Οι στρατηγικές συνέπειες μιας νίκης του Κιλιτσντάρογλου επί του Ερντογάν

Αν ο πρώτος κερδίσει άλλη μια πενταετή θητεία, το σενάριο είναι ήδη γραμμένο. Αν και η τουρκική ηγεσία μπορεί να καταργήσει κάποια από τη διχαστική ρητορική της, οι εντάσεις σχετικά με τον προσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας και η παρακμή των δημοκρατικών ελευθεριών θα παραμείνουν εμπόδια για ουσιαστικές βελτιώσεις. Οι δυτικοί εταίροι θα πρέπει να διαχειριστούν τη συνεχιζόμενη αναστάτωση.

Εάν ο υποψήφιος της αντιπολίτευσης κερδίσει, οι δυτικοί ηγέτες θα πρέπει να αντιμετωπίσουν τεράστιες συνέπειες. Η Άγκυρα θα κινηθεί άμεσα για την εξομάλυνση της σχέσης της με το ΝΑΤΟ. Αλλά ορισμένες από τις τρέχουσες αποκλίσεις, για παράδειγμα στην Κύπρο και τη Συρία, δεν θα εξαφανιστούν. Από τη θετική πλευρά, το κράτος δικαίου θα αποκατασταθεί και οι σχέσεις με την ΕΕ θα βελτιωθούν – αν και δεν θα χαλαρώσουν.

Με διαφορά η πιο σημαντική αλλαγή θα αφορά την ασφάλεια και την άμυνα.

Εάν, όπως ανακοινώθηκε, μια νέα τουρκική ηγεσία επέστρεφε σε έναν πιο εποικοδομητικό ρόλο στο ΝΑΤΟ διατηρώντας παράλληλα σταθερές οικονομικές σχέσεις με τη Ρωσία, οι στρατηγικές επιπτώσεις θα ήταν βαρυσήμαντες.

Πρώτον, η Τουρκία θα καταβάλει προσπάθειες για να εμποδίσει τη Ρωσία να αποφύγει τις δυτικές κυρώσεις σε διάφορους τομείς. Δεύτερον, η Άγκυρα μπορεί να τερματίσει αμέσως την αντίθεσή της απέναντι στην ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ. Τρίτον, μπορεί να αποφασίσει μια σημαντική στρατιωτική εμπλοκή στις επιχειρήσεις καθησυχασμού της συμμαχίας στην ανατολική πλευρά της, από την Εσθονία έως τη Ρουμανία. Τέταρτον, μπορεί να εξετάσει το ενδεχόμενο τερματισμού της παρουσίας στο τουρκικό έδαφος συστοιχιών πυραύλων S-400 που παραδόθηκαν από τη Ρωσία τον Ιούλιο του 2019. Και πέμπτον, ως συνέπεια της προηγούμενης κίνησης, η Τουρκία μπορεί να συμμετάσχει σε συζητήσεις για την απόκτηση ή/και την ανάπτυξη ενός συμβατού με το ΝΑΤΟ, σύστημα πυραυλικής άμυνας. Αυτό θα διευκόλυνε τον εκσυγχρονισμό του στόλου των μαχητικών της τουρκικής πολεμικής αεροπορίας.

Με τη συμμετοχή των ΗΠΑ της ΕΕ και του ΝΑΤΟ, αυτές οι συζητήσεις θα είχαν απτό αντίκτυπο στην ασφάλεια της ευρωπαϊκής ηπείρου. Θα άλλαζαν επίσης ριζικά την πολιτική αντίληψη για την Τουρκία. Αντίθετα, καθεμία από αυτές τις κινήσεις θα τύχει αντίστασης από τη Ρωσία, η οποία θα πίεζε την Τουρκία χρησιμοποιώντας διάφορα μέσα: προμήθεια φυσικού αερίου και διαμετακόμιση· τον πυρηνικό σταθμό ηλεκτρικής ενέργειας στο Ακουγιού που κατέχει και θα λειτουργεί· ροές τουριστών· αγροτικές αγορές.

Με τη Συρία, η νέα ηγεσία της Τουρκίας θα έχει δύο σαφείς στόχους: τη συμφιλίωση με τον Σύρο πρόεδρο Μπασάρ αλ Άσαντ και την επιστροφή των Σύρων προσφύγων στην πατρίδα τους. Μια άμεση συνέπεια μιας ομαλοποίησης των σχέσεων Τουρκίας-Συρίας θα ήταν μια αυξημένη δυσκολία για τη συμμαχία κατά του ISIS, καθώς η παρουσία των ΗΠΑ και των συμμαχικών δυνάμεων μέσα και γύρω από τη Συρία θα αμφισβητηθεί.

Ταυτόχρονα, για να προχωρήσει προς την εξομάλυνση, η Άγκυρα θα δεχόταν άμεση πίεση από τη Δαμασκό και τη Μόσχα να αποσύρει τις δυνάμεις της από τις τέσσερις περιοχές όπου αναπτύσσονται αυτήν τη στιγμή – Ιντλίμπ, Αφρίν, Τζαραμπλούς και την περιοχή μεταξύ Τελ Αμπιάντ και Ρας αλ Αΐν.

Επιπλέον, μια πολιτική που στοχεύει στην επιστροφή Σύρων προσφύγων στην πατρίδα τους θα έθετε το ζήτημα της απουσίας οποιουδήποτε διεθνώς συμφωνημένου νομικού πλαισίου για μια τόσο μαζική μεταφορά πληθυσμού. Αυτό, με τη σειρά του, θα είχε αντίκτυπο στο σύμφωνο της ίδιας της ΕΕ για τους πρόσφυγες με την Τουρκία. Γενικότερα, με το να ενταχθεί στην εκκολαπτόμενη αραβική συναίνεση, που αφορά την αποδοχή επιστροφής του Άσαντ στη διεθνή νομιμότητα, η Άγκυρα θα αποστασιοποιηθεί από την πολιτική της Δύσης ως προς τη μη εμπλοκή με τον Σύρο πρόεδρο.

Ένα άλλο βασικό μήλο της έριδος, ειδικά με την ΕΕ, θα ήταν η Κύπρος. Ανεξάρτητα από το αν η νέα ηγεσία της Τουρκίας θα ευνοούσε την τρέχουσα επιλογή για λύση δύο κρατών, οποιαδήποτε συζήτηση για μια συνολική κυπριακή διευθέτηση θα παρέμενε επίπονο θέμα. Θέματα όπως το καθεστώς της τουρκόφωνης κοινότητας, η εκμετάλλευση των υποθαλάσσιων πόρων και οι συνέπειες της μη αναγνώρισης της Κυπριακής Δημοκρατίας από την Τουρκία θα παρέμεναν πολύ δύσκολα προς επίλυση θέματα.

Συνολικά, οι αποκλίσεις στην εξωτερική πολιτική δεν θα εξαφανίζονταν με την εκλογή του Κιλιτσντάρογλου. Υπό το πρίσμα των περιορισμένων ανταλλαγών μεταξύ των ειδικών εξωτερικής πολιτικής του “Τραπεζιού των Έξι” – το παρατσούκλι του αντιπολιτευόμενου συνασπισμού – και των δυτικών θεσμών, έχει ήδη προκύψει ένα σημαντικό στοιχείο: θα αποκατασταθεί ένας επαγγελματικός και αξιοπρεπής διάλογος μεταξύ της Άγκυρας και των δυτικών πρωτευουσών. Αυτό θα ήταν μια μεγάλη ανακούφιση για το Βερολίνο, τις Βρυξέλλες, το Λονδίνο, το Παρίσι και την Ουάσιγκτον.

Εκτός του τομέα της ασφάλειας, μια άλλη σημαντική βελτίωση θα ήταν η σταδιακή επιστροφή σε μια αρχιτεκτονική κράτους δικαίου πιο κοντά στα δυτικά πρότυπα: ορισμένοι πολιτικοί κρατούμενοι θα απελευθερώνονταν χωρίς καθυστέρηση· θα ξεκινήσουν μεταρρυθμίσεις σχετικά με το δικαστικό σύστημα, τα μέσα ενημέρωσης και την κοινωνία των πολιτών· και θα τεθεί σε κίνηση η επιστροφή σε κοινοβουλευτικό σύστημα.

Συνολικά, όταν ολοκληρωθεί, ένας τέτοιος ενάρετος κύκλος θα είχε μεγάλα οφέλη: οι πολίτες και το εργατικό δυναμικό της Τουρκίας θα ένιωθαν μια αίσθηση ανακούφισης και συμφιλίωσης, ενώ οι ξένοι επιχειρηματικοί εταίροι θα έβλεπαν την Τουρκία υπό πολύ βελτιωμένο πρίσμα. Η καθιέρωση μιας πιο κατανοητής οικονομικής πολιτικής, ιδίως στον νομισματικό τομέα, θα συνέβαλε σημαντικά στην αύξηση της εμπιστοσύνης των δυτικών επενδυτών. Ειδικά με την ΕΕ, θα ξαναρχίσει ένας πολιτικός διάλογος και θα επανεξεταστεί ολόκληρη η σχέση.

Το παραπάνω σενάριο αντιμετωπίζει μια σειρά από εμπόδια: την ανθεκτικότητα της υφιστάμενης ηγεσίας· πιθανές αποκλίσεις εντός του συνασπισμού της αντιπολίτευσης· τη δυνατότητα συμβίωσης μεταξύ ενός νέου προέδρου και ενός διασπασμένου κοινοβουλίου· προβλέψιμες αντιρρήσεις από τη Ρωσία· αντιδυτικά ή αντιευρωπαϊκά αισθήματα σε όλο το πολιτικό φάσμα της Τουρκίας· και έλλειψη ομοφωνίας μεταξύ των ευρωπαϊκών πρωτευουσών σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης μιας αλλαγής ηγεσίας στην Άγκυρα.

Αυτοί είναι επιτακτικοί λόγοι ώστε οι δυτικοί ηγέτες, ειδικά στην Ευρώπη, να προετοιμαστούν για την υπόθεση μιας τέτοιας πολιτικής αλλαγής.