Απογοήτευση της Σερβίας για τη στάση Ουκρανίας, Ελλάδας, Σλοβακίας στο Συμβούλιο της Ευρώπης

Η ψηφοφορία σχετικά με την υποψηφιότητα του Κοσόβου να ενταχθεί στο Συμβούλιο της Ευρώπης, το διεθνές όργανο για τα ανθρώπινα δικαιώματα, έφερε στο φως μια σειρά από γεωπολιτικά ζητήματα σε ολόκληρη την Ευρώπη, καθώς και δημιούργησε συγκρούσεις σε ό,τι αφορά τις προσπάθειες της ΕΕ να κατευναστούν περιφερειακές εντάσεις.

Το πρώτο βήμα του Κοσόβου στη διαδικασία υποβολής αίτησης εγκρίθηκε με 33 από τις 46 δυνατές ψήφους υπέρ, αρκετές για να διαβιβαστεί το αίτημα στην Κοινοβουλευτική Συνέλευση για περαιτέρω ενέργειες.

Ωστόσο, η Σερβία κατηγόρησε το ΣτΕ ότι παραβίασε τις διαδικασίες για την αποδοχή της αίτησης του Κοσόβου και δεσμεύτηκε να αλλάξει στάση απέναντι στην Ουκρανία για την αποχή της από την ψηφοφορία, καθώς και σε άλλες χώρες που δεν ακολούθησαν τη γραμμή της. Σε αυτές περιλαμβάνονται η Ελλάδα και η Σλοβακία, οι οποίες δεν αναγνωρίζουν την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, αλλά αποφάσισαν να μείνουν εκτός της κρίσιμης ψηφοφορίας, αφήνοντας να εννοηθεί ότι θα μαλακώσουν τη στάση τους απέναντι στο ΣτΕ και την ελπιδοφόρα ΕΕ.

Το βήμα του Κοσόβου προς την ένταξη στο ΣτΕ έγινε ευρέως αποδεκτό, εκτός από το Βελιγράδι. Ο υπουργός Εξωτερικών Ίβιτσα Ντάτσιτς έσπευσε να ισχυριστεί ότι παραβιάστηκε το καταστατικό του Συμβουλίου της Ευρώπης, διότι κάτι που δεν είναι κράτος δεν μπορεί να είναι μέλος του οργανισμού.

«Η απόφαση αυτή αντιπροσωπεύει σίγουρα το ‘λυκόφως’ του καταστατικού του Συμβουλίου της Ευρώπης, διότι είναι η πρώτη φορά που υποβάλλεται αίτημα για μια χώρα που δεν είναι κράτος και δεν αναγνωρίζεται από τα Ηνωμένα Έθνη», δήλωσε ο Ντάτσιτς.

Δήλωσε επίσης ότι η Σερβία θα αλλάξει την προσέγγισή της στην εξωτερική πολιτική, ιδιαίτερα σε όσους απείχαν ή ψήφισαν υπέρ του Κοσσυφοπεδίου.

«Το Μαυροβούνιο, για παράδειγμα, θα μπορούσε να απέχει και να δείξει κάποιο σεβασμό απέναντι στα προβλήματά μας. Το Μαυροβούνιο υποστήριξε την αίτηση του Κοσσυφοπεδίου. Θα χρειαστούν την ψήφο μας, αλλά δεν θα πρέπει πλέον να περιμένουν μια θετική στάση από εμάς», δήλωσε ο Ντάτσιτς σύμφωνα με το euractiv.com

Η Ουκρανία δέχθηκε επίσης πυρά από τη Σερβία για την αποχή της από την ψηφοφορία.

«Η Σερβία καταδικάζει την παραβίαση της εδαφικής ακεραιότητας της Ουκρανίας σε όλα τα ψηφίσματα και όταν πρόκειται για το δικό μας, είναι συγκρατημένη, γεγονός που θα επηρεάσει την στάση μας από εδώ και πέρα απέναντι στη χώρα αυτή, διότι η εξωτερική πολιτική βασίζεται στην αμοιβαιότητα», δήλωσε ο Ντάτσιτς.

Ο αντιπρόσωπος της Ουκρανίας στο ΣτΕ, Ολέκσι Γκοντσαρένκο, τον Οκτώβριο του 2022, ζήτησε να γίνει το Κοσσυφοπέδιο πλήρες μέλος του οργανισμού, δηλώνοντας ότι θα πρέπει επίσης να αναγνωριστεί ως ανεξάρτητο.

«Το Κοσσυφοπέδιο θα πρέπει να αναγνωριστεί από όλες τις χώρες του Συμβουλίου της Ευρώπης… Σας απευθύνω έκκληση, παρακαλώ αναγνωρίστε αυτή τη χώρα ως ανεξάρτητο κράτος που αγωνίστηκε για το μέλλον του και την ανεξαρτησία του. Θα πρέπει να καθίσει εδώ μαζί μας, να είναι μέρος του Συμβουλίου της Ευρώπης και μόνο τότε θα είμαστε ισχυρότεροι και αυτή η χώρα θα ανθίσει επίσης», είπε σε ένθερμη ομιλία του στην ολομέλεια.

Η Ουκρανία είναι μεταξύ εκείνων που δεν αναγνωρίζουν την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, κυρίως λόγω των δικών της εδαφικών διαφορών. Ο Γκοντσαρένκο όμως δήλωσε ότι απευθύνει έκκληση στο ουκρανικό κοινοβούλιο να αναγνωρίσει το Κοσσυφοπέδιο ως ανεξάρτητη χώρα και ότι και άλλες χώρες πρέπει να κάνουν το ίδιο.

Σε επίπεδο ΕΕ, οι μόνες χώρες που δεν έχουν αναγνωρίσει την ανακήρυξη της ανεξαρτησίας του Κοσσυφοπεδίου από τη Σερβία το 2008 είναι η Ισπανία, η Ελλάδα, η Σλοβακία, η Κύπρος και η Ρουμανία-  όλες για διαφορετικούς λόγους.

Όμως, και αυτή η ομάδα χωρών διχάστηκε κατά την ψηφοφορία για το Κοσσυφοπέδιο, δείχνοντας για πρώτη φορά μια αλλαγή στάσης. Για παράδειγμα, η αποχή της Ελλάδας υποδηλώνει μια χαλάρωση της στάσης της, ίσως μετά από μια σειρά πρόσφατων επισκέψεων κρατικών αξιωματούχων υψηλού επιπέδου στην Πρίστινα.

Από την άλλη πλευρά, η Ουγγαρία ψήφισε κατά.

Η Ουγγαρία αναγνωρίζει την ανεξαρτησία του Κοσσυφοπεδίου, αλλά η αυξανόμενη τριβή της με την ΕΕ, σε συνδυασμό με αυτό που ορισμένοι θεωρούν ως συμπάθεια προς τη Ρωσία και τη Σερβία, έχει ρίξει υποψίες για τις ενέργειές της.

Τον Ιανουάριο του 2023, ο Ούγγρος υπουργός Εξωτερικών Πίτερ Σίγιαρτο ανακοίνωσε ότι «η Ουγγαρία θα ψηφίσει κατά της ένταξης του Κοσσυφοπεδίου σε όλους τους ευρωπαϊκούς οργανισμούς έως ότου επιτευχθεί συμφωνία με τη Σερβία».

Ο πρώην υπουργός Εξωτερικών του Κοσσυφοπεδίου Πετρίτ Σελίμι χαρακτήρισε τη στάση της Ουγγαρίας «λυπηρή» και «κακή είδηση», ενώ επαίνεσε τις υπόλοιπες χώρες της ομάδας για την αποχή τους.

Ο Ντάτσιτς ευχαρίστησε την Ουγγαρία γιατί, όπως είπε, είναι μεγάλη υπόθεση να ψηφίζει κατά κάποιος που αναγνώρισε το Κοσσυφοπέδιο μαζί με το Αζερμπαϊτζάν και, τη Γεωργία, την Αρμενία. Επισήμανε επίσης ότι η Ισπανία, η Κύπρος και η Ρουμανία παρέμειναν συνεπείς στη στάση τους.

Η «μεγάλη απογοήτευση»

Η «μεγάλη απογοήτευση» στα μάτια του Βελιγραδίου προήλθε από τη Βοσνία-Ερζεγοβίνη, το Μαυροβούνιο, την Ελλάδα, τη Σλοβακία και άλλες χώρες που άλλαξαν στάση απέχοντας από την ψηφοφορία.

«Το Μαυροβούνιο θα μπορούσε να δείξει λίγο σεβασμό στα προβλήματά μας, μετά από αυτό, δεν θα μπορούν να υπολογίζουν στην ψήφο μας, όπως και όσοι απείχαν», δήλωσε ο Ντάτσιτς.

Όσον αφορά την Ελλάδα, υψηλόβαθμος αξιωματούχος του σερβικού υπουργείου Εξωτερικών δήλωσε στη EURACTIV τον περασμένο Ιανουάριο ότι η Ελλάδα ήταν, τα τελευταία χρόνια, ένας από τους «ελαφρύτερους» υποστηρικτές μεταξύ όσων δεν αναγνωρίζουν Κοσσυφοπέδιο.

Η αποχή της Αθήνας ενόχλησε το Βελιγράδι, λαμβάνοντας υπόψη την πρόσφατη διαβεβαίωση της Ελληνίδας Προέδρου Κατερίνας Σακελλαροπούλου ότι η ελληνική θέση για το Κοσσυφοπέδιο παραμένει «σταθερή και αμετάβλητη» κατά τη συνάντησή της με τον Σέρβο ομόλογό της Αλεξάνταρ Βούτσιτς.

Σχολιάζοντας τη δήλωση του Ντάτσιτς ότι η Σερβία θα αλλάξει στάση απέναντι στην Ουκρανία, ο Βούτσιτς είπε ότι δεν θα αλλάξουν οι σχέσεις της χώρας εξαιτίας μιας ψήφου, αλλά «αν κάποιος δεν σέβεται την εδαφική μας ακεραιότητα, δεν θα σεβαστούμε ούτε εμείς τη δική του».

«Δεν είμαστε μια χώρα που θα αλλάξει όλες τις σχέσεις της με όλο τον κόσμο εν μια νυκτί εξαιτίας μιας ψήφου. Υπήρξε απογοήτευση. Θέλω να σας ενημερώσω ότι οι Ουκρανοί εκπρόσωποι ζήτησαν διακοπή και αποφάσισαν να απέχουν από το θέμα της εδαφικής ακεραιότητας της Σερβίας», είπε.

Σε συνέντευξή του στη EURACTIV τον Ιανουάριο, ο Ντάτσιτς άφησε για πρώτη φορά να εννοηθεί ότι το Βελιγράδι μπορεί να αλλάξει πορεία και να επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία.

Σε μια άλλη ένδειξη ότι το αφήγημα για τη Ρωσία, που θεωρείται παραδοσιακός σύμμαχος της Σερβίας, μπορεί να αλλάξει, η πρωθυπουργός της Σερβίας Άνα Μπρνάμπιτς μίλησε την ίδια ημέρα για «ρωσική επίθεση κατά της Ουκρανίας», μια διατύπωση που η Σερβία δεν χρησιμοποιούσε προηγουμένως.

Για τον Ντάτσιτς, η αλληλουχία των γεγονότων στο ΣτΕ αποτελεί απόδειξη ότι δεν επρόκειτο για μια κανονική διαδικασία. Σύμφωνα με τον ίδιο, επρόκειτο για ανταμοιβή της Πρίστινα για κάτι που η Γερμανία προφανώς υποσχέθηκε στον πρωθυπουργό του Κοσσυφοπεδίου Άλμπιν Κούρτι.

«Γιατί το ΣτΕ δεν δήλωσε ότι η Ένωση Σερβικών Δήμων πρέπει να συσταθεί επειδή η Κάθριν Άστον υπέγραψε εκ μέρους της ΕΕ;», διερωτήθηκε ο Ντάτσιτς και πρόσθεσε ότι ο Κούρτι εξαρτά τη Δύση από την υποτιθέμενη εποικοδομητικότητα των συνομιλιών για την Ένωση Σερβικών Δήμων, κάτι που είναι «γελοίο, υποκριτικό, αγενές».

«Πρέπει να συνεχίσουμε τον διάλογο και όχι να υπαγορεύουμε τα συμφέροντα της Πρίστινα […] Υπάρχει πιθανότητα ο πρόεδρος να λάβει απόφαση να συμμετάσχει την Πέμπτη εκ μέρους της Σερβίας στη συνεδρίαση του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για το Κοσσυφοπέδιο», δήλωσε ο Ντάτσιτς.