Διπλωματικές σχέσεις Σαουδικής Αραβίας – Ιράν με στόχο αναδιάταξη των δυνάμεων στην Μέση Ανατολή

Η ανακοίνωση του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας ότι αποκαθιστούν τις διπλωματικές τους σχέσεις θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια αναδιάταξη των δυνάμεων και των ισορροπιών στην περιοχή της Μέσης Ανατολής.

Η ίδια εξέλιξη αποτελεί, παράλληλα, διπλωματική νίκη για την Κίνα, η οποία μεσολάβησε στις συνομιλίες μεταξύ Τεχεράνης και Ριάντ. Λόγω της κινεζικής διαμεσολάβησης, θα μπορούσε να εκληφθεί και ως γεωπολιτική πρόκληση για την Ουάσιγκτον η οποία δεν θέλει να δει το Πεκίνο να ενισχύει σημαντικά την επιρροή του στη διεθνή σκηνή.

Σύμφωνα με όσα ανακοινώθηκαν σήμερα, Ιράν και Σαουδική Αραβία αποκτούν και πάλι, έπειτα από μια διακοπή διάρκειας περίπου επτά ετών, διπλωματικές σχέσεις. Μέσα στο επόμενο δίμηνο, θα πρέπει να έχουν ανοίξει και πάλι οι πρεσβείες στις δύο χώρες. Παράλληλα, πρόκειται να τεθούν ξανά σε ισχύ εμπορικές, επενδυτικές και πολιτιστικές συμφωνίες καθώς και η συνεργασία μεταξύ των δύο χωρών στο μέτωπο της ασφάλειας.

Ωστόσο, όπως αναφέρουν οι Ben Hubbard και Shashank Bengali σε άρθρο-ανάλυσή τους για τους New York Times, η αποκατάσταση των διπλωματικών σχέσεων ενδέχεται να μην μπορέσει να ξεπεράσει μια αντιπαλότητα όπως εκείνη μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας που είναι τόσο βαθιά ριζωμένη σε διαφωνίες σχετικά με τη θρησκεία και την πολιτική.

Γιατί είναι αυτή η συμφωνία σημαντική

Το γεωπολιτικό τοπίο αλλάζει πλέον στη Μέση Ανατολή αλλά και πέρα από αυτήν, καθώς η Σαουδική Αραβία, στενός εταίρος των Ηνωμένων Πολιτειών, αποκτά ξανά διπλωματικές σχέσεις με έναν μακροχρόνιο εχθρό της Ουάσιγκτον όπως είναι το Ιράν.

Μένει να φανεί εάν αυτή η συμφωνία πρόκειται να επηρεάσει τη συμμετοχή της Σαουδικής Αραβίας στις ισραηλινές και αμερικανικές προσπάθειες αντιμετώπισης του Ιράν.

Ωστόσο, η επανέναρξη των διπλωματικών σχέσεων μεταξύ των δύο περιφερειακών δυνάμεων αποτελεί σημάδι μερικής ή προσωρινής έστω αποκλιμάκωσης.

Ποιες μπορεί να είναι οι επιπτώσεις στη Μέση Ανατολή

Η κόντρα Σαουδικής Αραβίας – Ιράν έχει βρεθεί να συνδαυλίζει τα περασμένα χρόνια τις συγκρούσεις σε Ιράκ, Λίβανο, Συρία και Υεμένη.

Στο άκουσμα της σημερινής είδηση περί αποκατάστασης των ιρανο-σαουδαραβικών διπλωματικών δεσμών πολλοί διεθνώς αιφνιδιάστηκαν. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί ότι στελέχη των υπηρεσιών πληροφοριών της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν είχαν συναντήσεις τα τελευταία χρόνια στο Ιράκ.

Η επίσημη αποκατάσταση των μεταξύ τους διπλωματικών σχέσεων ενδέχεται να λειτουργήσει εκτονωτικά σε κάποια μέτωπα, προσφέροντας διαύλους αποκλιμάκωσης της περιφερειακής έντασης.

Ποιος ήταν ο ρόλος της Κίνας

Ιράν και Σαουδική Αραβία ανακοίνωσαν τη συμφωνία έπειτα από συνομιλίες που έλαβαν χώρα στην Κίνα.

Η σημερινή ανακοίνωση φανερώνει την αυξανόμενη πολιτική και οικονομική επιρροή που ασκεί το Πεκίνο στην περιοχή. Παράλληλα, φανερώνει και την επιθυμία της Κίνας να παίξει μεγαλύτερο διπλωματικό ρόλο στην παγκόσμια σκηνή.

Υπενθυμίζεται ότι ο Κινέζος πρόεδρος Σι Τζινπίνγκ, επισκέφτηκε το Ριάντ, την πρωτεύουσα της Σαουδικής Αραβίας, τον περασμένο Δεκέμβριο.

«Η Κίνα θέλει σταθερότητα στην περιοχή, καθώς παίρνει περισσότερο από το 40% της ενέργειάς της από τον Κόλπο», δηλώνει ο Jonathan Fulton του Atlantic Council.

Περιφερειακοί ηγέτες παρουσιάζονται, επίσης, να εκτιμούν την Κίνα για στοιχεία όπως είναι η «μη ανάμειξή» της στις εσωτερικές υποθέσεις άλλων χωρών.

Τι θα μπορούσε να σημαίνει για τις ΗΠΑ

Η σημερινή είδηση προκάλεσε ανησυχία πίσω στην Ουάσιγκτον. Ο Mark Dubowitz της δεξαμενής σκέψης Foundation for Defense of Democracies την αξιολογεί ως «ήττα» για τις ΗΠΑ, υποστηρίζοντας ότι η Κίνα ενισχύει την επιρροή της στη Μέση Ανατολή αλλά και ότι η Σαουδική Αραβία δεν έχει πια την ίδια εμπιστοσύνη που είχε στην Ουάσιγκτον.

Από την άλλη πλευρά ωστόσο, εάν αυτή η αποκατάσταση των διπλωματικών δεσμών μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας οδηγήσει στη μείωση των εντάσεων στην περιοχή της Μέσης Ανατολής, αυτό θα μπορούσε τελικά να είναι καλό για τη διοίκηση Μπάιντεν η οποία έχει ήδη άλλα ανοιχτά μέτωπα στην Ουκρανία και στην Ασία.

Η Trita Parsi του Quincy Institute υποστηρίζει ότι η αποκατάσταση της σταθερότητας στη Μέση Ανατολή στην πραγματικότητα ωφελεί τις Ηνωμένες Πολιτείες. «Υποστηρίζουμε κάθε προσπάθεια για την αποκλιμάκωση των εντάσεων στην περιοχή», δήλωσε ο Τζον Κίρμπι, εκπρόσωπος του Συμβουλίου Εθνικής Ασφάλειας των ΗΠΑ, εκφράζοντας ωστόσο αμφιβολίες αναφορικά με το εάν οι Ιρανοί θα τιμήσουν ή όχι τη συμφωνία.

Τι θα μπορούσε να σημαίνει για το Ισραήλ

Η είδηση προκάλεσε έκπληξη και ανησυχία στο Ισραήλ το οποίο δεν έχει διπλωματικούς δεσμούς ούτε με τη Σαουδική Αραβία ούτε με το Ιράν. Οι Ισραηλινοί ηγέτες βλέπουν το Ιράν ως εχθρό και ως υπαρξιακή απειλή. Τη Σαουδική Αραβία ωστόσο την αντιμετωπίζουν ως πιθανό εταίρο και, σε αυτό το πλαίσιο, ήλπιζαν ότι θα μπορούσαν στη βάση της ιρανικής αντιπαλότητας να σφυρηλατήσουν δεσμούς με το Ριάντ.

Παρά την εξομάλυνση των διπλωματικών σχέσεων ωστόσο, η Σαουδική Αραβία μπορεί να συνεχίσει να βλέπει το Ιράν ως αντίπαλο και, σε αυτό το πλαίσιο, θα μπορούσε να εξετάσει μια στενότερη συνεργασία με το Ισραήλ, ιδιαίτερα σε θέματα στρατιωτικής συνεργασίας και κυβερνοασφάλειας.

Ποια είναι τα αγκάθια που παραμένουν μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας

Το σιιτικό Ιράν και η σουνιτική Σαουδική Αραβία βρίσκονται παραδοσιακά σε ανταγωνισμό για την επιρροή στον μουσουλμανικό κόσμο. Οι Ιρανοί έχουν ασκήσει σκληρή κριτική στους Σαουδάραβες για τη σχέση τους με τις ΗΠΑ. Οι δύο χώρες έχουν, επίσης, υποστηρίξει αντίπαλες δυνάμεις στα μέτωπα της Υεμένης, της Συρίας, του Λιβάνου και του Ιράκ.

Ποια μπορεί να είναι τα βαθύτερα κίνητρα της σαουδαραβικής ηγεσίας

Ο Σαουδάραβας πρίγκιπας διάδοχος Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν ακολουθεί τα τελευταία χρόνια μια περισσότερο πραγματιστική προσέγγιση έναντι των «έξω», είτε πρόκειται για τις γειτονικές χώρες είτε για τις ΗΠΑ. Κι αυτό, ενώ παράλληλα προωθεί το κυρίως οικονομικό όραμά του για το 2030, ένα όραμα διαφοροποίησης της σαουδαραβικής οικονομίας που στόχο έχει στο μέλλον να μην βασίζεται τόσο πολύ στα έσοδα από το πετρέλαιο και τους υδρογονάνθρακες. Η μείωση των περιφερειακών εντάσεων έχει κεντρική θέση σε αυτό το όραμα. Παράλληλα ωστόσο, γίνεται μια προσπάθεια από την πλευρά του Μοχάμεντ Μπιν Σαλμάν να μετατραπεί η Σαουδική Αραβία σε παγκόσμια δύναμη και να μειωθεί η εξάρτησή της από τις Ηνωμένες Πολιτείες.

Με πληροφορίες από the New York Times