Γιατί το Σουδάν έχει τόση σημασία για την Αφρική και διεθνώς

Το Σουδάν δεν είναι μόνο η τρίτη μεγαλύτερη χώρα στην Αφρική, αλλά εκτείνεται επίσης σε μια ασταθή και γεωπολιτικά ζωτικής σημασίας ζώνη. Μια ματιά στον χάρτη δίνει την απάντηση γιατί ό,τι συμβαίνει σε πολιτικό ή στρατιωτικό επίπεδο στην πρωτεύουσα, Χαρτούμ, έχει αντίκτυπο σε ορισμένες από τις πλέον εύθραστες περιοχές της αφρικανικής ηπείρου.

Ο ποταμός Νείλος διασχίζει το Σουδάν, καθιστώντας τη μοίρα του αφρικανικού έθνους σχεδόν υπαρξιακής σημασίας τόσο για την Αίγυπτο που «διψάει» για νερό, όσο και για την Αιθιοπία με τα φιλόδοξα υδροηλεκτρικά της φράγματα που επηρεάζουν πλέον τη ροή του ποταμού, σημειώνει ο ο ανταποκριτής του BBC στην Αφρική Άντριου Χάρντινγκ.

Το Σουδάν συνορεύει με επτά χώρες, η κάθε μία με προκλήσεις ασφαλείας που είναι συνυφασμένες με την πολιτική του Χαρτούμ.

Οι ταραχές στην περιοχή του Νταρφούρ, στα δυτικά του Σουδάν, σχεδόν αναπόφευκτα εξαπλώνονται στο γειτονικό Τσαντ και το αντίστροφο. Όπλα και μαχητές από το επιρρεπές σε πραξικοπήματα Τσαντ και από την κατεστραμμένη από τον πόλεμο Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, συχνά «περνούν» ελεύθερα από τα πορώδη σύνορα της περιοχής. Το ίδιο έχει αποδειχθεί ότι ισχύει και για τη Λιβύη, στα βορειοδυτικά.

Το Σουδάν συνορεύει με την επαρχία Τιγκράι της βόρειας Αιθιοπίας, η οποία μόλις πρόσφατα εξήλθε από μία αιματηρή σύγκρουση, στην οποία είχε εμπλοκή και ένας άλλος απρόβλεπτος γείτονας -το απομονωμένο και άκρως στρατιωτικοποιημένο απολυταρχικό καθεστώς της Ερυθραίας. Ένταση επικρατεί και σε περιοχές των συνόρων που μοιράζονται Σουδάν και Αιθιοπία.

Ασταθή παραμένουν επίσης τα σύνορα και με το Νότιο Σουδάν, το οποίο αποσχίστηκε επίσημα από τον βόρειο γείτονά του το 2011 έπειτα από έναν από τους πλέον αιματηρούς εμφύλιους πολέμους της Αφρικής. Σήμερα, πολλοί φοβούνται ότι ένας ανάλογης έντασης εμφύλιος απειλεί το Σουδάν.

Μετά την ανεξαρτησία, το Νότιο Σουδάν «πήρε» μαζί του τα περισσότερα από τα πολύτιμα κοιτάσματα πετρελαίου της περιοχής, αφήνοντας το Σουδάν πολύ φτωχότερο και συμβάλλοντας, έμμεσα, στην τρέχουσα κρίση στο Χαρτούμ, καθώς αντίπαλες στρατιωτικές ομάδες μάχονται τώρα για τον έλεγχο των συρρικνούμενων οικονομικών πόρων, όπως ο χρυσός και η γεωργία.

Εν μέσω αυτής της διαμάχης εξουσίας, οι στρατηγοί του Σουδάν -ο στρατός ήταν ανέκαθεν παράγοντας διαφθοράς στην τοπική οικονομία- έχουν επιδοθεί σε αναζήτηση ξένων εταίρων. Για τη γεωργία, αυτό σήμαινε να προσκληθούν τα κράτη του Κόλπου να επενδύσουν στην τεράστια και σχετικά ανεκμετάλλευτη δυναμική του πλούσιου εδάφους που συνορεύει με τον ποταμό Νείλο.

Όσον αφορά τον χρυσό, φαίνεται να έχουν γίνει πολύ πιο σκοτεινές συμφωνίες με τον διαβόητο ρωσικό μισθοφορικό στρατό της Wagner, ο οποίος κατηγορείται για λαθρεμπόριο χρυσού από το Σουδάν. Το υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ έχει κατηγορήσει τον αρχηγό της Wagner, Γεβγκένι Πριγκόζιν, ότι εκμεταλλεύεται τους φυσικούς πόρους του Σουδάν για προσωπικό όφελος.

Τα συμφέροντα της Ρωσίας στη χώρα, και την περιοχή, εκτείνονται πολύ μακρύτερα. Η ακτογραμμή του Ανατολικού Σουδάν έχει «θέα» στην Ερυθρά Θάλασσα. Το Κρεμλίνο, εδώ και χρόνια, επιδιώκει να δημιουργήσει μια στρατιωτική βάση στο Πορτ Σουδάν, δίνοντας στα πολεμικά του πλοία πρόσβαση -και επιρροή σε έναν από τους πιο πολυσύχναστους και διαφιλονικούμενους θαλάσσιους «δρόμους» του κόσμου. Η Μόσχα έφτασε κοντά στην οριστικοποίηση συμφωνίας για τη βάση με τη στρατιωτική κυβέρνηση του Σουδάν, η οποία κατέλαβε την εξουσία το 2021 με πραξικόπημα.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ένα ευρύ φάσμα κυβερνήσεων επιδιώκουν τώρα να επηρεάσουν τα γεγονότα στο Σουδάν. Προς το παρόν, η εστίαση φαίνεται να είναι στον τερματισμό της μάχης μεταξύ του στρατού και της παραστρατιωτικών Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (RSF), προτού εξαπλωθεί σε έναν πιο περίπλοκο εμφύλιο πόλεμο.

Πέραν αυτού, ορισμένες ξένες κυβερνήσεις επιθυμούν να συνδράμουν να οδηγηθεί το Σουδάν προς τη δημοκρατία, κάτι που πολλοί ήλπιζαν ότι θα είχε επιτευχθεί με την ανατροπή του δικτάτορα Ομπάρ αλ-Μπασίρ το 2019. Ωστόσο, άλλες χώρες μπορεί να προτιμήσουν να στηρίξουν έναν άλλον ισχυρό άνδρα και να ματαιώσουν τη βούληση του σουδανικού λαού για δημοκρατία.