BBC: Γιατί υπάρχει διεθνές ενδιαφέρον για τις εκλογές στην Τουρκία;

Ο σημερινός πρόεδρος της Τουρκίας, Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, βρίσκεται στην εξουσία εδώ και δύο δεκαετίες. Έχει σφυρηλατήσει δεσμούς τόσο με την Ανατολή όσο και με τη Δύση, αλλά η ολοένα και πιο αυταρχική διακυβέρνησή του έχει οδηγήσει σε τριβές με ορισμένους συμμάχους. Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, ο αντίπαλος της αντιπολίτευσης, έχει υποσχεθεί να αποκαταστήσει τη δημοκρατία της Τουρκίας και να βελτιώσει τα ανθρώπινα δικαιώματα. Ορισμένοι Τούρκοι, ωστόσο, αμφισβητούν εάν έχει την παρουσία στην παγκόσμια σκηνή και τη δέσμευση για την ασφάλεια που ο κ. Ερντογάν έχει κάνει το σήμα κατατεθέν του. Δημοσκοπήσεις πριν από τον πρώτο γύρο των εκλογών στις 14 Μαΐου έδειξαν ότι η ψηφοφορία θα ήταν τέλεια ισορροπημένη μεταξύ των δύο ανδρών. Αλλά όταν καταμετρήθηκαν οι κάλπες, ο κ. Ερντογάν ακύρωσε τις προβλέψεις, με ένα προβάδισμα που τώρα φαίνεται δύσκολο για τον αντίπαλό του να ανατρέψει.

Αυτό που συμβαίνει στην Τουρκία όσον αφορά τη δημοκρατία της και τη θέση της στην περιοχή έχει τεράστιο αντίκτυπο στην Ευρώπη, στην Ασία και φυσικά σε όλα τα παγκόσμια ζητήματα με τα οποία όλοι αντιμετωπίζουμε. Άρα, η προεδρική εκλογική αναμέτρηση είναι πραγματικά σπουδαία. Από την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022, η Τουρκία έχει παγιώσει τη θέση της ως πολύτιμος διπλωματικός μεσολαβητής. Διευκόλυνε κάποιες πρώιμες συνομιλίες μεταξύ των αντιμαχόμενων εθνών, αλλά έκανε μια πραγματική σημαντική ανακάλυψη μόνο όταν διαπραγματεύτηκε την κρίσιμη συμφωνία για τα σιτηρά που κράτησε τις ουκρανικές εξαγωγές να ρέουν μέσω της Μαύρης Θάλασσας που εξορύσσεται σε μεγάλο βαθμό.

Ο Πρόεδρος Ερντογάν υπερηφανεύεται επίσης για τις γραμμές επικοινωνίας που κρατά ανοιχτές με όλους, από τον πρωθυπουργό του Ηνωμένου Βασιλείου Ρίσι Σουνάκ και τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν μέχρι τους Προέδρους Πούτιν της Ρωσίας και Σι της Κίνας. «Η Τουρκία είχε πάντα αυτή τη φιλοδοξία να είναι μέρος της Δύσης», λέει ο Εβρέν Μπαλτά, καθηγητής διεθνών σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Ozyegin της Κωνσταντινούπολης. «Αυτό δεν έχει αλλάξει στις δύο δεκαετίες της διακυβέρνησης [του Κόμματος AK του κ. Ερντογάν]», συνεχίζει ο καθηγητής Μπαλτά. "Αλλά οι διεθνείς συμμαχίες της Τουρκίας έχουν διαφοροποιηθεί. Επιδίωξε αυτό που ονομάζουμε στρατηγική αυτονομία  την ιδέα ότι οι χώρες μπορούν να είναι σε συμμαχίες ή σε ευθυγράμμιση με περισσότερες από μία χώρες ή ομπρέλα ασφαλείας.

Οι πολλαπλές σχέσεις και η ικανότητα της Τουρκίας να τις χειρίζεται έχει αποδειχθεί πολύτιμες. Αλλά η εικόνα δεν είναι εντελώς ρόδινη. Ας πάρουμε για παράδειγμα τη στρατιωτική συμμαχία του ΝΑΤΟ, όπου οι τουρκικές δυνάμεις αποτελούν τον δεύτερο μεγαλύτερο στρατό. Τα μέλη του συμφώνησαν πρόθυμα ότι η εισαγωγή της Φινλανδίας και της Σουηδίας θα ενισχύσει την ασφάλεια για ολόκληρο το μπλοκ. Η Τουρκία ήταν η μόνη φωνή διαφωνίας, επιβραδύνοντας την ένταξη της Φινλανδίας και συνεχίζοντας να εμποδίζει τη Σουηδία. Είπε ότι δεν θα υποστηρίξει την ένταξη της Σουηδίας έως ότου εκδώσει δεκάδες μέλη του PKK, μιας κουρδικής ανταρτικής ομάδας που έχει διεξάγει ένοπλο αγώνα κατά της Τουρκίας από το 1984. Ο Σελίν Νάσι, εκπρόσωπος του Κέντρου Πολιτικής Άγκυρας στο Λονδίνο, πιστεύει ότι μια αλλαγή προέδρου θα μπορούσε να είναι χρήσιμη για τις σχέσεις με το ΝΑΤΟ. Ο Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου υποσχέθηκε να λύσει το λεγόμενο ζήτημα S400 – τη χρήση από την Τουρκία ενός ρωσικού συστήματος αντιπυραυλικής άμυνας που οι ΗΠΑ έκριναν ασυμβίβαστο με το πρόγραμμα των μαχητικών αεροσκαφών F-35. Η πρόσβαση της Τουρκίας στα F-35 καταργήθηκε το 2019, αλλά η αντιπολίτευση έχει υποσχεθεί να λάβει μέτρα για την αποκατάστασή της.

«Υπό τις παρούσες συνθήκες, η Τουρκία είναι σύμμαχος, αλλά η πίστη και η δέσμευσή της στο ΝΑΤΟ αμφισβητούνται», λέει ο Νάσι. «Θυμηθείτε τη σύνοδο κορυφής της G20 στο Μπαλί. Φτάσαμε στα πρόθυρα ενός πυρηνικού πολέμου. Έγινε έκτακτη συνάντηση εκεί και η Τουρκία δεν προσκλήθηκε. Αυτό έδειξε τη διφορούμενη θέση της Τουρκίας στο ΝΑΤΟ. Για να ξεπεράσουμε αυτές τις υποψίες και κρίσεις, νομίζω ότι πρέπει να λύσουμε το ζήτημα των S400, όσο πιο γρήγορα τόσο το καλύτερο. Και μετά είναι η ΕΕ. Η Τουρκία αναγνωρίστηκε επίσημα ως υποψήφια για ένταξη το 1999. Όμως η διαδικασία σταμάτησε το 2016, με τις Βρυξέλλες να επικρίνουν τις επιδόσεις της τουρκικής κυβέρνησης για τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις δημοκρατικές ελευθερίες. Ο κ. Κιλιτσντάρογλου και η αντιπολίτευση δήλωσαν ότι θα υποβάλουν εκ νέου προσπάθεια για να επαναφέρουν τα πράγματα σε κίνηση. Είναι όμως και αυτός ένας εφικτός στόχος;

Ο Ιλνούρ Σεβίκ, ο επικεφαλής σύμβουλος του προέδρου Ερντογάν, δεν το πιστεύει. Λέει ότι ο αρχηγός της αντιπολίτευσης «έχει παραισθήσεις». Η ΕΕ βάζει πάντα εμπόδια στον δρόμο μας για να γίνουμε πλήρες μέλος. [Ο Κιλιτστνάρογλου] λέει μετά την άνοδό του στην εξουσία ότι σε τρεις μήνες θα δημιουργούσε το περιβάλλον που η Ευρωπαϊκή Ένωση θα επέτρεπε στους Τούρκους κυκλοφορία χωρίς βίζα, το οποίο είναι ένα φορτίο μπαλόνι». Ο Φεικ Τουνάι είναι ποιητικός στην απάντησή του σε αυτό. Είναι ο αντιπρόεδρος του Δημοκρατικού Κόμματος, ενός από τα μέλη της αντιπολιτευόμενης συμμαχίας του Κεμάλ Κιλιτστνάρογλου. «Θα όριζα τη σχέση μεταξύ ΕΕ και Τουρκίας ως μια αδύνατη ιστορία αγάπης», λέει. Σίγουρα, η Τουρκία έχει κάνει πολλά λάθη. Δεν ολοκλήρωσε την εργασία που έδωσε η ΕΕ: την ελευθερία, τη δημοκρατία, τα ανθρώπινα δικαιώματα ή οποιαδήποτε άλλα θέματα. Αλλά αν η Τουρκία μπορεί να πιάσει τα πρότυπα της ΕΕ 100% συνολικά πτυχές, τότε δεν είναι σημαντικό να είσαι μέλος της ΕΕ ή οτιδήποτε άλλο».