Μπορεί η Ουκρανία να ενταχθεί στο ΝΑΤΟ;

Ο Ουκρανός πρόεδρος δήλωσε  αυτήν την εβδομάδα ότι το 2023 θα πρέπει να είναι η χρονιά της ένταξης της χώρας του στο ΝΑΤΟ, αλλά οι θέσεις του οργανισμού υποδηλώνουν διστακτικότητα. Για την ακρίβεια, εξερευνούν τα ίχνη των εγγυήσεων ασφαλείας που χορηγήθηκαν στην Ουκρανία πριν από την ένταξή της.

Πιο συγκεκριμένα, ο Β. Ζελένσκι ξέρει τι θέλει και δεν φοβάται να το πει δυνατά και καθαρά. Προχθές στο Κισινάου, ενώπιον των ηγετών 47 ευρωπαϊκών κρατών, ο Ουκρανός πρόεδρος ζήτησε να του ανοίξουν οι πόρτες του ΝΑΤΟ και αυτό να γίνει από φέτος. «Είναι η χρονιά της απόφασης», πρόσθεσε ενώπιον ενός εντυπωσιακού κοινού αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων, το οποίο συγκεντρώθηκε πολύ κοντά στην Ουκρανία.

Δεν είναι όμως τόσο απλό. Αρκετά στελέχη της Συμμαχίας, ξεκινώντας από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αναγνωρίζουν το δικαίωμα της Ουκρανίας να ενταχθεί, αλλά είναι περισσότερο από απρόθυμα στο να εντάξουν μια χώρα σε πόλεμο σε έναν οργανισμό που έχει το άρθρο 5 στο καταστατικό του. Αυτό το άρθρο είναι εκείνο που ορίζει την αυτόματη αλληλεγγύη προς ένα κράτος – μέλος που πέφτει θύμα στρατιωτικής επίθεσης.

Οι Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά και η Γερμανία, και μέχρι πρόσφατα η Γαλλία, που έχει αρχίσει να κινείται, φοβούνται μήπως παρασυρθούν άθελά τους σε μια άμεση αντιπαράθεση με τη Ρωσία. Επί δεκαπέντε μήνες φρόντισαν πολύ να βαθμονομήσουν την εμπλοκή τους για να μην γίνουν «συμπολεμιστές», κάτι που δεν τους εμποδίζει να εξοπλίσουν την Ουκρανία.

Από τώρα μέχρι τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βίλνιους τον επόμενο μήνα, οι Ηνωμένες Πολιτείες και οι σύμμαχοί τους πρέπει να βρουν μια απάντηση στο πιεστικό αίτημα της Ουκρανίας και των φίλων της στην Ανατολική Ευρώπη.

Η ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ δεν είναι νέο θέμα. Το 2008, Γαλλία και Γερμανία, τότε ο Νικολά Σαρκοζί και η Άνγκελα Μέρκελ, είχαν πολεμήσει σκληρά στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στο Βουκουρέστι, για να εμποδίσουν την είσοδο της Ουκρανίας. Το Παρίσι και το Βερολίνο φοβήθηκαν μήπως προκαλέσουν τη Μόσχα. Η κυβέρνηση Μπους ήταν υπέρ αυτής. Το αποτέλεσμα ήταν μια κακώς μειωμένη βαθμολογία: ναι στη συμμετοχή, αλλά μια μέρα, κάποτε… Πότε; Δεν έγινε σαφές.

Σήμερα είναι πολύ αργά ή πολύ νωρίς. Πρέπει επομένως να βρεθούν άλλες λύσεις: αναμφίβολα θα λάβουν τη μορφή εγγυήσεων ασφαλείας που, χωρίς να είναι αυτές του άρθρου 5 του Χάρτη του Ατλαντικού, θα ικανοποιήσουν την Ουκρανία και θα είναι επαρκώς αποτρεπτικές.

Ο Εμμανουέλ Μακρόν μίλησε για «απτές και αξιόπιστες» εγγυήσεις ασφαλείας, κάτι που βρίσκεται κάπου στο μέσον μεταξύ της ισραηλινής επιλογής, δηλαδή των αμερικανικών διαβεβαιώσεων και βοήθειας προς το εβραϊκό κράτος, και της πλήρους ένταξης στο ΝΑΤΟ. Η Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, μίλησε υπέρ των «εγγυήσεων που προέρχονται από κράτη που μοιράζονται τις ίδιες αξίες».

Τέτοιες εγγυήσεις μπορούν να προέρχονται μόνο από κράτη που διαθέτουν τα μέσα και την αξιοπιστία. Ξεχωρίζουν οι ΗΠΑ, το Ηνωμένο Βασίλειο, η Γαλλία, τρεις πυρηνικές δυνάμεις, μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, καθώς και η Γερμανία, η κορυφαία οικονομική δύναμη της Γηραιάς Ηπείρου. Μια χώρα στην «ανατολική πλευρά» του ΝΑΤΟ θα συμπεριληφθεί επίσης, χωρίς αμφιβολία η Πολωνία, η οποία επενδύει μαζικά στην άμυνα.

Τι αξίζουν όμως οι κρατικές δεσμεύσεις; Η Ουκρανία έχει θλιβερή εμπειρία: το 1994, είχε λάβει τέτοιες διαβεβαιώσεις για μη επίθεση στο «μνημόνιο της Βουδαπέστης», που υπογράφηκε με αντάλλαγμα την παραίτησή της από τα σοβιετικά πυρηνικά όπλα. Μεταξύ των χωρών που προσυπέγραψαν ήταν και η Ρωσία.

Απομένουν έξι εβδομάδες πριν από τη σύνοδο κορυφής του Βίλνιους για να οριστεί μια αποδεκτή λύση για τον Β. Ζελένσκι, του οποίου το κύριο επιχείρημα για τη νίκη είναι πάντα το ίδιο: η Ουκρανία παλεύει για εσάς.