Υπηρεσιακή κυβέρνηση: Φαβορί ο Γιάννης Σαρμάς, πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου

Σε υπηρεσιακή κυβέρνηση οδηγείται άμεσα η χώρα, μετά την ατελέσφορη διαδικασία των διερευνητικών εντολών , της οποίας, βάσει του συντάγματος θα ηγηθεί ένας από τους προέδρους των Ανωτάτων Δικαστηρίων της χώρας. Το ερώτημα λοιπόν είναι Μαρία Γεωργίου, Ιωάννης Σαρμάς ή Ευαγγελία Νίκα; Ποιος από τους προέδρους των Ανωτάτων Δικαστηρίων της χώρας θα αναλάβει, για περίπου ένα μήνα (ίσως και λίγο παραπάνω) τη θέση του υπηρεσιακού πρωθυπουργού της χώρας;

Σύμφωνα με πληροφορίες φαβορί φαντάζει ο πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου Γιάννης Σαρμάς, ο οποίος είναι και ο αρχαιότερος πρόεδρος Ανωτάτου Δικαστηρίου.

Οι πρόεδροι των Ανωτάτων Δικαστηρίων και συνεπώς υποψήφιοι υπηρεσιακοί πρωθυπουργοί, είναι:

Η Μαρία Γεωργίου πρόεδρος του Αρείου Πάγου (επιλέχθηκε το 2021 εισήχθη στο σώμα το 1983),

Η Ευαγγελία Νίκα πρόεδρος του Συμβουλίου Επικρατείας (επιλέχθηκε το 2022 εισήχθη στο σώμα το 1983) και

Ο Ιωάννης Σαρμάς πρόεδρος του Ελεγκτικού Συνεδρίου (επιλέχθηκε τον Νοέμβριο του 2019 εισήχθη στο σώμα το 1987).

Τι λέει το Σύνταγμα Παρότι γράφεται κατά κόρον πως είθισται να επιλέγεται ο αρχαιότερος (όπου και πάλι διίστανται οι απόψεις αν αυτό αφορά τον χρόνο εισόδου στο δικαστικό σώμα ή τον χρόνο ανάληψης των καθηκόντων του/της προέδρου) το άρθρο 37 του Συντάγματος δεν θέτει περιορισμούς αρχαιότητας ή άλλες προϋποθέσεις για το ποιος από τους 3 προέδρους θα αναλάβει την ευθύνη της υπηρεσιακής κυβέρνησης.

Μάλιστα αυτή η επιλογή ανήκει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, όπως σαφώς διατυπώνεται στο άρθρο 37 εδάφιο 3 και προφανώς το γεγονός ότι η κα Κατερίνα Σακελλαροπούλου προέρχεται από το δικαστικό σώμα (ήταν πρόεδρος του ΣτΕ) δεν προεξοφλεί τίποτα όσον αφορά το πρόσωπο που θα επιλεγεί. Ούτε βέβαια οι πληροφορίες σε παλαιότερα δημοσιεύματα, σύμφωνα με τα οποία έχει φιλικές σχέσεις με τον πρόεδρο του Ελεγκτικού Συνεδρίου, μπορούν να βαρύνουν στην επιλογή.

Το άρθρο 37 (Διορισμός Πρωθυπουργού και Κυβέρνησης), αναφέρει ενδεικτικά:

1. O Πρόεδρος της Δημοκρατίας διορίζει τον Πρωθυπουργό και, με πρότασή του, διορίζει και παύει τα λοιπά μέλη της Kυβέρνησης και τους Yφυπουργούς.

2. Πρωθυπουργός διορίζεται ο αρχηγός του κόμματος το οποίο διαθέτει στη Bουλή την απόλυτη πλειοψηφία των εδρών. Aν κανένα κόμμα δεν διαθέτει την απόλυτη πλειοψηφία, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει στον αρχηγό του κόμματος που διαθέτει τη σχετική πλειοψηφία διερευνητική εντολή για να διακριβωθεί η δυνατότητα σχηματισμού Kυβέρνησης που να απολαμβάνει την εμπιστοσύνη της Bουλής.

3. Aν δεν διαπιστωθεί αυτή η δυνατότητα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρέχει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του δεύτερου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος και εάν δεν τελεσφορήσει και αυτή, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει διερευνητική εντολή στον αρχηγό του τρίτου σε κοινοβουλευτική δύναμη κόμματος. Kάθε διερευνητική εντολή ισχύει για τρεις ημέρες. Aν οι διερευνητικές εντολές δεν τελεσφορήσουν, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας καλεί τους αρχηγούς των κομμάτων και, αν επιβεβαιωθεί η αδυναμία σχηματισμού Kυβέρνησης που να έχει την εμπιστοσύνη της Bουλής, επιδιώκει το σχηματισμό Kυβέρνησης από όλα τα κόμματα της Bουλής για τη διενέργεια εκλογών και σε περίπτωση αποτυχίας αναθέτει στον Πρόεδρο του Συμβουλίου της Eπικρατείας ή του Aρείου Πάγου ή του Eλεγκτικού Συνεδρίου το σχηματισμό Kυβέρνησης, όσο το δυνατόν ευρύτερης αποδοχής, για να διενεργήσει εκλογές, και διαλύει τη Bουλή.

4. Στις περιπτώσεις κατά τις οποίες ανατίθεται, σύμφωνα με τις προηγούμενες παραγράφους, εντολή σχηματισμού Kυβέρνησης ή διερευνητική εντολή σε αρχηγό κόμματος, αν το κόμμα δεν έχει αρχηγό ή εκπρόσωπο, ή αν ο αρχηγός ή ο εκπρόσωπός του δεν έχει εκλεγεί βουλευτής, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας δίνει την εντολή σ’ αυτόν που προτείνει η κοινοβουλευτική ομάδα του κόμματος. H πρόταση για την ανάθεση εντολής γίνεται μέσα σε τρεις ημέρες από την ημέρα που ο Πρόεδρος της Bουλής ή ο αναπληρωτής του ανακοινώνει στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας τη δύναμη των κομμάτων στη Bουλή η ανακοίνωση αυτή γίνεται πριν από κάθε ανάθεση εντολής.

Δικαίωμα άρνησης; Ένα ερώτημα, που και κατά το παρελθόν έχει τεθεί, είναι η τυχόν δυνατότητα του Προέδρου ενός εκ των Ανωτάτων Δικαστηρίων, που καλείται να σχηματίσει κυβέρνηση, να αποποιηθεί τη σχετική πρόταση. Κατά την κρατούσα άποψη, η αποδοχή της εντολής από τον ανώτατο δικαστικό λειτουργό συνιστά υπηρεσιακό καθήκον που του επιβάλλεται από το Σύνταγμα.

Η ιδιάζουσα κατάσταση της ανάθεσης της πρωθυπουργίας της υπηρεσιακής κυβέρνησης σε δικαστικό λειτουργό έγκειται στο ότι αυτή διενεργείται μέσα σε κλίμα πολιτικής έντασης (αφού έχει προηγηθεί μια σειρά ατελέσφορων διερευνητικών εντολών και προσπαθειών συγκρότησης κυβέρνησης) και κατά συνέπεια αναλαμβάνει υπό αυτές τις συνθήκες την οργάνωση και την ομαλή διεξαγωγή των εκλογών.

Πολιτικοί Ανάλογες υπηρεσιακές κυβερνήσεις με επικεφαλής δικαστή τα τελευταία χρόνια, είχαμε το 2012 και το 2015 υπό τους Παν. Πικραμμένο (τότε πρόεδρο του ΣτΕ) και Βασιλική Θάνου (τότε πρόεδρο του Αρείου Πάγου). Βέβαια και οι δυο προηγούμενοι υπηρεσιακοί πρωθυπουργοί (Πικραμμένος, Θάνου) στη συνέχεια είχαν πολιτική διαδρομή. Ο μεν κ. Πικραμμένος που επελέγη στο ενδιάμεσο των εκλογών του 2012 είναι σήμερα αντιπρόεδρος της κυβέρνησης της ΝΔ, η δε Βασιλική Θάνου που ορίστηκε στο ενδιάμεσο των εκλογών του 2015, διατέλεσε επικεφαλής του νομικού γραφείου του Αλέξη Τσίπρα. Για τους σημερινούς εν δυνάμει υπηρεσιακούς πρωθυπουργούς, και συγκεκριμένα για την κα Γεωργίου η θητεία της λήγει τον Ιούνιο του 2023 , για την κα Νίκα τον Ιούνιο του 2024 , για τον δε κ. Σαλμά τον Νοέμβριο του 2023. Ολοι πάντως έχουν δικαίωμα (όπως έκαναν και Πικραμμένος, Θάνου) να επιστρέψουν στα καθήκοντά τους μετά την ανάληψη της πρωθυπουργικής θητείας.