Εθισμός στο Internet: Η ύπουλη μάστιγα των νέων

Το 6% παιδιών και νέων στη Γερμανία έχει εθιστεί στα κοινωνικά μέσα δικτύωσης και στο gaming. Η πανδημία όξυνε το πρόβλημα. Ειδικοί κάνουν λόγο για στοιχεία που τρομάζουν.

Αυτό που περιγράφει ο Πάουλ, 19 χρονών, που ζει στο Βερολίνο, προκαλεί σοκ. Πέρυσι πήρε το απολυτήριό του, αλλά δεν έχει καθόλου καλές αναμνήσεις από την τελευταία σχολική χρονιά. «Ήμασταν κλεισμένοι λόγω πανδημίας, δεν πηγαίναμε σχολείο για εβδομάδες και παραμέναμε στο σπίτι. Βόλτες και πάρτι ήταν ταμπού για μεγάλο χρονικό διάστημα. Το μόνο που μπορούσες να κάνεις ήταν να παίζεις παιγνίδια στο κομπιούτερ ή στο κινητό κλεισμένος στο δωμάτιό σου και να συνομιλείς με άλλους από τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης» λέει ο Πάουλ, που δηλώνει πανευτυχής που αυτή η περίοδος έχει περάσει.

Τρομακτικά στοιχεία

Οι ατέλειωτες ώρες κλεισούρας και μοναξιάς πίσω από τον υπολογιστή αποτελούν κακιά ανάμνηση. Άλλοι όμως νέοι στην ηλικία του έχουν εγκλωβιστεί στον ψηφιακό κόσμο. Σύμφωνα με μακροχρόνια μελέτη του Πανεπιστημιακής Κλινικής του Αμβούργου σε συνεργασία με το ασφαλιστικό ταμείο υγείας DAK, διπλασιάστηκε από το 2019 ο αριθμός παιδιών και εφήβων που έχουν εθιστεί στο διαδίκτυο. Περίπου 680.000 έφηβοι παίζουν, συνομιλούν, αναρτούν ή κάνουν streaming για σχεδόν πέντε ώρες την ημέρα. Ο Αντρέας Στορμ, σύμβουλος του DAK, χαρακτηρίζει τα αποτελέσματα της έρευνας τρομακτικά. «Δυστυχώς δεν επιβεβαιώθηκε  η ελπίδα ότι με τα χρόνια θα μειώνονταν η αύξηση της χρήσης του διαδικτύου και ο εθισμός σε αυτό». Ποιες είναι οι συνέπειες;  Ο ψυχολόγος Μάι Μίλερ, τις βιώνει καθημερινά. Είναι πρόεδρος της επαγγελματικής ένωσης για τον εθισμό στα ΜΜΕ και εργάζεται στα εξωτερικά ιατρεία της Πανεπιστημιακής Κλινικής του Μάιντς για τον εθισμό στα παιγνίδια. Σε αυτόν απευθύνονται απελπισμένοι γονείς που δεν ξέρουν τί να κάνουν, όταν τα παιδιά τους περνούν κάθε ελεύθερο λεπτό μπροστά στον υπολογιστή ή το κινητό τηλεγόνο.

Οι νέοι παραμελούν τις σχολικές και οικογενειακές τους υποχρεώσεις, αρνούνται να αποχωριστούν την οθόνη και αντιδρούν με ανησυχία, έντονο θυμό και ακατανόητη συμπεριφορά. Κλείνονται στα δωμάτιά τους, δεν έχουν επαφή με τον έξω κόσμο, δεν έχουν χόμπι ή ενδιαφέροντα. Σε ακραίες περιπτώσεις ξεχνούν να φάνε και βάζουν ακόμα και κουβά στο δωμάτιό τους για να μην χρειάζεται να πάνε στην τουαλέτα. Ο ψυχολόγος Μάι Μίλερ τονίζει ότι επειδή οι νέοι είναι ψυχολογικά πιο ευάλωτοι από τους ενήλικες η περίοδος της πανδημίας ήταν ιδιαίτερα στρεσογόνα για τους εφήβους. «Η κατανάλωση παιγνιδιών, βίντεο και μέσων κοινωνικής δικτύωσης λειτουργούσαν πάντα ως παρηγοριά της ψυχής. Όταν τα μέσα αποσπούν κάποιον, όταν βρίσκεται σε φάση άγχους, απογοήτευσης, αυτοαμφισβήτησης και φοβιών, προκαλείται ένα είδος, όπως λέμε στην ψυχολογία, συναισθηματικής εξάρτησης. Δημιουργούνται τάσεις προσκόλλησης κι αυτό φυσικά ενθαρρύνει αυτήν την προσκόλληση στους νέους».

Βάρος στην πρόληψη

Από τις αρχές του 2022 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας έχει αναγνωρίσει τον εθισμό στα ηλεκτρονικά παιγνίδια ως αυτόνομη διάγνωση. Ο ψυχολόγος Κάι αναφέρει τρία βασικά κριτήρια, σύμφωνα με τα οποία γίνεται η διάγνωσή του. Το ένα είναι η “απώλεια του ελέγχου”, δηλαδή όταν χάνεται πλέον η δυνατότητα να αποφασίζει κανείς συνειδητά και ελεύθερα, «πόσο, πότε, και πόσο καιρό κάνει χρήση του διαδικτύου». Το δεύτερο κριτήριο είναι η ιεράρχηση των προτεραιοτήτων, όταν δηλαδή το παιγνίδι ή η χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης δεν είναι απλά κομμάτι της ζωής, αλλά κυριαρχεί σε όλα. Το τρίτο είναι όταν η χρήση συνεχίζεται παρά το ότι γίνεται σαφές σε όσους παίζουν ότι οδηγεί σε προβλήματα ή ότι δεν τους κάνεις καλό. Το σοβαρό πρόβλημα διογκώνεται κατά κανόνα με την πάροδο του χρόνου. “Όταν για παράδειγμα οι νέοι βλέπουν ότι ο φιλικός περίγυρός τους, οι φίλοι τους, με τους  οποίους συνήθιζαν να παίζουν πολύ, στρέφονται τώρα σε άλλους τομείς της ζωής, στην πρώτη τους κοπέλα, στον πρώτο τους φίλο ή σε άλλα χόμπι που δεν έχουν καμία σχέση με το διαδίκτυο, αλλά οι ίδιοι εξακολουθούν να είναι κολλημένοι στο παιχνίδι, συχνά δίνει ένα εσωτερικό έναυσμα που κάνει τους εθισμένους νέους να αναρωτιούνται, γιατί αυτό δεν συμβαίνει και σε αυτούς».

Τα αγόρια εθίζονται στα ηλεκτρονικά παιχνίδια πολύ συχνότερα από τα κορίτσια. Ο εθισμός στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζει μεν και τα δύο φύλα, αλλά εξακολουθεί να μην είναι συχνό θέμα στα εξωτερικά ιατρεία εθισμού στο Μάιντς. «Η χρήση των κοινωνικών δικτύων είναι κομμάτι της σημερινής κοινωνίας, είναι στο μυαλό των ανθρώπων”, λέει ο Μίλερ κάνοντας λόγο για ένα πολύ μεγαλύτερο αριθμό περιπτώσεων εθισμού που δεν έχουν καταγραφεί επίσημα. Το γερμανικό υπουργείο Υγείας έχει αναθέσει εκπαιδευτικές εκστρατείες διαφωτισμού με στόχο την υπερβολική χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Ο Μίλερ μάλιστα κάνει λόγο για ένα ερευνητικό πρόγραμμα που αποσκοπεί στην ανάπτυξη περαιτέρω μεθόδων θεραπείας. Ο Αντρέας Στορμ, πρόεδρος του ΔΣ του ασφαλιστικού ταμείου υγείας DAK επιμένει ότι θα πρέπει να δοθεί έμφαση στην πρόληψη και τη βοήθεια. «Αν δεν αναληφθεί δράση τώρα, όλο και περισσότερα παιδιά και νέοι θα διολισθήσουν στον εθισμό και η αρνητική αυτή τάση δεν θα μπορεί πλέον να ανακοπεί».