Σουδάν: Τρίτη εβδομάδα πολέμου – Η χώρα υπό κατάρρευση

Αεροπορικοί βομβαρδισμοί και ασταμάτητα πυρά στο Χαρτούμ, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι που φεύγουν για να σωθούν: το Σουδάν «καταρρέει», προειδοποιεί ο Γενικός Γραμματέας του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, την ώρα που οι μάχες στη χώρα της βορειοανατολικής Αφρικής διανύουν πλέον την τρίτη τους εβδομάδα.

Η χώρα βυθίστηκε στο χάος τη 15η Απριλίου όταν η σύγκρουση για την εξουσία ανάμεσα στον επικεφαλής της στρατιωτικής χούντας, τον στρατηγό Άμπντελ Φάταχ αλ Μπουρχάν, και τον δεύτερο τη τάξει του στρατιωτικού καθεστώτος, τον στρατηγό Μοχάμεντ Χαμντάν Ντάγκλο, ή «Χαμέτι», επικεφαλής των επίφοβων Δυνάμεων Ταχείας Υποστήριξης (ΔΤΥ), μετατράπηκε σε πόλεμο.

Στις εχθροπραξίες έκτοτε έχουν σκοτωθεί τουλάχιστον 528 άνθρωποι και έχουν τραυματιστεί άλλοι 4.599, σύμφωνα με τα πιο πρόσφατα επίσημα δεδομένα του υπουργείου Υγείας, που δημοσιοποιήθηκαν το Σάββατο.

Πρόκειται για απολογισμό προφανώς υποτιμημένο, καθώς πτώματα κείτονται στους δρόμους που είναι αδιάβατοι και είναι αδύνατο να υπάρξει ακριβής καταμέτρηση των θυμάτων.

Δεκάδες χιλιάδες Σουδανοί, καθώς και ξένοι, τράπηκαν σε φυγή, πήγαν σε γειτονικά κράτη, ιδίως στην Αίγυπτο, στην Αιθιοπία, στο Τσαντ και στο Νότιο Σουδάν, ενώ ξένες κυβερνήσεις συνεχίζουν αγωνιώδεις προσπάθειες να απομακρύνουν εσπευσμένα εκατοντάδες υπηκόους τους.

Πρώτη εκκένωση υπό τις ΗΠΑ

Εκατοντάδες Αμερικανοί έφτασαν το Σάββατο στο Πορτ Σουδάν στην πρώτη εκκένωση υπό την αιγίδα των ΗΠΑ, ολοκληρώνοντας ένα επικίνδυνο χερσαίο ταξίδι υπό τη συνοδεία ένοπλων drone.

Τα αμερικανικά drone, τα οποία παρακολουθούν τις χερσαίες διαδρομές εκκένωσης εδώ και ημέρες, παρείχαν ένοπλη επιτήρηση σε μια αυτοκινητοπομπή λεωφορείων που μετέφερε 200 έως 300 Αμερικανούς σε απόσταση 800 χιλιομέτρων προς το Πορτ Σουδάν.

Από εκεί, ακόμη ένα πλοίο μετέφερε περίπου 1.900 ανθρώπους στη Σαουδική Αραβία, που έχει υποδεχθεί μέχρι στιγμής σχεδόν 5.000 ανθρώπους, Σαουδάραβες και αλλοδαπούς.

Ανάμεσά τους, ο Μερντάντ Μαλεκζάντ, από τους τελευταίους Ιρανούς που απομακρύνθηκαν εσπευσμένα από τη χώρα το Σάββατο, περιέγραφε τους βομβαρδισμούς και τις εκρήξεις καθημερινά στο Χαρτούμ. «Δεν μπορούσα ποτέ να φανταστώ πως η κατάσταση θα έφθανε σε αυτό» σύμφωνα με το ΑΠΕ ΜΠΕ και το Euronews.

Οι ΗΠΑ, οι οποίες δεν είχαν κανέναν από τους αξιωματούχους τους στο έδαφος για την εκκένωση, επικρίθηκαν από τις οικογένειες των παγιδευμένων Αμερικανών στο Σουδάν, επειδή αρχικά απέκλεισαν οποιαδήποτε εκκένωση υπό την αιγίδα των ΗΠΑ για τους Αμερικανούς που ήθελαν να φύγουν, χαρακτηρίζοντάς την πολύ επικίνδυνη.

Αμερικανικά στρατεύματα ειδικών επιχειρήσεων πέταξαν για λίγο στην πρωτεύουσα Χαρτούμ στις 22 Απριλίου για να απομακρύνουν αεροπορικώς Αμερικανούς υπαλλήλους της πρεσβείας και άλλο προσωπικό της αμερικανικής κυβέρνησης. Αρκετές χιλιάδες Αμερικανοί πολίτες έμειναν πίσω, πολλοί από αυτούς με διπλή υπηκοότητα.

Σύμφωνα με τα τελευταία στοιχεία του ΟΗΕ πάνω από 50000 πρόσφυγες κατέφυγαν στις γειτονικές χώρες, ωστόσο εκατοντάδες άλλοι παραμένουν εγκλωβισμένοι στην χώρα. Το Συντηρητικό Κόμμα του Ηνωμένου Βασιλείου ανέφερε ότι ο στρατός σταμάτησε εκατοντάδες Βρετανούς που κατευθύνονταν σε μια αεροπορική βάση.

Εξάλλου, το Λονδίνο ανακοίνωσε το Σάββατο πως απομάκρυνε εσπευσμένα σχεδόν 1.900 ανθρώπους από το Σουδάν μέσα σε μερικές ημέρες, επωφελούμενο από την εύθραυστη κατάπαυση του πυρός. Περίπου 2.000 Βρετανοί υπήκοοι ήταν εγγεγραμμένοι στον κατάλογο του υπουργείου Εξωτερικών κι όσοι δικαιούνταν να απομακρυνθούν εσπευσμένα είχαν προθεσμία ως το πρωί του Σαββάτου για να φθάσουν σε αεροπορική βάση και να επιβιβαστούν στις τελευταίες πτήσεις.

Συνολικά, 1.888 άνθρωποι κατέστη δυνατό να απομακρυνθούν εσπευσμένα από το Σουδάν με 21 αεροσκάφη της της βρετανικής πολεμικής αεροπορίας που απογειώθηκαν από την αεροπορική βάση Ουάντι Σαΐντνα, βόρεια του Χαρτούμ, σύμφωνα με το Φόρεϊν Όφις.

Αρχικά, η επιχείρηση προοριζόταν αποκλειστικά και μόνο για κατόχους βρετανικών διαβατηρίων και συγγενείς τους με άδειες παραμονής στο Ηνωμένο Βασίλειο. Όμως, έπειτα από κατακραυγή στη Βρετανία, περίπου είκοσι Σουδανοί γιατροί που εργάζονται για το βρετανικό εθνικό σύστημα υγείας (NHS) τελικά μεταφέρθηκαν επίσης εκτός χώρας.

Γκουτέρες: Το Σουδάν καταρρέει

Ο Αντόνιο Γκουτέρες συνόψισε την κατάσταση το Σάββατο σε συνέντευξή του στο τηλεοπτικό δίκτυο Αλ Αραμπίγια, δηλώνοντας ότι «ο πόλεμος για την εξουσία συνεχίζεται, ενώ η χώρα καταρρέει».

Οι αντίπαλοι συνεχίζουν να αλληλοκατηγορούνται για τις παραβιάσεις της κατάπαυσης του πυρός που συμφωνήθηκε με διεθνή μεσολάβηση και θεωρητικά διαρκεί ως τα μεσάνυχτα της Κυριακής (01:00 της Δευτέρας ώρα Ελλάδας/Κύπρου).

Άμαχοι προσπαθούν να φύγουν ή να επιβιώσουν κλεισμένοι στα σπίτια τους, χωρίς ηλεκτρικό ρεύμα, τρεχούμενο νερό, τρόφιμα.

«Γίνονται μάχες με βαριά όπλα και πολυβόλα», είπε κάτοικος του Χαρτούμ, της πρωτεύουσας. Άλλος πολίτης του Χαρτούμ έκανε λόγο για «εκρήξεις και πυρά» σε συνοικίες.

Περί το 70% των νοσοκομείων στις εμπόλεμες ζώνες έχει τεθεί εκτός λειτουργίας, σύμφωνα με συνδικαλιστική ένωση Σουδανών γιατρών.

«Εφιάλτης»

Την Παρασκευή, οι αντίπαλοι στρατηγοί αλληλοκατηγορήθηκαν σε παράλληλες συνεντεύξεις τους σε μέσα ενημέρωσης.

Στο τηλεοπτικό δίκτυο Αλ Χούρα, ο στρατηγός Μπουρχάν χαρακτήρισε τις ΔΤΥ «παραστρατιωτική ομάδα που θέλει να καταστρέψει το Σουδάν» με τη βοήθεια «μισθοφόρων που ήρθαν από το Τσαντ, την Κεντροαφρικανική Δημοκρατία και τον Νίγηρα».

Ο «Χαμέτι», από την πλευρά του, χαρακτήρισε σε συνέντευξή του στο BBC τον αντίπαλό του «προδότη», άνθρωπο «ανάξιο εμπιστοσύνης».

Οι δυο στρατηγοί έδιωξαν μαζί τους πολίτες από τη μεταβατική κυβέρνηση όταν προχώρησαν στο πραξικόπημα του Οκτωβρίου του 2021, μετά την ανατροπή του πρώην δικτάτορα Όμαρ Ελ Μπασίρ δυο χρόνια νωρίτερα. Αλλά οι διαφορές τους άρχισαν να γιγαντώνονται και η ασυμφωνία τους για τους όρους ένταξης των παραστρατιωτικών στις τακτικές δυνάμεις εκτραχύνθηκε σε ανοικτό πόλεμο την 15η Απριλίου.

Για τον ειδικό επιτετραμμένο του ΟΗΕ στο Σουδάν, τον Γερμανό διπλωμάτη Φόλκερ Πέρτες, αν και οι εντάσεις ήταν απτές, δεν υπήρχε «καμιά ένδειξη» για το τι θα συνέβαινε στα μέσα Απριλίου, καθώς, όπως τόνισε στο Αλ Τζαζίρα, οι δυο στρατηγοί επρόκειτο να συναντηθούν για να συζητήσουν εκείνη την ημέρα.

Παρότι τα όπλα δεν έχουν σιγήσει έκτοτε, ο Σάλβα Κιρ, ο πρόεδρος του Νότιου Σουδάν –και, ιστορικά, μεσολαβητής στο Σουδάν– κάλεσε το Σάββατο τους δυο αντιπάλους στρατηγούς να κάνουν «διάλογο πρόσωπο με πρόσωπο, εποικοδομητικό και στέρεο».

Τους ζήτησε επίσης να «μην προσπαθούν να ενισχύσουν τις θέσεις τους», καθώς αρκετοί παρατηρητές επισημαίνουν πως η εκεχειρία δεν τηρήθηκε, διότι καμιά πλευρά δεν ήθελε να δώσει στην άλλη την ευκαιρία να προελάσει ή να συγκεντρώσει ενισχύσεις.

«Θεός φυλάξοι αν το Σουδάν φθάσει στο στάδιο του αληθινού εμφυλίου πολέμου (…) αυτό θα είναι αληθινός εφιάλτης για τον κόσμο», προειδοποίησε ο πρώην μεταβατικός πρωθυπουργός του Σουδάν, ο Αμπντάλα Χάμντοκ, χθες Σάββατο από το Ναϊρόμπι.

Σύμφωνα με τα Ηνωμένα Έθνη, 75.000 άνθρωποι εκτοπίστηκαν εξαιτίας των μαχών, που είναι ιδιαίτερα σφοδρές στο Νταρφούρ, περιοχή όπου μαινόταν πόλεμος την δεκαετία του 2000.

«Η κοινωνία καταρρέει»

«Το παράθυρο ευκαιρίας κλείνει», προειδοποίησε η κυβέρνηση του Καναδά, σημειώνοντας πως «συνεχίζει να εξετάζει διάφορες επιλογές», χερσαίες και θαλάσσιες οδούς.

Ο ΟΗΕ υπολογίζει πως εκατομμύρια Σουδανοί επιπλέον κινδυνεύουν να βρεθούν αντιμέτωποι με την πείνα, από την οποία υποφέρει ήδη το ένα τρίτο των πολιτών της χώρας, μιας από τις φτωχότερες στον πλανήτη.

Λεηλασίες, καταστροφές, πυρπολήσεις πολλαπλασιάζονται στο Δυτικό Νταρφούρ, ακόμα και σε καταυλισμούς εκτοπισμένων, κατήγγειλε η μη κυβερνητική οργάνωση Γιατροί Χωρίς Σύνορα. Η ΜΚΟ αναγκάστηκε «να σταματήσει σχεδόν όλες τις δραστηριότητές [της]».

Τις τελευταίες ημέρες, τουλάχιστον εκατό άνθρωποι σκοτώθηκαν στις μάχες που ρημάζουν την πρωτεύουσα Ελ Τζενέινα, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.

«Η κοινωνία καταρρέει, βλέπουμε φυλές να αποπειρώνται πλέον να οπλιστούν», τόνισε ο Αντόνιο Γκουτέρες.

Κίνδυνος ανθρωπιστικής κρίσης για όλη την περιοχή

Εν τω μεταξύ, το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμα του ΟΗΕ προειδοποίησε ότι ο πόλεμος στο Σουδάν απειλεί να βυθίσει ολόκληρη την περιφέρεια της ανατολικής Αφρικής σε ανθρωπιστική κρίση. «Το ένα τρίτο του πληθυσμού της χώρας πείναγε ήδη προτού ξεσπάσουν οι μάχες, τώρα λείπουν τα πάντα και οι τιμές τον τροφίμων έχουν απογειωθεί», τονίζει ο Μάρτιν Φρικ, διευθυντής του παραρτήματος του ΠΕΠ στη Γερμανία, στο Γερμανικό Πρακτορείο.

Μεγάλες αυξήσεις των τιμών των τροφίμων καταγράφονται επίσης σε γειτονικές χώρες, ιδίως στο Τσαντ και στο Νότιο Σουδάν, κράτη που υποδέχθηκαν χιλιάδες Σουδανούς πρόσφυγες αφότου ξέσπασε ο πόλεμος.

«Στο Νότιο Σουδάν, που αντιμετωπίζει πλημμύρες σε ορισμένες τοποθεσίες και ξηρασίες σε άλλες, εξαιτίας της κλιματικής κρίσης, οι τιμές των τροφίμων αυξήθηκαν κατά 28% μέσα σε πολύ σύντομο διάστημα», εξηγεί ο κ. Φρικ.

Η κατάσταση ήταν ήδη τεταμένη στο Κέρας της Αφρικής, όπου έπειτα από έξι στείρες περιόδους βροχών η πίεση ήταν ήδη πελώρια.

Το ΠΕΠ αναγκάστηκε να αναστείλει τις επιχειρήσεις του στη χώρα –προσέφερε υποστήριξη σε 7,6 εκατομμύρια πολίτες από το σύνολο των περίπου 46 εκατ. Σουδανών– εξαιτίας των μαχών. Σύμφωνα με τον κ. Φρικ, οι πρόσφυγες, οι έγκυες και τα υποσιτισμένα παιδιά στο Σουδάν δεν θα λάβουν βοήθεια από πουθενά αν οι επιχειρήσεις του προγράμματος δεν ξαναρχίσουν. Διαβεβαιώνει πως σκοπός είναι να γίνει αυτό μόλις το επιτρέψουν οι συνθήκες.

Οκτώ τόνοι βοήθειας στην πρώτη πτήση που προσγειώθηκε στο Πορτ Σουδάν

Ένα πρώτο αεροπλάνο που μεταφέρει «οκτώ τόνους» βοήθειας, συμπεριλαμβανομένου «χειρουργικού εξοπλισμού», προσγειώθηκε την Κυριακή στο Σουδάν για «να παράσχει φροντίδα σε 1.500 ασθενείς».

Το αεροπλάνο, το οποίο μεταφέρει επίσης ανθρωπιστικό προσωπικό, απογειώθηκε από το Αμμάν και προσγειώθηκε στο Πορτ Σουδάν, μια παραθαλάσσια πόλη 850 χλμ. ανατολικά του Χαρτούμ, όπου επικεντρώνονται οι μάχες. Ο εναέριος χώρος του Σουδάν είναι κλειστός από τις 15 Απριλίου.

Σύμφωνα με την Διεθνή Επιτροπή Ερυθρού Σταυρού (ΔΕΕΣ), αυτή η αποστολή περιέχει «αναισθητικά προϊόντα, επιδέσμους, υλικό για τη χρήση ραμμάτων και άλλα χειρουργικά αντικείμενα».

Αυτός ο εξοπλισμός «θα καταστήσει δυνατή τη θεραπεία 1.500 τραυματιών, ελπίζουμε τώρα να είμαστε σε θέση να τον παραδώσουμε γρήγορα στα μεγαλύτερα νοσοκομεία στο Χαρτούμ», είπε στους δημοσιογράφους ο περιφερειακός διευθυντής της ΔΕΕΣ για την Αφρική Πάτρικ Γιούσεφ.

Όμως, όπως προειδοποιεί ο ίδιος, για την παροχή φροντίδας «χρειαζόμαστε περισσότερες εγγυήσεις ασφαλείας στο Χαρτούμ και το Νταρφούρ», όπου οι μάχες συνεχίζονται. Στο Νταρφούρ, η κατάσταση είναι «πολύ δύσκολη», προσθέτει, «οι πληθυσμός είναι εκτοπισμένος, υπό φυσιολογικές συνθήκες θα τον ακολουθούσαμε, αλλά στην παρούσα κατάσταση είναι αδύνατο».

Για τους γιατρούς στο Σουδάν, είναι πάνω απ’ όλα απαραίτητο να αποκαταστήσουν την υδροδότηση και την ηλεκτροδότηση και να απομακρύνουν τους μαχητές που καταλαμβάνουν ορισμένες εγκαταστάσεις. Απαιτούνται επίσης εναλλακτικές λύσεις για τα 15 βομβαρδισμένα νοσοκομεία και ομάδες γιατρών για να αντικαταστήσουν συναδέλφους τους που σε κάποιες περιπτώσεις δεν έχουν σταματήσει να εργάζονται για δύο εβδομάδες.

«Μόνο το 16% των νοσοκομείων λειτουργεί στο Χαρτούμ σύμφωνα με τον ΟΗΕ, η κατάσταση είναι τραγική λόγω της έλλειψης γιατρών και της έλλειψης ιατρικού εξοπλισμού» προειδοποιεί επίσης ο Γιούσεφ, ο οποίος διευκρινίζει ότι, εάν «σε φυσιολογικές συνθήκες, ένα νοσοκομείο πρέπει να ανεφοδιάζεται κάθε δύο μέρες, σε καιρό πολέμου, ειδικά αν όπως αυτή τη στιγμή λεηλατούνται και δέχονται επιθέσεις τα νοσοκομεία, η περίοδος αυτή συντομεύεται».

Είναι επίσης απαραίτητο, προειδοποιούν οι γιατροί, να βρεθούν οι πόροι για τη φροντίδα των «12.000 ασθενών» που χωρίς αιμοκάθαρση σε νοσοκομεία όπου τα αποθέματα είναι άδεια και οι γεννήτριες είναι εκτός λειτουργίας, «κινδυνεύουν να πεθάνουν». «Τα χρόνια νοσήματα θα είναι στις μελλοντικές μας προτεραιότητες», σημειώνει ο Γιούσεφ.

Κατ’ αρχάς, λέει ο διεθνής οργανισμός που εδρεύει στη Γενεύη, «η ΔΕΕΣ ετοιμάζεται να ναυλώσει ένα δεύτερο αεροπλάνο για να παραδώσει περισσότερα ιατρικά εφόδια και ανθρωπιστικό προσωπικό». «Οι άνθρωποι της σουδανικής Ερυθράς Ημισελήνου βρίσκονται στους δρόμους προσπαθώντας να περισυλλέξουν τα πτώματα», σύμφωνα με τον Γιούσεφ.