Κωνσταντινούπολη: Η επόμενη εκλογική μάχη του Ερντογάν

Μετά την επανεκλογή του στις πρόσφατες εκλογές, ο πρόεδρος της Τουρκίας στρέφει τώρα τα μάτια του στην Κωνσταντινούπολη.

Συγκεκριμένα, ο Τούρκος Πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έβαλε τέλος σε οποιεσδήποτε αμφιβολίες σχετικά με τον πολιτικό του βίο μετά την εξασφάλιση της νίκης στις κρίσιμες δίδυμες εκλογές της Τουρκίας. Στις 14 Μαΐου, ο συνασπισμός συντηρητικών κομμάτων υπό την ηγεσία του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP) κατέκτησε την πλειοψηφία στο κοινοβούλιο. Δύο εβδομάδες αργότερα, στις 28 Μαΐου, νίκησε τον αντίπαλό του, τον κοινό υποψήφιο της αντιπολίτευσης Κεμάλ Κιλιτσντάρογλου, στον δεύτερο γύρο για την προεδρία, ανανεώνοντας την θητεία του για άλλα πέντε χρόνια.

Τώρα, προετοιμάζεται για τον επόμενο αγώνα του, ο οποίος θα είναι στις τοπικές εκλογές της Τουρκίας τον Μάρτιο του 2024. Αυτή η διαφαινόμενη πολιτική μάχη θα διαμορφώσει τις βραχυπρόθεσμες εσωτερικές πολιτικές εκτιμήσεις, τις οικονομικές πολιτικές και τις προτεραιότητες της εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν.

Η τελευταία εκλογική επιτυχία του Ερντογάν αψήφησε τις πιθανότητες, εκπλήσσοντας πολλούς δημοσκόπους και αναλυτές. Το πιο σημαντικό, ανέδειξε τη δυσκολία να νικήσει κανείς ανελεύθερους ηγέτες που μπορούν να αξιοποιήσουν ποικιλοτρόπως τις θέσεις τους. Οι παρατηρητές έκριναν τις εκλογές ελεύθερες αλλά όχι απαραίτητα δίκαιες, δεδομένων των άδικων πλεονεκτημάτων που είχε ο κατεστημένος πρόεδρος, που του επιτρέπουν να κυριαρχεί σχεδόν πλήρως στον χώρο μέσων ενημέρωσης και να χρησιμοποιεί κρατικούς πόρους κατά τη διάρκεια της εκστρατείας του. Καθώς ο Ερντογάν και οι υποστηρικτές του απολαμβάνουν την επιτυχία τους, το στρατόπεδο της αντιπολίτευσης βρίσκεται σε κατάσταση απογοήτευσης και σχεδόν απελπισίας, αφού οι έντονες προσδοκίες τους για επιτυχία απέτυχαν να υλοποιηθούν.

Η άνοδος του Ερντογάν στην πολιτική παντοδυναμία μπορεί να αποδοθεί σε πολλά πράγματα, συμπεριλαμβανομένης της οξυδερκούς ανάγνωσης των κοινωνικών συναισθημάτων και της απαράμιλλης ικανότητάς του να συνδέεται με τις μάζες. Αλλά ο πραγματικός οδηγός πίσω από την επιτυχία του ήταν η ακούραστη φιλοδοξία και η δίψα του για εξουσία. Κατά τη διάρκεια της νικηφόρας ομιλίας του την παραμονή του δεύτερου γύρου των προεδρικών εκλογών, δεν ήταν καθόλου έτοιμος να χαλαρώσει και να την αποκαλέσει ημέρα. Αντίθετα, προσδιόρισε αμέσως τις τοπικές εκλογές ως τον επόμενο στόχο του και χρησιμοποίησε την ευκαιρία να κινητοποιήσει τη βάση του και τα στελέχη του κόμματος για την πρόκληση.

Οι τοπικές εκλογές θα είναι μια ειδική δοκιμασία για τον Ερντογάν, γιατί έχει «οφειλές» να τακτοποιήσει με την αντιπολίτευση. Ο Ερντογάν και το AKP  «παραχώρησαν» στην αντιπολίτευση τον έλεγχο των τεσσάρων μεγάλων πόλεων της Τουρκίας —συμπεριλαμβανομένων της Άγκυρας και της Κωνσταντινούπολης— στο Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) της αξιωματικής αντιπολίτευσης το 2019. Η απώλεια της Κωνσταντινούπολης ήταν ένα ιδιαίτερο πλήγμα για τον Ερντογάν, από τότε που ανέβηκε στην εξουσία: ήταν δήμαρχος της από το 1994 έως το 1998, πριν φυλακιστεί με την κατηγορία της υποκίνησης σε βία. Αργότερα, ίδρυσε το AKP και έγινε πρωθυπουργός το 2003, στη συνέχεια πρόεδρος το 2014. Εάν ο Ερντογάν παραμείνει στην εξουσία μέχρι το τέλος της νέας θητείας του το 2028, θα έχει κυβερνήσει την Τουρκία αδιάκοπα για ένα τέταρτο του αιώνα—καθόλου μικρό κατόρθωμα.

Η λαχτάρα του Ερντογάν για έλεγχο της Κωνσταντινούπολης είναι κάτι περισσότερο από νοσταλγία. Ο Ερντογάν και το ΑΚΡ έχουν καλλιεργήσει ένα σύστημα πατρωνίας στους δήμους μέσω της διανομής βοήθειας σε είδος, των προγραμμάτων κοινωνικής πρόνοιας και της ευνοιοκρατίας στους διαγωνισμούς της πόλης. Αυτό τους επέτρεψε να δημιουργήσουν ένα δίκτυο υποστήριξης που, από πολιτική άποψη, διατηρεί μια σταθερά πιστή βάση. Το AKP έχει αναπαράγει με επιτυχία αυτό το μοντέλο σε ολόκληρη τη χώρα, οδηγώντας έναν αναλυτή να ισχυριστεί ότι μοιάζει περισσότερο με κοινωνικό δίκτυο παρά με πολιτικό κόμμα.

Η απώλεια των μεγάλων πόλεων στέρησε από το ΑΚΡ τη λαϊκή ικανότητα να χρησιμοποιήσει αυτό το εργαλείο, και όσον αφορά τον Ερντογάν, οι τοπικές εκλογές του 2024 σηματοδοτούν μια ευκαιρία να διορθωθεί αυτό το πρόβλημα. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές αν ληφθεί υπόψη ότι η αντιπολίτευση τα πήγε καλύτερα στις περισσότερες μεγάλες πόλεις, συμπεριλαμβανομένης της Κωνσταντινούπολης, στις τελευταίες εκλογές. Επιπλέον, το AKP έλαβε το χαμηλότερο ποσοστό του στις ψηφοφορίες σε όλη τη χώρα από το 2002. Αυτοί οι αριθμοί αντιπροσωπεύουν το πλεονέκτημα για την αντιπολίτευση: εν μέσω μιας σημαντικής εκλογικής νίκης, το AKP παρουσιάζει προβληματικά σημεία, ειδικά μεταξύ των ψηφοφόρων των αστικών κέντρων. Ωστόσο, η αντιπολίτευση αυτή τη στιγμή είναι απασχολημένη με τα δικά της προβλήματα και με το αν μπορεί να διατηρήσει ένα ενιαίο μέτωπο ενάντια στο ΑΚΡ κατά τις τοπικές/δημοτικές εκλογές παραμένει ασαφές.

Ο Ερντογάν θα αποκαλύψει τη στρατηγική του για τις τοπικές εκλογές μόλις γίνουν πιο εμφανή τα βασικά ζητήματα, αλλά το βιβλίο του είναι γνωστό: ένα λαϊκιστικό μείγμα πολωτικής ρητορικής με στοιχεία εθνικισμού και συντηρητισμού, που ολοκληρώνεται με μια αδυσώπητη εκστρατεία δαιμονοποίησης της αντιπολίτευσης.

Αλλά έχει άλλο και ένα φύλλο στο μανίκι του. Στα τέλη του περασμένου έτους, ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης Εκρέμ Ιμάμογλου, που θεωρείται από πολλούς ως ο βασικός πολιτικός αντίπαλος του Ερντογάν, καταδικάστηκε από τουρκικό δικαστήριο σε φυλάκιση δύο ετών και επτά μηνών με την κατηγορία της προσβολής μελών του Ανώτατου Εκλογικού Συμβουλίου της χώρας. Η καταδίκη, η οποία βρίσκεται επί του παρόντος στη διαδικασία της έφεσης, ήρθε με πολιτική απαγόρευση, εμποδίζοντας ουσιαστικά τον Ιμάμογλου από την τελευταία προεδρική αναμέτρηση.

Ο Μάρτιος του 2024 είναι μακριά και η τρέχουσα οικονομική αναταραχή της Τουρκίας θα είναι ο μεγαλύτερος πονοκέφαλος του Ερντογάν τους επόμενους μήνες. Αν η χώρα δεν επιστρέψει σε πιο ορθόδοξες πολιτικές, η οικονομία της θα συνεχίσει να αιμορραγεί εξαντλώντας τα δανεικά συναλλαγματικά αποθέματα και συσσωρεύοντας το χρέος της. Κατά τη διάρκεια της εκστρατείας, ο Ερντογάν απέσυρε την προσοχή από προβλήματα όπως ο πληθωρισμός και η υποτίμηση του νομίσματος μέσω γενναιόδωρων δημοσιονομικών πολιτικών που παρείχαν μια προσωρινή ανακούφιση στους ψηφοφόρους. Το καλοκαίρι μπορεί να είναι διαχειρίσιμο, καθώς συνήθως συνεπάγεται χαμηλότερη κατανάλωση ενέργειας, γεωργικά πλεονάσματα και αύξηση των εσόδων από τον τουρισμό. Αλλά εάν η Τουρκία δεν μπορέσει να εξασφαλίσει νέες χρηματοοικονομικές ροές από το εξωτερικό, θα μπορούσε να διατρέχει τον κίνδυνο μιας πρώτης χρεοκοπίας για το χρέος της και μιας συνολικής κατάρρευσης της οικονομίας της καθώς αλλάζουν οι εποχές.

Ο Ερντογάν δεν μπορεί να αντέξει ένα τέτοιο σενάριο πριν από τις τοπικές εκλογές, επομένως πιθανότατα θα κάνει τρία πράγματα.

Πρώτον, θα αναζητήσει πρόσθετα κεφάλαια από αξιόπιστους εταίρους του, όπως η Ρωσία, το Κατάρ και τα κράτη του Κόλπου. Δεύτερον, θα αποφύγει να αντιμετωπίσει σκόπιμα τη Δύση ή να ενεργήσει ως διασπαστική δύναμη με την ελπίδα να δελεάσει ξένες επενδύσεις και νέες πιστωτικές γραμμές. Τέλος, θα εισαγάγει ταυτόχρονα κάποια ομαλότητα στην οικονομική του διαχείριση, η οποία απέτυχε να αντιμετωπίσει τον πληθωρισμό, αυξάνοντας παράλληλα τα ασφάλιστρα κινδύνου της χώρας και εκφοβίζοντας το ξένο κεφάλαιο. Η πρόσφατη υπόσχεσή του να δημιουργήσει μια αξιόπιστη οικονομική ομάδα που θα επικεντρωθεί στη συγκράτηση του πληθωρισμού είναι συνάρτηση αυτής της συλλογιστικής.