο, ουσιαστικά τον Μάιο οπότε και θα διεξαχθούν οι προεδρικές εκλογές.

Πιο αναλυτικά, ο γνωστός αναλυτής υποστηρίζει:

Ο σεισμός που έπληξε δέκα νότιες τουρκικές επαρχίες στις 6 Φεβρουαρίου θα μείνει στη μνήμη μας ως η χειρότερη ανθρωπιστική καταστροφή της χώρας στη σύγχρονη ιστορία. Εκτός από τις πολυάριθμες απώλειες στη γειτονική Συρία, πάνω από 31.000 άνθρωποι έχουν χάσει τη ζωή τους στην Τουρκία έως τις 13 Φεβρουαρίου, ενώ τουλάχιστον 80.000 έχουν τραυματιστεί και εκατομμύρια μπορεί να έχουν μείνει άστεγοι.

Η πιο πιεστική πρόκληση της χώρας είναι να προσφέρει ανακούφιση σε περισσότερους από 13 εκατομμύρια πολίτες που ζουν σε περιοχές που επηρεάζονται άμεσα από τους σεισμούς. Στο πλαίσιο αυτών των προσπαθειών, ωστόσο, η Άγκυρα θα αντιμετωπίσει επίσης μια πρακτική πολιτική πρόκληση: να καθορίσει εάν και πότε θα διεξαχθούν οι φετινές προεδρικές και κοινοβουλευτικές εκλογές, οι οποίες νομικά απαιτείται να διεξαχθούν στις 18 Ιουνίου ή πριν από το Σύνταγμα της χώρας. Θα επιχειρήσει ο Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να αναβάλει τις κάλπες μέχρι ή πέραν αυτής της προθεσμίας, και αν ναι, τι επιπτώσεις θα είχε αυτό για την τουρκική κοινωνικοπολιτική δυναμική;

Λογιστικές προκλήσεις για τη διεξαγωγή εκλογών

Στις 21 Ιανουαρίου, μόλις δύο εβδομάδες πριν από τον σεισμό, ο Ερντογάν σηματοδότησε ότι οι διπλές βουλευτικές και προεδρικές εκλογές θα μπορούσαν να διεξαχθούν στις 14 Μαΐου. Ωστόσο, το τεράστιο μέγεθος της μετέπειτα καταστροφής θα καθιστούσε εξαιρετικά δύσκολη την προετοιμασία για μια εθνική κάλπη σε λιγότερο από ενενήντα ημέρες, ακόμη και εκτός από τα προσωπικά και συναισθηματικά εμπόδια για την αντιμετώπιση εκλογικών θεμάτων εν μέσω μιας τέτοιας τραγωδίας.

Πάνω από το 15 τοις εκατό των 85 εκατομμυρίων πολιτών της Τουρκίας ζουν στην άμεση σεισμό ζώνη, όπου περίπου 7.000 κτίρια έχουν καταρρεύσει και δεκάδες χιλιάδες άλλα έχουν γίνει κατοικήσιμα. Πολλοί επιζώντες μετακομίζουν σε προσωρινά καταφύγια και πόλεις με σκηνές/κοντέινερ και τελικά θα μετεγκατασταθούν. πολλοί άλλοι εγκαταλείπουν την περιοχή επ’ αόριστον. Όλη αυτή η κίνηση και το χάος θα δημιουργήσουν περιπλοκές στα εκλογικά συμβούλια κατά την έκδοση ψηφοδελτίων, μεταξύ άλλων δυσκολιών. Ο σεισμός κατέστρεψε επίσης σημαντικές υποδομές σε πολλές νότιες πόλεις, ιδιαίτερα την Αντάκια και την Καχραμανμάρας, καθιστώντας απίθανο ότι η ζωή θα επανέλθει στο φυσιολογικό σε αυτές τις περιοχές για μήνες, αν όχι για χρόνια.

Σενάρια αναβολής

Σύμφωνα με το τουρκικό σύνταγμα, οι επόμενες βουλευτικές και προεδρικές εκλογές πρέπει να διεξαχθούν το αργότερο πέντε χρόνια μετά τις προηγούμενες κάλπες που διεξήχθησαν τον Ιούνιο του 2018, με αποτέλεσμα τη φετινή προθεσμία να είναι η 18η Ιουνίου. και λαμβάνοντας υπόψη το μέγεθος του έργου ανακούφισης και των εκλογικών προετοιμασιών που πρέπει να διεξαχθούν στο νότο, τα πολιτικά κόμματα ενδέχεται να συμφωνήσουν να διεξαχθούν οι εκλογές όσο το δυνατόν πιο αργά, δηλαδή στις 18 Ιουνίου ή λίγο πριν. Αυτό θα έδινε στη χώρα σχεδόν 120 ημέρες για να προετοιμαστεί—αν και πολλά από τα εμπόδια που περιγράφονται παραπάνω θα εξακολουθούσαν να υπάρχουν.

Τεχνικά, το σύνταγμα επιτρέπει στην κυβέρνηση να αναβάλλει τις εκλογές για έως και ένα χρόνο υπό μία περίσταση: εάν η χώρα βρίσκεται σε πόλεμο. Ωστόσο, αυτό το σενάριο φαίνεται εντελώς απίθανο αυτή τη στιγμή. Αν και οι σχέσεις της Άγκυρας με ορισμένους από τους γείτονές της (ιδιαίτερα την Ελλάδα) ήταν τεταμένες τα τελευταία χρόνια, η γενναιόδωρη βοήθεια για τους σεισμούς που έχουν σχεδόν καθολικά προσφέρει αυτά τα έθνη μετατοπίζει δραματικά τις αντιλήψεις του τουρκικού κοινού. Ακόμη και η Αρμενία, η οποία δεν έχει διπλωματικούς δεσμούς με την Άγκυρα, παρείχε σημαντική βοήθεια.

Ο Ερντογάν θα μπορούσε να επιχειρήσει να αναβάλει τις εκλογές πέραν της προθεσμίας χρησιμοποιώντας βασικούς θεσμούς όπως το Ανώτατο Εκλογικό Συμβούλιο (YSK), το εθνικό συμβούλιο για την εποπτεία των δημοσκοπήσεων. Τον Μάρτιο του 2019, ζήτησε από αυτό το συμβούλιο να ακυρώσει τις εκλογές για τον δήμαρχο της Κωνσταντινούπολης, τις οποίες ο υποψήφιος του είχε χάσει. Εν μέσω μεγάλης αναταραχής, ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης κέρδισε τις επόμενες εκλογές τον Ιούνιο, αυτή τη φορά με ακόμη μεγαλύτερη διαφορά. Σίγουρα, το YSK δεν έχει συνταγματική εξουσία να αναβάλει τις εθνικές εκλογές πέρα από τις 18 Ιουνίου, και ο Ερντογάν μπορεί τώρα να διστάζει να επιδιώξει επιθετικά αυτήν την επιλογή, δεδομένης της σκληρής δημόσιας αντίθεσης που προέκυψε όταν ένας πρώην σύμμαχός του πρότεινε την ιδέα στις 13 Φεβρουαρίου. Ακόμα κι αν παρακάμπτει με κάποιο τρόπο το σύνταγμα, το εκλογικό σώμα μπορεί να είναι αρκετά θυμωμένο με τις αντιδημοκρατικές του κινήσεις ώστε να τον ταπεινώσει ξανά, όπως έγινε τον Ιούνιο του 2019.

Ο Ερντογάν μπορεί να παρατείνει —ακόμα και να επεκτείνει— την κατάσταση έκτακτης ανάγκης

Στις 7 Φεβρουαρίου, η κυβέρνηση κήρυξε κατάσταση έκτακτης ανάγκης (SOE) στις δέκα επαρχίες του σεισμού, αναστέλλοντας πολλά δικαιώματα και ελευθερίες προκειμένου να διευκολυνθούν οι προσπάθειες διάσωσης/ανακούφισης και να δοθεί η δυνατότητα στις υπηρεσίες επιβολής του νόμου να καταπολεμήσουν τη λεηλασία. Το SOE θα λήξει στις 7 Μαΐου, πριν από τις πιθανές εκλογές του Ιουνίου. Ωστόσο, οι εξελίξεις τις επόμενες ημέρες ενδέχεται να ενθαρρύνουν τον Ερντογάν να το κάνει επεκτείνετε το.

Οι τρέχουσες αναφορές υποδηλώνουν ότι δεκάδες χιλιάδες ακόμη θύματα ενδέχεται να έχουν ταφεί κάτω από τα ερείπια. Για να βάλουμε τους αριθμούς σε προοπτική, ο τελικός αριθμός των νεκρών είναι πιθανό να ξεπεράσει κατά πολύ αυτόν του πολέμου της Τουρκίας για την ανεξαρτησία πριν από έναν αιώνα, όταν πάνω από 37.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους. Μόλις οι προσπάθειες διάσωσης τελειώσουν επίσημα ή ουσιαστικά τις επόμενες ημέρες, ο αριθμός θα αυξηθεί δραματικά, αφήνοντας το τουρκικό κοινό και την ευρύτερη διεθνή κοινότητα με το σοβαρό καθήκον να αφομοιώσουν τις πλήρεις επιπτώσεις της καταστροφής.

Σε εκείνο το σημείο, ο Ερντογάν θα τεθεί υπό πολύ μεγαλύτερο έλεγχο για την αργή και ασυντόνιστη απάντηση της κυβέρνησής του στον σεισμό. Θα αντιμετωπίσει επίσης κριτική για την εθνική οικοδομική έκρηξη που σημάδεψε τη μακρά θητεία του στην εξουσία. Πολλές ανησυχητικές εικόνες έχουν προκύψει από τα νοτιοανατολικά μετά την καταστροφή, όπως ανέπαφα κτίρια που στέκονται δίπλα σε πολυκατοικίες που έχουν καταρρεύσει πλήρως. Τέτοιες εικόνες αναμφίβολα θα οδηγήσουν πολλούς από τους Τούρκους πολίτες να εγείρουν ερωτήματα σχετικά με εκτεταμένες αναφορές για παραβιάσεις του οικοδομικού κώδικα και των αστικών ζωνών που συνδέονται με τη διαφθορά, καθώς και για ύποπτες κυβερνητικές διασυνδέσεις με κατασκευαστικές εταιρείες.

Ως απάντηση σε μια τέτοια πίεση, ο Ερντογάν πιθανότατα θα καταφύγει σε μια αφήγηση «ανωτέρας βίας», χρησιμοποιώντας τον έλεγχό του στο 90 τοις εκατό των μέσων ενημέρωσης της Τουρκίας για να πείσει τους πολίτες ότι ο υψηλός αριθμός των νεκρών ήταν αναπόφευκτος δεδομένης της κλίμακας του σεισμού. Εναλλακτικά —ή επιπλέον— μπορεί να επιχειρήσει να ρίξει την ευθύνη στις μικρές κατασκευαστικές εταιρείες, δίνοντας έμφαση στην ατομική αμέλεια για να απαλλάξει την κυβέρνησή του από τη μεγάλη ευθύνη. Στις 12 Φεβρουαρίου, για παράδειγμα, η αστυνομία συνέλαβε πολλούς υπόπτους που «προσδιορίστηκαν ως υπεύθυνοι για την κατάρρευση ορισμένων από τα χιλιάδες κτίρια».

Ο Ερντογάν μπορεί επίσης να βρει σκόπιμο να επεκτείνει τη SOE σε επαρχίες που επλήγησαν από τον σεισμό κατά την εκλογική περίοδο, περιορίζοντας σημαντικά τις ελευθερίες του συνέρχεσθαι, του συνεταιρίζεσθαι, της έκφρασης και των μέσων ενημέρωσης για σχεδόν το ένα έκτο του πληθυσμού της χώρας. Εκτός από τους εθνικούς περιορισμούς στην ελευθερία που είχε ήδη θεσπίσει η κυβέρνησή του πριν από την καταστροφή, μια SOE θα καθιστούσε την εκστρατεία σαφώς ανελεύθερη και άδικη σε αυτές τις δέκα επαρχίες, δίνοντάς του ένα πλεονέκτημα στην κάλπη. Τις προηγούμενες εβδομάδες, οι δημοσκοπήσεις έδειχναν το μπλοκ της αντιπολίτευσης «Πίνακας των Έξι» να τρέχει με τη συμμαχία του Ερντογάν, οπότε μπορεί να μπει στον πειρασμό να κλίνει την ισορροπία με μια SOE. Και αν ξεσπάσουν αναταραχές ή διαμαρτυρίες σε εθνικό επίπεδο, μπορεί ακόμη και να επεκτείνει τη SOE για να καλύψει ολόκληρη τη χώρα.

Η Τουρκία μπαίνει σε Terra Incognita

Προς το παρόν, είναι πολύ νωρίς για να εκτιμηθεί η πιθανή πολιτική τροχιά της Τουρκίας μετά τον σεισμό, καθώς το πλήρες εύρος και οι συνέπειες της καταστροφής δεν θα γίνουν σαφείς για κάποιο χρονικό διάστημα. Ωστόσο, εάν ο ανακοινωμένος αριθμός νεκρών αυξηθεί σημαντικά τις επόμενες ημέρες, θα μπορούσε να ανατρέψει την εγχώρια δυναμική και να μεταφέρει τη χώρα σε άγνωστο πολιτικό έδαφος. Μέχρι στιγμής, ο Ερντογάν δεν έχει αναγνωρίσει δημοσίως αυτόν τον κίνδυνο, αντ’ αυτού χρησιμοποιεί πολλές από τις μετασεισμικές ομιλίες του για να επικρίνει τους πολίτες για διάδοση «ψευδών ειδήσεων και στρεβλώσεων». Αντίθετα, ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο ηγέτης του αντιπολιτευόμενου Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CHP), διπλασιάστηκε, αναγνωρίζοντας την καταστροφή ως εθνική καταστροφή και υποσχόμενος να τερματίσει τη διαφθορά που είχε ως αποτέλεσμα τόσα θύματα. Ως εκ τούτου, η προεκλογική περίοδος είναι πιθανό να κυριαρχείται από συζητήσεις σχετικά με τη διεξαγωγή προσπαθειών ανακούφισης από τον σεισμό, ακριβή απολογισμό των καταστροφών και των νεκρών και το επίπεδο ευθύνης της κυβέρνησης για αυτές τις απώλειες—με τον Ερντογάν να πιέζει σθεναρά ενάντια σε οποιαδήποτε κριτική.