Προοδευτική διακυβέρνηση: Οι δημοσκοπικές περιπέτειές μιας ιδέας

Η ιδέα μιας διακυβέρνησης του προοδευτικού χώρου είναι αναντίρρητα μια από τις κεντρικότερες πολιτικές ιδέες στην τρέχουσα προεκλογική περίοδο. Η προοδευτική διακυβέρνηση συζητείται διεξοδικά ως μια πιθανή πολιτική προτεραιότητα για τον ΣΥΡΙΖΑ, το ΠΑΣΟΚ και το Μέρα 25 και ως ένα σοβαρό κυβερνητικό ενδεχόμενο, το οποίο στερείται όμως της αντίστοιχης εκλογικής δυναμικής, όπως καταγράφεται σε όλες τις δημοσκοπήσεις της τελευταίας περιόδου. Για να υπάρξει στην πράξη κυβέρνηση συνεργασίας, απαιτείται, με βάση το ισχύον αναλογικό σύστημα, τουλάχιστον το 46% των ψήφων. Το ποσοστό αυτό μπορεί όμως βάσιμα να κριθεί ως ιδιαίτερα απαιτητικό για τις εκλογικές επιδόσεις των τριών κομμάτων, τα οποία, αθροιστικά, δεν συγκεντρώνουν το απαιτούμενο εκλογικό όριο.

Για παράδειγμα, με βάση την πιο πρόσφατη δημοσκόπηση της εταιρείας Pulse, ακόμη κι αν τα τρία κόμματα συμφωνούσαν την προοδευτική διακυβέρνηση, το άθροισμα των εκλογικών τους δυνάμεων θα ήταν σαφώς ανεπαρκές, αφού δεν θα ξεπερνούσε το 38%. Ανεπαρκές είναι και το άθροισμα δυνάμεων για ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ και Μέρα 25 και στην δημοσκόπηση της εταιρείας MRB, όπου το άθροισμα των ποσοστών και των τριών κομμάτων δεν ξεπερνά το 43%. Το ερώτημα που παράγεται από την δομική αυτή αδυναμία των τριών δυνάμεων, είναι γιατί αυτές αδυνατούν να διαμορφώσουν την κρίσιμη εκλογική – κοινωνική βάση για την δημιουργία προοδευτικής διακυβέρνησης.

Απέχουμε μόλις σαρανταπέντε ημέρες από την εκλογική αναμέτρηση της 21 ης Μαΐου και ο στόχος του 46% παραμένει ανέφικτος. Σε αυτές τις περιπτώσεις επιστρατεύεται ως ερμηνευτικός παράγοντας η ελλειμματική κουλτούρα συνεργασίας και πρόκειται για παράγοντα που διατηρεί την χρηστική του ικανότητα. Κυβέρνηση αριστερής συνεργασίας δεν καταγράφεται στην πολιτική ιστορία της τρίτης ελληνικής δημοκρατίας. Η σχετική εμπειρία είναι μηδενική και κατά προέκταση, η επίκληση ενός κοινού κυβερνητικού βιώματος είναι αδύνατη. Σε αυτόν τον μάλλον «ιστορικής» υφής παράγοντα προστίθεται και το έλλειμμα κοινών προγραμματικών τόπων μεταξύ των τριών κομματικών υποκειμένων. Και ενώ εύλογα θα περίμενε κανείς την αναζήτηση προγραμματικών συγκλίσεων εν όψει της εκλογικής μάχης, η εξέλιξη καταγράφει προϊούσες προγραμματικές αποκλίσεις ανάμεσα στα κομματικά επιτελεία, ακόμη και σε τομείς όπου, παραδοσιακά, εντοπίζονται οι περισσότερες προγραμματικές συνάφειες, όπως είναι η οικονομία.

Το «φύκια για μεταξωτές κορδέλες», ενδεικτικό ενός κλίματος σχέσεων, που ακούστηκε χθες στη Βουλή σχετικά με την πρόταση του ΣΥΡΙΖΑ για την προστασία της πρώτης κατοικίας δεν προερχόταν από την κεντροδεξιά πτέρυγα του Σώματος, αλλά από την ηγεσία του Μέρα25. Απευθυνόμενος λοιπόν στην ηγεσία και την κοινοβουλευτική ομάδα του ΣΥΡΙΖΑ, ο Γιάνης Βαρουφάκης τόνισε ότι «αυτή είναι η προστασία της πρώτης κατοικίας; Είστε αμετανόητοι, δεν έχετε το Θεός σας! Πουλάτε φύκια για μεταξωτές κορδέλες με την δήθεν προστασία α’ κατοικίας». Και έσπευσε να συμπληρώσει γενικεύοντας: «Στο όνομα της αριστεράς και της προοδευτικής διακυβέρνησης, καμία προοδευτική διακυβέρνηση δεν θα κάνετε. Έχετε τις ίδιες πολιτικές (σ.σ.: με την Νέα Δημοκρατία) και εσείς μπορείτε να τα κάνετε και καλύτερα, να έχετε και πιο εξασφαλισμένα τα Funds. Θα σας μαυρίσουμε».

Την ίδια στιγμή, εξακολουθεί, αμείωτο, το πρόβλημα του πρωθυπουργού της προοδευτικής διακυβέρνησης. Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ, περίπου αξιωματικά, επιφυλάσσει για τον εαυτό του την προεδρία μιας τέτοιας διακυβέρνησης, ο Νίκος Ανδρουλάκης απορρίπτει την περίπτωση του Αλέξη Τσίπρα στο πλαίσιο της φόρμουλας «ούτε Μητσοτάκης, ούτε Τσίπρας στο τιμόνι της Χώρας», ενώ, στην πιο πρόσφατη τοποθέτησή της, η ηγεσία του Μέρα25 αποκαλεί «τερατογένεση» τον σχηματισμό προοδευτικής διακυβέρνησης χωρίς να έχει προηγηθεί, κατά την προεκλογική περίοδο, προγραμματική σύγκλιση. Κι όμως, το πολιτικό σύστημα είναι από τα μέσα της δεκαετίας του ’80, πρωθυπουργοκεντρικό, το κέντρο βάρους στην διαδικασία λήψης απόφασης βρίσκεται ξεκάθαρα στον πρωθυπουργό και στο πρωθυπουργικό γραφείο, και, συμμετρικά, οι έλλογοι πολίτες διατηρούν την ελάχιστη απαίτηση να γνωρίζουν ποιον ψηφίζουν για πρωθυπουργό τους όταν επιλέγουν να ρίξουν στην κάλπη το ψηφοδέλτιο ενός κόμματος.

Όλες αυτές οι ασυμφωνίες στην πολιτική συμπεριφορά του ΣΥΡΙΖΑ, του ΠΑΣΟΚ και του Μέρα25 δεν θα μπορούσαν να εκληφθούν ως θετικοί οιωνοί για μια προοδευτική κυβερνητική πλειοψηφία σε λιγότερο από ένα ενάμιση μήνα και είναι πιθανό το άθροισμα των εκλογικών καταγραφών να συνεχίσει να είναι ανεπαρκές για την εκπλήρωση ενός στόχου, που διαφημίστηκε ως «στρατηγικός» μα που, στην πράξη, αποδεικνύεται μάλλον δευτερεύων για τις ηγεσίες των τριών κομμάτων.