Πίσω από τα τσιτάτα: Τι σημαίνουν οι προτεραιότητες της Κίνας για την Ευρώπη

Έχοντας εξασφαλίσει τη θέση του τόσο ως Γενικός Γραμματέας του Κινεζικού Κομμουνιστικού Κόμματος (ΚΚΚ) όσο και ως κορυφαίος ηγέτης της χώρας για τρίτη φορά, ο Σι μπορεί να είχε μόλις φτάσει στην κορυφή της ισχύος του. Ωστόσο, έρχονται μπροστά του πρωτόγνωρες προκλήσεις, με την επιβράδυνση της οικονομίας, τη γήρανση του πληθυσμού και το διεθνές περιβάλλον να αλλάζει εις βάρος της Κίνας. Καθώς εμφανίζονται και πάλι ρωγμές στην ευρωπαϊκή ενότητα για την Κίνα, οι ευρωπαϊκές χώρες και εταιρείες πρέπει να κατανοήσουν τον σημαντικό ρόλο που διαδραματίζουν σε αυτό το νέο πλαίσιο για να αποφύγουν να παίξουν στα χέρια του Πεκίνου και να εξισορροπήσουν τη θέση τους έναντι της Κίνας.

Ο πρωταρχικός στόχος του Σι είναι να διατηρήσει την κυριαρχία και τη νομιμότητα του ΚΚΚ, η οποία για πολλές δεκαετίες βασίζεται στην ικανότητα του κόμματος να προσφέρει γρήγορη οικονομική ανάπτυξη. Με το εξαγωγικό της μοντέλο και την ικανότητά της να προσελκύει ξένες επενδύσεις, σε συνδυασμό με την επιθυμία της Δύσης να συνεργαστεί με το Πεκίνο, η Κίνα υπήρξε ένας από τους μεγαλύτερους ωφελούμενους από την οικονομική παγκοσμιοποίηση. Κατά την τελευταία δεκαετία, ωστόσο, η κινεζική ηγεσία συνειδητοποίησε ότι τόσο συστημικά όσο και πολιτικά αυτό το μοντέλο μπορεί να μην είναι βιώσιμο μακροπρόθεσμα, καθώς η εργαλειοποίηση του εμπορίου, η ανάπτυξη τεχνολογιών αιχμής και η εμφάνιση νέων υβριδικών απειλών επαναδιατυπώνουν τους κανόνες του αγώνα στη διεθνή σκηνή.

Ως εκ τούτου, το Πεκίνο έχει αρχίσει να κινείται προς ένα νέο οικονομικό μοντέλο που καλλιεργεί την εγχώρια αγορά και βιομηχανίες υψηλότερης προστιθέμενης αξίας, όπως η υψηλή τεχνολογία και οι καινοτομίες, για να καταστήσει την οικονομία της Κίνας πιο αυτοδύναμη και ανταγωνιστική. Αυτό είναι εμφανές σε στρατηγικές όπως Made in China 2025, China Standards 2035, καθώς και στη “στρατηγική διπλής κυκλοφορίας” του Πεκίνου, που συνδυάζει την εγχώρια ενίσχυση με επιλεκτική συνεργασία με εταιρείες και αγορές του εξωτερικού. Τα επόμενα πέντε χρόνια του Σι θα αφορούν τη σταδιακή εφαρμογή τόσο των υφιστάμενων όσο και των νέων πολιτικών, με στόχο την επίτευξη ανάπτυξης υψηλής ποιότητας σε συνδυασμό με τη συνεχή τιτλοποίηση τόσο της οικονομικής όσο και της κοινωνικοπολιτικής ζωής. Στο πλαίσιο των αυξανόμενων σινοαμερικανικών εντάσεων, της πανδημίας του Covid-19 και του πολέμου στην Ουκρανία, ο Σι έχει τονίσει το θέμα της τιτλοποίησης σε πολλές περιπτώσεις, δηλώνοντας στην ομιλία του στο NPC ότι “η ασφάλεια είναι το θεμέλιο της ανάπτυξης και της σταθερότητας. είναι η προϋπόθεση για την ευημερία”. Ο Σι έχει υιοθετήσει έναν πολύ γνωστό όρο από τη ρητορική του ΚΚΚ για να περιγράψει αυτή την προσπάθεια: “αναζητώντας πρόοδο στη σταθερότητα”.

Το Πεκίνο γνωρίζει ότι οι προσπάθειές του για τη δημιουργία ενός νέου αναπτυξιακού παραδείγματος εξακολουθούν να εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από την ικανότητα της Κίνας να διατηρήσει οικονομικούς δεσμούς με τον έξω κόσμο. Αν και ο μακροπρόθεσμος στόχος είναι να γίνει η Κίνα πιο αυτοδύναμη, αυτό δεν μπορεί να επιτευχθεί εν μία νυκτί. Από αυτή την άποψη, οι πολιτικές του Σι θα υποστηρίξουν επίσης την ιδέα του “ανοίγματος υψηλών προδιαγραφών”. Κάτω από αυτό το έμβλημα, η Κίνα ισχυρίζεται ότι είναι πρόθυμη να διευκολύνει την πρόσβαση στην αγορά και να μειώσει τους κινδύνους που συνδέονται με τις ξένες επενδύσεις, για παράδειγμα, περικόπτοντας στοιχεία στις λεγόμενες αρνητικές λίστες για πρόσβαση στην αγορά που περιορίζουν ή απαγορεύουν τις ξένες επενδύσεις. Επιπλέον, προσελκύοντας ξένες επενδύσεις σε στρατηγικά σημαντικούς τομείς, η ανώτατη ηγεσία της Κίνας θέλει να μειώσει το τεχνολογικό χάσμα μεταξύ της και άλλων προηγμένων οικονομιών, κυρίως των Ηνωμένων Πολιτειών.

Το αφήγημα του ανοίγματος υψηλών προδιαγραφών πιθανότατα θα αποτελέσει τη βάση των συνεχιζόμενων προσπαθειών του Πεκίνου να καθησυχάσει τους διεθνείς εταίρους του στη Δύση, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, ότι παρά τις πολιτικές διαφορές, η ρεαλιστική συνεργασία με την Κίνα είναι ακόμα εφικτή. Το Πεκίνο θα προσπαθήσει να πείσει το διεθνές κοινό ότι η αποσύνδεση υπό την ηγεσία των ΗΠΑ θέτει σε κίνδυνο τη σταθερότητα. Σε αυτές τις γραμμές, η Κίνα θα εκμεταλλευτεί οποιαδήποτε σημάδια έλλειψης ενότητας εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης για να προσπαθήσει να φέρει μια σφήνα μεταξύ της ηπείρου και των ΗΠΑ. Το πρόσφατο ταξίδι του Γάλλου προέδρου Εμανουέλ Μακρόν στην Κίνα και ο τρόπος με τον οποίο το χειρίστηκε διπλωματικά το Πεκίνο αποτελούν χαρακτηριστικό παράδειγμα. Ο Σι έστρωσε ένα κόκκινο χαλί μπροστά στον Μακρόν, παρουσιάζοντάς τον ως τη “φωνή της λογικής” με τη μεγαλύτερη επιρροή στην Ευρώπη και έναν πραγματικό Ευρωπαίο ηγέτη, που δεν φοβάται να “σταθεί απέναντι” στις ΗΠΑ. Τα σχόλια του Μακρόν ότι η Ευρώπη πρέπει να αντισταθεί στην πίεση για να γίνει “ακόλουθος της Αμερικής” απηχούν ένα ευρέως διαδεδομένο επιχείρημα στα κρατικά μέσα ενημέρωσης της Κίνας ότι η “ανεξαρτησία” της ΕΕ από τις ΗΠΑ είναι το κλειδί για τη μακροπρόθεσμη σταθερότητα των δεσμών Κίνας – ΕΕ. Το Πεκίνο πιθανότατα θα συνεχίσει να απευθύνεται στις μεμονωμένες πολιτικές προτιμήσεις των πιο ισχυρών Ευρωπαίων ηγετών, όπως η ιδέα του Μακρόν για τη “στρατηγική αυτονομία” της Ευρώπης.

Το νέο οικονομικό πλαίσιο θα φέρει επίσης τις μεγάλες επιχειρήσεις σε δύσκολη θέση. Στις σχέσεις της με την Κίνα, η ΕΕ συνηγορεί υπέρ της “απομάκρυνσης του κινδύνου”, με το οποίο σχεδιάζει να περιορίσει την εξάρτησή της από την Κίνα σε στρατηγικούς τομείς για να διατηρήσει την ανθεκτικότητα και την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής αγοράς. Πολλές ευρωπαϊκές εταιρείες, ειδικά από μεγαλύτερα κράτη μέλη, μπορεί να μπουν στον πειρασμό να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις της Κίνας αντί να αναλάβουν μέρος του κόστους που σχετίζεται με την ατζέντα της ΕΕ για την απομάκρυνση του κινδύνου – κυρίως τη μετεγκατάσταση της παραγωγής από την Κίνα σε άλλες χώρες. Το Πεκίνο θα προσπαθήσει επίσης να το εκμεταλλευτεί, ενθαρρύνοντας ξένες εταιρείες να ευθυγραμμίσουν τις λειτουργίες και τα πρότυπά τους με την κινεζική αγορά, κάτι που θα συμπλήρωνε τη στρατηγική διπλής κυκλοφορίας του Σι. Αυτό μπορεί επίσης να είναι δελεαστικό για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, οι οποίες θα προστατεύονται περισσότερο από το εξωτερικό σε περίπτωση σοβαρής πολιτικής κρίσης μεταξύ της Κίνας και της ΕΕ, εάν εξυπηρετούν μόνο την κινεζική αγορά.

Οι παρατηρήσεις του Σι στο NPC επιβεβαιώνουν ότι το ΚΚΚ γνωρίζει ότι η Κίνα δεν μπορεί να αναπτυχθεί, όντας απομονωμένη από τον έξω κόσμο, ωστόσο ο εκσυγχρονισμός της δεν ισοδυναμεί και δεν πρόκειται ποτέ να ισοδυναμεί με τον εκδυτικισμό. Επιδιώκοντας αυτό το οικονομικό μοντέλο, ο Σι θα προσπαθήσει να θωρακίσει την Κίνα από εξωτερικούς κραδασμούς, αποτρέποντας παράλληλα κοινωνικές, οικονομικές και πολιτικές κρίσεις στο εσωτερικό. Οι ευρωπαϊκές χώρες και η ΕΕ θα παραμείνουν κρίσιμοι εταίροι για την Κίνα του Σι, αλλά όσο πιο διχασμένη είναι η ήπειρος, τόσο το καλύτερο για το Πεκίνο. Από αυτή την προοπτική, το έργο της επανεξισορρόπησης της θέσης της ΕΕ έναντι της Κίνας για να αντικατοπτρίζει καλύτερα τον ρεβιζιονισμό του Σι και τις προκλήσεις που παρουσιάζει φαίνεται πιο πιεστικό και πιο δύσκολο να επιτευχθεί.