Το Συμβούλιο της Ευρώπης εναντίον του Μακρόν

Το Συμβούλιο της Ευρώπης, θεματοφύλακας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πυροδοτεί την ένταση στη γαλλική πολιτική ζωή, επικρίνοντας τον μηχανισμό που επιτρέπει την υιοθέτηση ενός νόμου χωρίς ψήφο, που χρησιμοποιήθηκε πρόσφατα από την κυβέρνηση για την πολύ αμφισβητούμενη συνταξιοδοτική μεταρρύθμιση. Πρόκειται για το άρθρο 49.3 του Συντάγματος, που ενεργοποίησε ο Γάλλος πρόεδρος Εμμανουέλ Μακρόν μαζί με την πρωθυπουργό Ελίζαμπεθ Μπορν.

Αυτό το άρθρο 49.3 του Γαλλικού Συντάγματος «εγείρει ερωτήματα σχετικά με τις αρχές του πλουραλισμού, τη διάκριση των εξουσιών και την κυριαρχία του νομοθέτη», ισχυρίζεται το Συμβούλιο της Ευρώπης, εκφράζοντας τη λύπη του που μερικές φορές επιτρέπει την υιοθέτηση νόμου «  χωρίς […] πραγματική και σε βάθος συζήτηση του περιεχομένου του ».

Από τον σχηματισμό της τον Μάιο του 2022, η κυβέρνηση της Ελίζαμπεθ Μπορν χρησιμοποίησε αυτή τη συνταγματική τακτική ένδεκα φορές, ιδίως τον Μάρτιο για να περάσει την πολύ αμφισβητούμενη μεταρρύθμιση που αυξάνει την ηλικία συνταξιοδότησης από τα 62 στα 64 έτη.

Μετά από μήνες κινητοποίησης στο δρόμο, η εκτελεστική εξουσία είχε καταλήξει να ενεργοποιεί αυτόν τον μηχανισμό υπό τον φόβο της απόρριψης του κειμένου στην Εθνοσυνέλευση, όπου το προεδρικό στρατόπεδο έχει μόνο σχετική πλειοψηφία. Σε απάντηση, η αντιπολίτευση είχε καταγγείλει μια «άρνηση της δημοκρατίας» και παραβίαση των δικαιωμάτων του Κοινοβουλίου.

Στη γνωμοδότησή του, το Συμβούλιο της Ευρώπης υπενθυμίζει ότι είναι « αναγκαίο να διατηρηθεί η ισορροπία εξουσιών μεταξύ του Κοινοβουλίου και της εκτελεστικής εξουσίας » και θεωρεί ότι το γαλλικό άρθρο 49.3 αντιπροσωπεύει « μάλλον μια αυτόνομη νομοθετική εξουσία στα χέρια της εκτελεστικής ».

Μόλις ενεργοποιηθεί το 49,3, οι βουλευτές έχουν μόνο μία πιθανότητα να νικήσουν την ψήφιση νόμου: να ψηφίσουν με απόλυτη πλειοψηφία πρόταση μομφής κατά της κυβέρνησης.

Σύμφωνα με την Επιτροπή της Βενετίας, τη συμβουλευτική ομάδα του Συμβουλίου της Ευρώπης που συνέταξε τη γνωμοδότηση, το άρθρο 49.3 αντιστρέφει έτσι «  το βάρος της πρωτοβουλίας » της απόρριψης ενός κειμένου, «  με τρόπο φαινομενικά ασυναγώνιστο σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες ».

Το άρθρο 49.3, που συντάχθηκε ως απάντηση στις καταστάσεις κοινοβουλευτικού αδιεξόδου που παρατηρήθηκαν υπό την Τέταρτη Δημοκρατία, αποτελεί τακτικά αντικείμενο κριτικής από τους Γάλλους πολιτικούς ηγέτες, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που έχουν προσφύγει σε αυτό.

Το 2006, ο Φρανσουά Ολάντ, τότε πρώτος γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κόμματος και αρχηγός της αντιπολίτευσης, κατηγόρησε τη χρήση αυτής της μεθόδου για την ψήφιση νόμου για σύμβαση εργασίας για νέους, μιλώντας για «άρνηση της δημοκρατίας » .

«Το άρθρο 49,3 είναι ωμότητα, το 49,3 είναι άρνηση της δημοκρατίας, το 49,3 είναι ένας τρόπος επιβράδυνσης ή αποτροπής της κοινοβουλευτικής συζήτησης», διαβεβαίωσε.

Λίγα χρόνια αργότερα, υπό την προεδρική του εντολή (2012-2017), ο πρωθυπουργός του Μανουέλ Βαλς το είχε χρησιμοποιήσει ωστόσο έξι φορές.

Με τα χρόνια, προστέθηκαν διασφαλίσεις για τον περιορισμό της χρήσης του 49.3.

Έτσι, από το 2008, αυτό το άρθρο μπορεί να ενεργοποιηθεί μόνο για νομοσχέδια χρηματοδότησης ή κοινωνικής ασφάλισης και μόνο για ένα άλλο κείμενο ανά συνεδρίαση της Βουλής.

Τον περασμένο Μάρτιο, μια ομάδα 60 βουλευτών της αριστερής αντιπολίτευσης θέλησε να προχωρήσει παραπέρα καταθέτοντας ένα συνταγματικό νομοσχέδιο με στόχο την άρση του άρθρου 49.3.

Το Συμβούλιο της Ευρώπης, που έχει την έδρα του στο Στρασβούργο, συγκεντρώνει τα 46 κράτη που έχουν υπογράψει την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για την Προστασία των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.

Τα διάφορα όργανά του δημοσιεύουν τακτικά εκθέσεις και συμβουλευτικές γνωμοδοτήσεις: τον Μάρτιο η επίτροπος ανθρωπίνων δικαιωμάτων του ιδρύματος, Ντούνια Μιγιάτοβιτς, επέκρινε την ” υπερβολική χρήση βίας ” εναντίον διαδηλωτών από την αστυνομία ως μέρος του κοινωνικού κινήματος κατά της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος.