ΝΑΤΟ: Αναζητώντας τον διάδοχο του Στόλτενμπεργκ

Στην ηγεσία του ΝΑΤΟ από τον Οκτώβριο του 2014, ο Γενς Στόλτενμπεργκ, ο οποίος θα πρέπει να αφήσει τη θέση του αυτό το φθινόπωρο, έχει δημιουργήσει μια κληρονομιά: είναι ένα από τα πρόσωπα της συντονισμένης απάντησης της Δύσης στον πόλεμο που διεξήγαγε ο Ρώσος Πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν κατά της Ουκρανίας.

Αν και δεν έχουν γίνει ακόμη επίσημες συζητήσεις για τη διαδοχή του, οι πρωτεύουσες τις τελευταίες εβδομάδες άρχισαν να προβληματίζονται για τα προσόντα που θα πρέπει να έχει ο επόμενος υποψήφιος, είτε πρόκειται για εμπειρία, εθνικότητα είτε για την πραγματική του διαθεσιμότητα.

Άτυπη διαδικασία επιλογής

Σύμφωνα με τους κανόνες του ΝΑΤΟ, ο Γενικός Γραμματέας διορίζεται από τα κράτη μέλη για μια αρχική περίοδο τεσσάρων ετών, η οποία μπορεί να παραταθεί με κοινή συναίνεση.

Σε μια μάλλον άτυπη διαδικασία, οι κύριες στρατιωτικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ, οι Ηνωμένες Πολιτείες καθώς και η Γαλλία, η Γερμανία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ιταλία εκφράζουν πρώτα τις προτιμήσεις τους και διατηρούν τον έλεγχο της διαδικασίας διορισμού εξετάζοντας διεξοδικά όλους τους πιθανούς υποψηφίους.

Ο κοσμήτορας των πρεσβευτών του ΝΑΤΟ, μια τιμητική θέση που δόθηκε στον μακροβιότερο πρεσβευτή στο Βορειοατλαντικό Συμβούλιο και κατέχει σήμερα ο Κροάτης Mario Nobilo, στη συνέχεια «προσκαλεί» τους ομολόγους του σε «εσωτερικές ανεπίσημες και κεκλεισμένων των θυρών συζητήσεις» σχετικά με αυτούς τους υποψηφίους .

Αυτές οι συζητήσεις επικεντρώνονται στα κριτήρια και τις ιδιότητες που τα μέλη του ΝΑΤΟ θα ήθελαν να βρουν στον υποψήφιο, περισσότερο παρά σε συγκεκριμένα άτομα.

Επιπλέον, όπως συμβαίνει με κάθε υψηλόβαθμη θέση, ένας πιθανός υποψήφιος του οποίου τα πλεονεκτήματα επαινούνται πολύ νωρίς κινδυνεύει να απορριφθεί.

Είναι δυνατή η τέταρτη θητεία;

Ο Στόλτενμπεργκ διαπιστώνει πως παρατάθηκε δύο φορές η θητεία του: πρώτα το 2018 για δεύτερη πλήρη τετραετή θητεία, στη συνέχεια τον Μάρτιο του 2022, μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, για έναν επιπλέον χρόνο, ο οποίος λήγει επίσημα τον Οκτώβριο του 2023.

Δεν φαίνεται ακόμη ξεκάθαρο αν η θέση θα πάει σε διάδοχο το φθινόπωρο ή αν ο Στόλτενμπεργκ μπορεί να αναλάβει τα καθήκοντά του για λίγο ακόμη.

Τα κράτη μέλη δεν θα ήταν κατ’ αρχήν αντίθετα στην παράταση της θητείας του Στόλτενμπεργκ για έναν ακόμη χρόνο, εάν οι συνθήκες το δικαιολογούσαν, είπαν αρκετοί διπλωμάτες του ΝΑΤΟ, αν και πρόσθεσαν ότι αυτή η υπόθεση φαινόταν επί του παρόντος « απίθανη» .

Μιλώντας σε μια συνάντηση των υπουργών Εξωτερικών του ΝΑΤΟ στο Όσλο, ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Άντονι Μπλίνκεν εκφώνησε μια σύντομη ομιλία που σε πολλούς φαινόταν ήδη σαν μια μορφή αποχαιρετισμού στον Στόλτενμπεργκ, συγχαίροντάς τον ιδιαίτερα για την «αξιοσημείωτη ηγεσία του στη Συμμαχία στο παρελθόν λίγα χρόνια» .

Θέμα χρόνου

Εάν η θητεία του Στόλτενμπεργκ επρόκειτο πράγματι να παραταθεί και η θέση δεν ήταν διαθέσιμη μέχρι τα μέσα ή τα τέλη του 2024, το χρονοδιάγραμμα επιλογής για τη θέση θα συμπίπτει με τις συζητήσεις σχετικά με τις ηγετικές θέσεις της ΕΕ, μετά τις ευρωπαϊκές εκλογές που είχαν προγραμματιστεί για τον Ιούνιο του επόμενου έτους.

«Εάν δούμε μια κατάσταση όπου ο κ. Στόλτενμπεργκ παραμείνει στη θέση του και η δουλειά [του Γενικού Γραμματέα του ΝΑΤΟ] θεωρείται μέρος του παιχνιδιού των ευρωπαϊκών πρωτευουσών, η δυναμική πιθανότατα θα αλλάξει εντελώς», εξήγησε ένας διπλωμάτης από την ΕΕ.

Ένας δεύτερος διπλωμάτης της ΕΕ είπε ότι θα ήταν προηγούμενο, προσθέτοντας ότι αυτά τα γεγονότα «θα μπορούσαν να έχουν συνέπειες στις διαπραγματεύσεις και στη διαπραγματευτική δύναμη των κρατών μελών» .

Καθώς οι εθνικές εκλογές στο Βέλγιο, τη Ρουμανία ή την Πολωνία δεν έχουν ακόμη διεξαχθεί, ο αριθμός των πιθανών υποψηφίων θα μπορούσε επίσης να αυξηθεί.

Ο Ισπανός πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ, τον οποίο οι Βρυξέλλες βλέπουν ως σοβαρό υποψήφιο για τη θέση, πρόκειται επίσης να διεξαγάγει πρόωρες εκλογές τον Αύγουστο.

Οι νυν εθνικοί ηγέτες μπορεί να είναι απρόθυμοι να παραιτηθούν από την εθνική σκηνή μεσοπρόθεσμα για να ηγηθούν της στρατιωτικής συμμαχίας, είπαν διπλωμάτες του ΝΑΤΟ.

«Αλλά αν ο Πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών σας θέλει… μπορείτε πραγματικά να αρνηθείτε;», αστειεύτηκε ένας από αυτούς.

Θα πρέπει επίσης να ληφθούν υπόψη οι επικείμενες προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ τον Νοέμβριο του 2024, οι οποίες θα μπορούσαν να επιτρέψουν την επιστροφή στον Λευκό Οίκο του Ντόναλντ Τραμπ ή σε άλλον Ρεπουμπλικανό υποψήφιο με το ΝΑΤΟ.

Εφόσον η λήψη αποφάσεων βασίζεται στην ομοφωνία, ο επόμενος γενικός γραμματέας του ΝΑΤΟ θα πρέπει να διαχειριστεί και να διαιτητεύσει τις διαφορές εντός της συμμαχίας, μια δουλειά που ο Στόλτενμπεργκ έχει κάνει μάλλον καλά, σύμφωνα με αρκετούς διπλωμάτες του ΝΑΤΟ.

Σύμφωνα με αρκετούς διπλωμάτες του ΝΑΤΟ, θα ήταν καλύτερο να διοριστεί ένας έμπειρος Πρωθυπουργός που θα είναι σε «ισότιμη βάση» με τους άλλους αρχηγούς κρατών ή κυβερνήσεων, παρά ένας υπουργός.

Καθώς η ιστορική σύνοδος κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουάσιγκτον πλησιάζει το επόμενο καλοκαίρι για τον εορτασμό της 75ης επετείου της Συμμαχίας, θα μπορούσε να γίνει λόγος να δοθεί στον Στόλτενμπεργκ η ευκαιρία να λάμψει μετά από μια δεκαετία στο τιμόνι της Συμμαχίας.

Κάτω από ποιες προϋποθέσεις;

Παραδοσιακά, η πολιτική θέση κατείχε υψηλόβαθμη ευρωπαϊκή πολιτική προσωπικότητα, ενώ η στρατιωτική θέση του Ανώτατου Συμμαχικού Διοικητή Ευρώπης (SACEUR), που είναι υπεύθυνος για τη διοίκηση των στρατευμάτων του ΝΑΤΟ, έχει δοθεί σε υψηλόβαθμο στρατιωτικό, Αμερικανό.

Η Γαλλία έχει ξεκαθαρίσει ότι θέλει η θέση να δοθεί σε υπήκοο χώρας της ΕΕ, αγνοώντας την πιθανή υποψηφιότητα του Βρετανού υπουργού Άμυνας Μπεν Γουάλας, το όνομα του οποίου κυκλοφορεί και ακούγεται συχνά.

Παρά, ή ίσως ακόμη και λόγω, της αλλαγής παραδείγματος μετά τον πόλεμο της Ρωσίας στην Ουκρανία, πολλά δυτικοευρωπαϊκά μέλη είναι απρόθυμα να θεωρήσουν έναν Ανατολικοευρωπαίο ως υποψήφιο, αντίθετο προς τη Ρωσία.

Ωστόσο, ένας διπλωμάτης από μη Δυτική Ευρώπη είπε ότι «για να παίξει τον δικηγόρο του διαβόλου, ένας Ανατολικοευρωπαίος σε αυτή τη θέση θα μπορούσε να εμποδίσει τη Συμμαχία να υποτιμήσει τις μελλοντικές απειλές από τη Ρωσία, οι οποίες παραμένουν το πρωταρχικό μέλημα ασφάλειας του ΝΑΤΟ .

Οι υποψηφιότητες της Τουρκίας και της Ελλάδας είναι απίθανες, καθώς καθεμία από αυτές τις χώρες θα ασκούσε βέτο στον υποψήφιο της άλλης λόγω της μακροχρόνιας διαμάχης για το Κυπριακό.

Ορισμένες πρωτεύουσες του ΝΑΤΟ πιστεύουν ότι η θέση πρέπει να δοθεί σε έναν υποψήφιο του οποίου η χώρα πληροί τον στόχο του 2% του ΑΕΠ που δαπανάται για αμυντικές δαπάνες.

Επί του παρόντος, αυτός ο στόχος επιτυγχάνεται μόνο από επτά μέλη του ΝΑΤΟ, γεγονός που θα μείωνε σημαντικά τη λίστα των υποψηφίων, η οποία ωστόσο θα περιελάμβανε τη Δανία , της οποίας ο πρωθυπουργός, Μέττε Φρέντικσεν, είναι μεταξύ των πιο σοβαρών υποψηφίων για τη θέση.

Δεδομένου ότι καμία γυναίκα δεν κατείχε ποτέ τη θέση, ένα μεγάλο μέρος των μελών του ΝΑΤΟ δήλωσαν ότι θα υποστήριζαν μια γυναίκα υποψήφια αντί για έναν άνδρα.