Die Zeit: ΔΝΤ – Καμπανάκι κινδύνου για το παγκόσμιο χρέος

Το ΔΝΤ είναι κάτι σαν την πυροσβεστική για τις οικονομικές κρίσεις. Στην οικονομική του προοπτική που δημοσιεύτηκε για το συνέδριο, προειδοποιεί: «Το ιδιωτικό και δημόσιο χρέος έχει φτάσει σε ένα επίπεδο στις περισσότερες οικονομίες που δεν έχει παρατηρηθεί εδώ και δεκαετίες». Αυτό είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για τις αναπτυσσόμενες χώρες. Ο κόσμος βρίσκεται «σε ένα κρίσιμο σημείο» και απαιτείται διεθνής συνεργασία «για να μειωθεί ο κίνδυνος μιας ταχέως εξαπλωνόμενης παγκόσμιας κρίσης χρέους». Με άλλα λόγια: Η οικονομική πυροσβεστική προειδοποιεί για πυρκαγιά. Σε πολλές εκθέσεις για την προ ημερών οικονομική συνάντηση της Ουάσιγκτον, ωστόσο, αυτός ο συναγερμός παίζει μόνο δευτερεύοντα ρόλο. Πιθανώς γιατί αναφέρεται πρωτίστως στις φτωχότερες χώρες και όχι στις βιομηχανικές χώρες. Σύμφωνα όμως με το ΔΝΤ, έχουν και πρόβλημα χρέους. Είναι απλώς λιγότερο οξύ: πρέπει να μειώσετε το χρέος τώρα, διαφορετικά δεν θα έχετε τα χρήματα για να ξεπεράσετε την επόμενη κρίση. Ως εκ τούτου, ασχολούνται περισσότερο με την προληπτική πυροπροστασία.

Είτε έτσι είτε αλλιώς – το χρέος είναι πολύ υψηλό. Μερικά στοιχεία δείχνουν την έκταση: Σύμφωνα με ανάλυση του ΔΝΤ, περισσότερες από τις μισές χώρες χαμηλού εισοδήματος, το 56%, είναι υπερχρεωμένες ή έχουν υψηλό κίνδυνο υπερχρέωσης. Τα χρόνια πριν από την πανδημία του κορωνοϊού, ήταν μόνο 36%. Μια χώρα θεωρείται υπερχρεωμένη εάν αντιμετωπίζει προβλήματα στην εξυπηρέτηση του χρέους της και πρέπει να διαπραγματευτεί μια λύση με τους πιστωτές της. Σε παγκόσμιο επίπεδο, το συνδυασμένο εθνικό χρέος όλων των χωρών είναι τώρα 100 τρισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό αντιστοιχεί στο 93% της ετήσιας οικονομικής παραγωγής. Αυτή η συγκριτική αξία είναι σημαντική επειδή, στην περίπτωση των κρατών, η αναλογία του χρέους προς το εισόδημα είναι παρόμοια με αυτή ενός ιδιωτικού νοικοκυριού. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα εθνικό χρέος άνω του 60% της οικονομικής παραγωγής θεωρείται προβληματικό. Ωστόσο, το ΔΝΤ αναμένει ότι ο δείκτης παγκόσμιου χρέους θα αυξηθεί στο 100% μέχρι το 2028. Οι υποχρεώσεις της Κίνας και των ΗΠΑ αυξάνονται ιδιαίτερα γρήγορα, οδεύοντας προς το 105 και 136% της αντίστοιχης οικονομικής παραγωγής τους έως το 2028.

Σε παγκόσμιο επίπεδο, το συνδυασμένο εθνικό χρέος όλων των χωρών είναι τώρα 100 τρισεκατομμύρια δολάρια. Αυτό αντιστοιχεί στο 93% της ετήσιας οικονομικής παραγωγής. Αυτή η συγκριτική αξία είναι σημαντική επειδή, στην περίπτωση των κρατών, η αναλογία του χρέους προς το εισόδημα είναι παρόμοια με αυτή ενός ιδιωτικού νοικοκυριού. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, ένα εθνικό χρέος άνω του 60% της οικονομικής παραγωγής θεωρείται προβληματικό. Ωστόσο, το ΔΝΤ αναμένει ότι ο δείκτης παγκόσμιου χρέους θα αυξηθεί στο 100% μέχρι το 2028. Οι υποχρεώσεις της Κίνας και των ΗΠΑ αυξάνονται ιδιαίτερα γρήγορα, οδεύοντας προς το 105 και 136% της αντίστοιχης οικονομικής παραγωγής τους έως το 2028. Και τα χρέη όχι μόνο είναι ιδιαίτερα υψηλά σήμερα, είναι και πιο σοβαρά από ό,τι ήταν παλιά. Γιατί οι μέρες των μηδενικών επιτοκίων πέρασαν. Τα χρήματα που μπορούσατε να δανειστείτε φτηνά πριν από λίγο καιρό γίνονται ξαφνικά πολύ ακριβά. Επιπλέον, υπάρχουν πολλά που υποδηλώνουν ότι η οικονομική ανάπτυξη επιβραδύνεται. Τα επόμενα πέντε χρόνια, οι ειδικοί στο Νομισματικό Ταμείο αναμένουν ότι η ανάπτυξη θα είναι τόσο πενιχρή όσο ήταν για περισσότερα από 30 χρόνια. Μεγαλύτερο κόστος τόκων και μικρότερη ανάπτυξη – είναι ένα εκρηκτικό μείγμα.

Το ΔΝΤ προτρέπει επίσης τις βιομηχανικές χώρες να μειώσουν τα υψηλά χρέη τους. Ο Γερμανός υπουργός Οικονομικών Κριστιάν Λιντνέρ (FDP) αισθάνεται επιβεβαιωμένος στη γραμμή του. «Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση το παίρνει πολύ σοβαρά», είπε κατά την εμφάνισή του μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες. Επιβάλλεται η μείωση των κρατικών δαπανών: «Η ώρα της καθαρής διανεμητικής πολιτικής στη χώρα μας έφτασε στο τέλος της». Κατ αρχήν, η πορεία λιτότητας που πρεσβεύει ο Λίντνερ, αντιστοιχεί στην ώθηση του ΔΝΤ. Γιατί επιμένει στη μείωση του χρέους Ίσως ο πιο σημαντικός λόγος: όσοι χρηματοδοτούν πρόσθετες δαπάνες με τη βοήθεια δανείων αυξάνουν τη ζήτηση και έτσι επιδεινώνουν τον πληθωρισμό. Ενώ οι κεντρικές τράπεζες πατούν φρένο παντού για να μειώσουν τη ζήτηση, η κυβέρνηση θα πατούσε το φυσικό αέριο ταυτόχρονα – αυτό δεν υπόσχεται επιτυχία.

Ένας άλλος λόγος είναι η ήδη αναφερθείσα διαχείριση κρίσεων. «Οι πρόσφατες κρίσεις θα είχαν πολύ χειρότερες συνέπειες αν δεν υπήρχαν οικονομικά περιθώρια για να μετριαστούν», λέει ο Άλφρεντ Κάμερ, διευθυντής του τμήματος Ευρώπης του ΔΝΤ. Οι προειδοποιήσεις από τον επικεφαλής οικονομολόγο του fund, Pierre-Olivier Gourinchas, είναι ακόμη πιο δραστικές. Μιλά για ένα βρόχο καταστροφής, έναν φαύλο κύκλο στον οποίο τα προβλήματα των τραπεζών και των δημόσιων οικονομικών αλληλοεπιτείνονται. «Αυτό δεν είναι απλώς μια θεωρητική περιέργεια, πολλές χώρες το έχουν ήδη βιώσει». Αυτός ήταν επίσης ένας σημαντικός παράγοντας στην κρίση του ευρώ μεταξύ 2012 και 2013. Το μήνυμα είναι σαφές: Χωρίς χρηματοοικονομικό απόθεμα, η κατάρρευση μπορεί γρήγορα να συμβεί. Οι αριθμοί θα ήταν λίγο υψηλότεροι εάν η άνοδος του πληθωρισμού δεν είχε προσφέρει κάποια ανακούφιση. Επειδή οι αυξανόμενες τιμές οδηγούν σε υψηλότερο οικονομικό προϊόν – μετρούμενο σε ευρώ – ενώ το χρέος παραμένει το ίδιο. Αυτό μειώνει την αναλογία χρέους. Το μειονέκτημα είναι ότι ο πληθωρισμός κάνει τη ζωή αφόρητα ακριβή για πολλούς ανθρώπους. Και αυτή η μέθοδος μείωσης του χρέους λειτουργεί μόνο για περιορισμένο χρονικό διάστημα. Εάν ο πληθωρισμός παραμένει μόνιμα υψηλός, οι χρηματοδότες απαιτούν περισσότερους τόκους, γεγονός που με τη σειρά του αυξάνει το βάρος των υποχρεώσεων πληρωμής. Το ΔΝΤ συμβουλεύει ρητά να μην αποπληρωθεί το χρέος μέσω μιας πολιτικής υποτίμησης του νομίσματος.

Οι ειδικοί του αξιολόγησαν τις εμπειρίες 166 χωρών που προσπάθησαν να αναδιαρθρώσουν τα δημόσια οικονομικά τους τις τελευταίες δεκαετίες. Μόνο ο λιτός προϋπολογισμός –δηλαδή η δαπάνη μικρότερη από το εισόδημα– δεν οδήγησε στην επιθυμητή επιτυχία σχεδόν στις μισές περιπτώσεις. Για να μειωθεί ο δείκτης χρέους πρέπει να πληρούνται περαιτέρω προϋποθέσεις. Τα προγράμματα λιτότητας θα πρέπει να προσαρμοστούν στην οικονομική κατάσταση. Οι πρόχειρες περικοπές στη μέση μιας συντριβής θα ήταν αντιπαραγωγικές.