Προκλήσεις και ευκαιρίες για τα κέρδη των τραπεζών το 2023

Ο διοικητής Γιάννης Στουρνάρας χαρακτήρισε “αξιοσημείωτη εξέλιξη” την επιστροφή του κλάδου σε κερδοφορία το 2022, εκτιμώντας ότι το γεγονός αυτό δημιουργεί τις αναγκαίες συνθήκες για αντιμετώπιση των τρεχουσών και μελλοντικών προκλήσεων που αντιμετωπίζει η ελληνική και ευρωπαϊκή, ευρύτερα, οικονομία.

Στις προκλήσεις αυτές, ο κεντρικός τραπεζίτης περιλαμβάνει την ανάγκη περαιτέρω ενίσχυσης της κεφαλαιακής τους βάσης, καθώς και τη βελτίωση της ποιότητας των κεφαλαίων τους με μείωση της αναβαλλόμενης φορολογίας από τα επίπεδα του 70% περίπου που διαμορφώνεται σήμερα. Μια σημαντική αποστολή στην οποία καλούνται, επίσης, να ανταπεξέλθουν οι εγχώριες τράπεζες είναι η διεύρυνση των χρηματοδοτήσεων προς την πραγματική οικονομία μέσω της υποστήριξης των υγιών επιχειρηματικών σχεδίων.

Η ακτινογραφία των τραπεζικών κερδών

Αυξητικές τάσεις παρουσιάζουν τα έσοδα από προμήθειες, καθώς και από χρηματοοικονομικές πράξεις, ενώ σταθερά παραμένουν τα καθαρά έσοδα των ελληνικών τραπεζών από τόκους.

Όπως επισημαίνει η ΤτΕ, ενώ τα καθαρά έσοδα από τόκους έχουν μειωθεί το εννεάμηνο του 2022, ο λόγος των καθαρών εσόδων από τόκους ως ποσοστό των ιδίων κεφαλαίων, έχει παραμείνει σχετικά σταθερός και ήταν ελαφρώς υψηλότερος από αυτόν των ευρωπαϊκών τραπεζών το γ΄ τρίμηνο του 2022, ήτοι 21,0% και 17,5% αντίστοιχα.

Σε ό,τι αφορά στα έσοδα από προμήθειες, αναφέρει ότι οι τράπεζες, στο πλαίσιο της προσπάθειά τους για διαφοροποίηση των πηγών εσόδων τους, έχουν αυξηθεί τα τελευταία έτη. Ειδικότερα, αυξητική τάση παρουσιάζει ο λόγος των εσόδων από προμήθειες ως ποσοστό των ιδίων κεφαλαίων, παραμένοντας πάντως χαμηλότερος από αυτόν των ευρωπαϊκών τραπεζών στο εννεάμηνο του 20222, δηλαδή 6,6% έναντι 10,1% αντίστοιχα.

Η τρίτη βασική πηγή εσόδων του εγχώριου τραπεζικού συστήματος είναι τα κέρδη από χρηματοοικονομικές πράξεις όσο και ο λόγος τους προς τα ίδια κεφάλαια (11,2%), ο οποίος ξεπέρασε σημαντικά το τρίτο τρίμηνο του 2022 τα επίπεδα των ευρωπαϊκών τραπεζών (2,9%).

Στο σκέλος των λειτουργικών εξόδων, η κεντρική τράπεζα διαπιστώνει ότι τα εγχώρια ιδρύματα έχουν καταβάλει σημαντική προσπάθεια να τα περιορίσουν, με αποτέλεσμα αυτά να παρουσιάζουν πτωτική τάση. Μάλιστα, τόσο ο λόγος τους προς το ενεργητικό (1,09% ) όσο και ο λόγος τους προς τα λειτουργικά έσοδα (35,9%) είναι χαμηλότεροι από τα επίπεδα της ευρωζώνης -ήτοι 1,15% και 61,4% αντίστοιχα.

Θετικό το μείγμα δανείων σταθερού-κυμαινόμενου επιτοκίου

Ειδικά για το δεύτερο εξάμηνο του έτους που σημειώθηκε άνοδος των επιτοκίων, οι χώρες όπου στο μείγμα δανείων υπερέχουν τα δάνεια κυμαινόμενου επιτοκίου, όπως η Ελλάδα, το καθαρά επιτοκιακό περιθώριο παρουσιάζει αύξηση, σε αντίθεση με το περιθώριο των ευρωπαϊκών τραπεζών σε χώρες όπου η δανειοδότηση πραγματοποιείται κυρίως με σταθερό επιτόκιο.

Όπως επισημαίνει η ΤτΕ, πρόσφατες εκθέσεις οίκων πιστοληπτικής αξιολόγησης έχουν επίσης επισημάνει ότι η άνοδος των βασικών επιτοκίων θα ευνοήσει τις τράπεζες σε χώρες της νότιας Ευρώπης, στις οποίες η πλειοψηφία των δανείων είναι με κυμαινόμενο επιτόκιο, ενώ παράγοντες που θα δράσουν επιβαρυντικά για τους δείκτες κερδοφορίας, λόγω αύξησης των επιτοκίων, αναμένεται να αποτελέσουν οι μεγαλύτερες επισφάλειες και το αυξημένο κόστος χρηματοδότησης από τις αγορές.

Η κεντρική τράπεζα υπογραμμίζει, πάντως, ότι μία αύξηση των βασικών επιτοκίων που θα μετακυλιόταν ισόποσα σε δάνεια και καταθέσεις θα οδηγούσε σε μείωση των καθαρών εσόδων από τόκους στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, ιδίως στην Ελλάδα όπου ο λόγος δανείων προς καταθέσεις είναι χαμηλός.

Οι προοπτικές για το 2023

Οι κυριότεροι παράγοντες που αναμένεται να ενισχύσουν τους δείκτες κερδοφορίας το προσεχές διάστημα, σύμφωνα με την κεντρική τράπεζα, είναι η άνοδος των επιτοκίων, μέσω της ενίσχυσης των καθαρών  εσόδων από τόκους, η ενδεχόμενη αναβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας -που θα οδηγήσει σε μείωση του κόστους δανεισμού, η συνέχιση της πιστωτικής επέκτασης με αξιοποίηση των πόρων του RRF, η συγκράτηση των λειτουργικών εξόδων μέσω επενδύσεων στον ψηφιακό μετασχηματισμό και την καινοτομία, καθώς και η ενίσχυση των εσόδων από προμήθειες σε δραστηριότητες πέραν των πιστοδοτήσεων, όπως ασφαλιστικά προϊόντα, διαχείριση περιουσίας κ.λπ.

Αρνητικά αναμένεται να επιδράσει, ωστόσο, στους δείκτες της κερδοφορίας των ελληνικών τραπεζών μια ενδεχόμενη αύξηση του πιστωτικού κινδύνου λόγω αύξησης των επιτοκίων, παρατεταμένου υψηλού πληθωρισμού και επιβράδυνσης της οικονομίας, σε συνδυασμό με το αυξημένο κόστος χρηματοδότησης των τραπεζών μέσω της έκδοσης ομολόγων για την κάλυψη των ελάχιστων απαιτήσεων ιδίων κεφαλαίων και επιλέξιμων υποχρεώσεων (MREL).