Τουρκική επίθεση φιλίας πριν και μετά τις εκλογές

Δεν αυθαιρετεί κανείς με το πασίδηλο: η Τουρκία έχει αρχίσει μια επίθεση φιλίας με αποδέκτη την Ελλάδα. Ένα από τα ζητούμενα που τίθενται είναι το εάν αυτή η φιλική επίθεση θα εξακολουθήσει και μετά τις εκλογές του Μαΐου και με ποιους τρόπους θα εκδηλωθεί.

Οι φονικοί σεισμοί στην Τουρκία και η μεταστροφή του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έναντι της Ελλάδας, που από τις απειλητικές κραυγές για εισβολή στα νησιά και στην Αθήνα «μια νύχτα ξαφνικά» πέρασε στις ευχές για «περαιτέρω ανάπτυξη των ελληνοτουρκικών σχέσεων συνεργασίας», σηματοδοτούν μια νέα περίοδο μεταξύ Αθήνας και Άγκυρας.

Ο Ερντογάν μιλά για προσέγγιση των δύο χωρών και ο Ισμαήλ Καλίν, εκπρόσωπος της τουρκικής προεδρίας, επιβεβαιώνει τα ειλικρινή κίνητρα του «ανοίγματος» Ερντογάν και αφήνει διάπλατα ανοιχτό το ενδεχόμενο των συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, ακόμη και το σενάριο των απευθείας διαπραγματεύσεων.

Τα δεδομένα των τελευταίων εβδομάδων, από τον μηδενισμό των παραβιάσεων και υπερπτήσεων από τουρκικά μαχητικά στο Αιγαίο μέχρι την αρχειοθέτηση της επιθετικής ρητορικής και των ακραίων απειλών από τον πρόεδρο της Τουρκίας και τα μέλη του απαράτ του Ταγίπ Ερντογάν, δείχνουν ότι μέχρι τις εκλογές στο Αιγαίο τα νερά θα είναι ήρεμα.

Το κρίσιμο ερώτημα είναι τι θα συμβεί μετά τις εκλογές στην Τουρκία και την Ελλάδα και τον σχηματισμό των νέων κυβερνήσεων. Θα συνεχιστεί ο διάλογος με την ίδια διάθεση συνεργασίας εκατέρωθεν από τα πρόσωπα που χειρίστηκαν τα ελληνοτουρκικά θέματα την τελευταία τετραετία ή βρισκόμαστε μπροστά σε αλλαγές που ακόμη δεν είναι εμφανείς και θα φέρουν ανατροπές; Στην τελευταία συνάντηση που είχε ο Νίκος Δένδιας με τον Μεβλούτ Τσαβούσογλου στις Βρυξέλλες φαίνεται ότι δημιουργήθηκαν οι προϋποθέσεις για μια πιθανή επανέναρξη του διαλόγου μεταξύ των δύο χωρών.

«Καταλαβαίνετε τι σηματοδοτεί αυτός ο συμβολισμός -έχω απόλυτη επίγνωση των δυσκολιών- αν η Τουρκία επιλέξει να συνεχίσει να λειτουργεί επί τη βάσει αυτού του πλαισίου που δείχνουν οι τωρινές της κινήσεις και τι θα σημάνει αυτό για τους λαούς και τις κοινωνίες των δύο χωρών», τόνισε ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας στη συνέντευξή του στο «ΘΕΜΑ» και πρόσθεσε: «Αρα, λοιπόν, λέω ότι εδώ υπήρξε ένα παράθυρο ευκαιρίας. Η Ελλάδα είχε απόλυτη υποχρέωση να περάσει μέσα απ’ αυτή την πόρτα που η Τουρκία άνοιξε.

Τώρα το αν αυτό θα έχει μια ευτυχή κατάληξη ή είναι απλώς ένα παροδικό φαινόμενο, αυτό μόνο ο χρόνος μπορεί να το πει. Θα ήταν, όμως, ασυγχώρητο από την ελληνική πλευρά να μην επιχειρήσει να αξιοποιήσει αυτή την αλλαγή». Προφανώς, ο χρόνος για να ξεκινήσουν συναντήσεις «βολιδοσκόπησης» των προθέσεων της μιας πλευράς από την άλλη δεν μπορεί να είναι ο παρών, από κυβερνήσεις υπηρεσιακές που παραδίδουν τη συνταγματική εντολή, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Τουρκία.

Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη, σύμφωνα με τα ευρήματα των δημοσκοπήσεων, σημειώνει τις υψηλότερες επιδόσεις της στον τομέα της αμυντικής θωράκισης, στις ελληνοτουρκικές σχέσεις και στην εξωτερική πολιτική. Με αυτό το δεδομένο, στην περίπτωση επανεκλογής των δύο κυβερνήσεων σε Ελλάδα και Τουρκία, κάθε άλλο παρά απίθανη θα πρέπει να θεωρείται η επανέναρξη συνομιλιών σε διπλωματικό και πολιτικό επίπεδο. Παρότι πρόωρο, ένα ερώτημα θα μπορούσε να είναι πώς θα διεξαχθεί ο διάλογος.

Τόσο η ελληνική όσο και η τουρκική κυβέρνηση φαίνεται να προσανατολίζονται σε έναν διάλογο κορυφής στο ανώτατο πολιτικό επίπεδο. Η διαδικασία αυτή θα απαιτήσει προετοιμασία από διπλωμάτες, τεχνοκράτες, διεθνολόγους, έτσι ώστε να είναι καλά δομημένη.

Και βέβαια, κάθε πλευρά θα πρέπει να αντιμετωπίσει, εκτός από τη δεδομένη καχυποψία, και το ερώτημα πόσο είναι διατεθειμένη να υποχωρήσει αναλόγως και των διαθέσεων της κοινής γνώμης.

Στο πεδίο αυτό καταγράφονται ήδη αξιόλογες προσπάθειες για την έγκαιρη και κατάλληλη προετοιμασία των κατοίκων στις δύο όχθες του Αιγαίου. Διάλογος υψηλού επιπέδου χωρίς προεργασία σχετική με τα ζητήματα που εγείρει η τουρκική πλευρά δύσκολο, αν όχι αδύνατον, να εννοηθεί. Δεν θα έπρεπε να αποκλειστεί η προοπτική για επιλεκτική επέκταση των ελληνικών χωρικών υδάτων μέχρι τα 12 ναυτικά μίλια και κατά περίπτωση διαφοροποίηση του εύρους της ελληνικής χωρικής θάλασσας από τα 6 μέχρι τα 12 ναυτικά μίλια αναλόγως της εγγύτητας των ελληνικών νησιών στις τουρκικές ακτές.

Οι κινήσεις θα χρειαστεί να είναι προσεκτικές και να πυκνώσουν μετά τις ερχόμενες βουλευτικές εκλογές, που, ημερολογιακά, συμπίπτουν με τις προεδρικές εκλογές στην γείτονα. Η αναφορά ενός Αλιβιζάτου στην προχθεσινή «Καθημερινή» στο ζήτημα των σχέσεών μας με την γείτονα έγινε με έναν μάλλον χονδροειδή τρόπο και από πρόσωπο που δείχνει να έχει φθαρεί ως πάντοτε αναμενόμενο και πρόθυμο. Η αναφορά παρέπεμπε ευθέως σε «έναν ευρύ διάλογο, επί όλων των θεμάτων».

Από την άλλη πλευρά, προσεγγίσεις που δεν εστιάζουν μονοσήμαντα σε συναισθηματικά στοιχεία, όπως είναι η εικαζόμενη αλλαγή του συναισθηματικού κόσμου του Ερντογάν, κερδίζουν σε πειστικότητα.

Στο «Πρώτο Θέμα», για παράδειγμα, αναφέρεται ότι «η συμπεριφορά της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ και τους άλλους διεθνείς οργανισμούς δεν δείχνει μεταβολή των πάγιων διεκδικήσεων της Άγκυρας», σημειώνει πολιτικός παράγοντας με γνώση των συζητήσεων πίσω από κλειστές πόρτες και προσθέτει: «Δεν είναι απίθανο η Τουρκία να κάνει δημόσιες σχέσεις επειδή διεκδικεί από την Ευρώπη δισεκατομμύρια για την ανοικοδόμηση των περιοχών που επλήγησαν από τον σεισμό. Η Ελλάδα συμπράττει στο… αγαπησιάρικο κλίμα με ειλικρίνεια επειδή δεν θέλουμε να μας καταλογίσει κάποιος από τους ισχυρούς διεθνείς παράγοντες ότι αρνούμαστε την προσέγγιση και τον διάλογο κι έχουμε πάντα τα μάτια μας ανοιχτά».

Στο ίδιο πνεύμα προσέγγισης και απόψεων θα μπορούσε να ενταχθεί και η ανάλυση του Θόδωρου Τσακίρη, διεθνολόγου στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, ο οποίος αναφέρεται, σε συνέντευξή του στο Liberal, με επιφυλάξεις στα όσα είπε χθες ο Τούρκος πρόεδρος και τα χαρακτηρίζει ως ένδειξη του εσωτερικού αδιεξόδου στο οποίο έχει βρεθεί, μετά τους καταστροφικούς σεισμούς του Φεβρουαρίου, καθώς η νηνεμία «δεν δημιουργεί προϋποθέσεις ισότιμης διαπραγμάτευσης όσο υπάρχει το casus belli στο Αιγαίο και οι μεγαλοϊδεατισμοί των μνημονίων Τουρκίας-Τρίπολης».