Τουρκία: Το μετέωρο βήμα προς τον οικονομικό ορθολογισμό

Η Τουρκία εμμένει στην πολιτική χαμηλών επιτοκίων της ή η κεντρική τράπεζα ξεκινά μια στροφή προς τον οικονομικό ορθολογισμό; Η χώρα αγωνίζεται να διατηρήσει την πορεία της δημοσιονομικής πολιτικής και να κερδίσει την εμπιστοσύνη των διεθνών επενδυτών. Όταν η τουρκική κεντρική τράπεζα συνεδριάσει αυτήν την Πέμπτη, πολλοί θα κοιτάξουν προς την Άγκυρα. Οι διεθνείς χρηματοοικονομικές και συναλλαγματικές αγορές έχουν τη χώρα σταθερά στο στόχαστρο τους:

Αναμένουν με ανυπομονησία την επιβεβαίωση ότι η νομισματική και χρηματοοικονομική πολιτική της Τουρκίας συμβιβάζεται πραγματικά. Από τότε που ο Πρόεδρος  Ερντογάν επανέφερε στο υπουργικό συμβούλιο τον πρώην υπουργό Οικονομικών και τραπεζίτη της Merril Lynch Μεχμέτ Σίμσεκ και η πρώην τραπεζίτης στις Ηνωμένες Πολιτείες Χαφιζέ Γκαγιέ Ερκάν είναι η νέα επικεφαλής της τουρκικής κεντρικής τράπεζας, υπάρχουν αυξανόμενες ενδείξεις ότι ο Ερντογάν έδωσε πράγματι το πράσινο φως για μια περισσότερο ορθολογική οικονομική πολιτική.

Ο επανεκλεγείς πρόεδρος είχε υποσχεθεί επανειλημμένα αλλαγή κατεύθυνσης τις τελευταίες ημέρες. Ωστόσο, η δυσπιστία των διεθνών επενδυτών στις επίμονες και ανορθολογικές οικονομικές και χρηματοοικονομικές πολιτικές του Ερντογάν είναι βαθιά. Η τουρκική οικονομία βρίσκεται σε μόνιμη κρίση εδώ και χρόνια, ο τεράστιος πληθωρισμός, σχεδόν 40%, έχει κυριολεκτικά καταβροχθίσει την αγοραστική δύναμη των ανθρώπων στην Τουρκία. Σε ορισμένα μέρη, ο ρυθμός του πληθωρισμού είχε εκτοξευθεί σε επάνω από 80%  Και αυτά είναι τα στοιχεία των κρατικών στατιστικών, που πολλοί ειδικοί θεωρούν εξωραϊσμένα.

Η χώρα, η οποία είναι φτωχή σε πρώτες ύλες, εισάγει παραδοσιακά πολύ περισσότερα αγαθά από όσα εξάγει και ως εκ τούτου πάσχει από υψηλό έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών. Οι απαιτήσεις εξωτερικής χρηματοδότησης της Τουρκίας υπολογίζονται επί του παρόντος σε περισσότερα από 200 δισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ.  Ταυτόχρονα, το δημόσιο χρέος αυξάνεται. Μόνο τους πρώτους τέσσερις μήνες, το έλλειμμα του δημόσιου προϋπολογισμού εκτινάχθηκε κατά 1870% σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, σύμφωνα με τους υπολογισμούς του Τούρκου οικονομολόγου Ταχσίν Μπακίρτας. Τα ιδιωτικά νοικοκυριά είναι επίσης υψηλά χρεωμένα σε ποσοστό περίπου 180 τοις εκατό του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος (ΑΕΠ) της Τουρκίας.

Το εθνικό νόμισμα είναι σκιά του εαυτού του.  Στις αρχές του 2008 έπαιρνες κάτι λιγότερο από 60 λεπτά του ευρώ για μια λίρα, με την τρέχουσα ισοτιμία των 0,039 ευρώ δεν είναι ούτε μισό λεπτό του ευρώ. Και λόγω της δραματικής πτώσης του νομίσματος, το κόστος για την εισαγωγή πρώτων υλών και αγαθών συνεχίζει να αυξάνεται. Αντί να περιορίσει τον πληθωρισμό αυξάνοντας τα επιτόκια, όπως κάνουν οι κεντρικές τράπεζες σε όλο τον κόσμο, ο Πρόεδρος Ερντογάν, ο οποίος αυτοχαρακτηρίζεται ως «εχθρός των συμφερόντων», ασκεί πολιτική πίεση στην κεντρική τράπεζα εδώ και χρόνια για να εξασφαλίσει χαμηλά επιτόκια, με αποτέλεσμα να προκαλέσει κατάρρευση στα δημόσια οικονομικά.

Αλλά τώρα το τουρκικό κράτος βρίσκεται σε οριακή κατάσταση. Τα συναλλαγματικά αποθέματα έχουν σχεδόν εξαντληθεί. Μόνο φέτος, η κεντρική τράπεζα ξόδεψε περίπου 25 δισεκατομμύρια δολάρια για να χρηματοδοτήσει το τεράστιο έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών και να στηρίξει την αδύναμη λίρα. Τα δάνεια χορηγούνται πλέον κυρίως από τράπεζες από ισλαμικές χώρες όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.  Επιπλέον, η κυβέρνηση Ερντογάν, η οποία υποφέρει από σοβαρή έλλειψη συναλλάγματος, παλεύει από κρίση σε κρίση με οικονομικές ενέσεις και αναστολές πιστώσεων από φιλικά καθεστώτα όπως είναι το Κατάρ και η Ρωσία.

Δύο τράπεζες μόνο από τα Εμιράτα, η Εμπορική Τράπεζα του Άμπου Ντάμπι (ADCB) και η κρατική τράπεζα Emirates NBD από το Ντουμπάι, παρείχαν πρόσφατα στις τουρκικές τράπεζες περισσότερα από τα μισά δάνεια που χρειάζονται επειγόντως. Αυτό είναι το αποτέλεσμα έρευνας που διεξήχθη εκ μέρους του πρακτορείου ειδήσεων Bloomberg. Επιπλέον, τα τελευταία χρόνια υπήρξαν συναλλαγές συναλλάγματος, οι λεγόμενες συμφωνίες ανταλλαγής νομισμάτων με τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και το Κατάρ ύψους περίπου 20 δισεκατομμυρίων δολαρίων ΗΠΑ προκειμένου να αναπληρωθούν τα σχεδόν εξαντλημένα συναλλαγματικά αποθέματα της τουρκικής κεντρικής τράπεζας.

Οι οικονομολόγοι της JPMorgan υποθέτουν ότι η κεντρική τράπεζα στην Άγκυρα θα τριπλασιάσει σχεδόν το τρέχον βασικό της επιτόκιο 8,5% στην επόμενη συνεδρίαση. Τα επιτόκια είναι πιθανό να αυξηθούν στο εντυπωσιακό 25% μεθαύριο, 22 Ιουνίου, γράφουν οι Αμερικανοί τραπεζίτες σε πρόσφατη μελέτη. Μέχρι το τέλος του έτους, οι αναλυτές της JPMorgan αναμένουν ακόμη και επίπεδο επιτοκίου 30%. Ο νέος υπουργός Οικονομικών της Τουρκίας, Μεχμέτ Σίμσεκ, τον οποίο απέλυσε ο Ερντογάν το 2018 λόγω δημοσιονομικών διαφωνιών, ανακοίνωσε πριν από λίγες ημέρες ότι η χώρα του θα επιστρέψει στα «θεμελιώδη ορθολογικά» της οικονομικής και δημοσιονομικής πολιτικής.

Και ακόμη και ο πρόεδρος Ερντογάν μίλησε πρόσφατα για «γρήγορη δράση». Σύμφωνα με δημοσιεύματα στα τουρκικά ΜΜΕ την περασμένη Τετάρτη, ο Ερντογάν υποστήριξε κατά την πτήση της επιστροφής από μια επίσκεψη στο Αζερμπαιτζάν ότι «μετά τις συζητήσεις του υπουργού Οικονομικών μας, του επιτρέψαμε να λάβει γρήγορα μέτρα σε συνεννόηση με την κεντρική τράπεζα». Για τους πολιτικούς παρατηρητές, τα λόγια του Ερντογάν υποδηλώνουν ότι έδωσε στον υπουργό Οικονομικών και στην νέα διοίκηση της κεντρικής τράπεζας το πράσινο φως για αύξηση των επιτοκίων.

Ο Ερντογάν έχει αλλάξει επανειλημμένα επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας τα τελευταία χρόνια προκειμένου να εφαρμόσει την ανορθόδοξη πολιτική του φθηνού χρήματος και των χαμηλών επιτοκίων. Η σημερινή είναι η πέμπτη διοίκηση της κεντρικής τράπεζας από το 2019. Αλλά πόσο αποφασισμένος είναι ο απόφοιτος του αμερικανικού πανεπιστημίου της ελίτ του Πρίνστον και πρώην τραπεζίτης της Goldman Sachs όταν πρόκειται να βγάλει την Τουρκία από το δημοσιονομικό περιθώριο; Οι διεθνείς επενδυτές και οι οικονομολόγοι έχουν επανειλημμένα τονίσει ότι η Τουρκία πρέπει να αυξήσει άμεσα και σημαντικά τα επιτόκια για να περιορίσει τον αφανή πληθωρισμό.

Τα συχνά εκπληκτικά και εγχώρια κίνητρα του Ερντογάν κρατούν επίσης τους ξένους επενδυτές σε απόσταση. Οι βραχυπρόθεσμοι κανονισμοί συναλλάγματος ή η υποχρέωση επιχειρηματικής δραστηριότητας στο τοπικό νόμισμα έχουν υπονομεύσει την εμπιστοσύνη της Τουρκίας ως χώρας φιλοξενίας ξένων επενδύσεων. Μεγάλες επενδύσεις, όπως η κατασκευή ενός μεγάλου εργοστασίου συναρμολόγησης της Volkswagen, βρίσκονται σε αναμονή εδώ και χρόνια.

Η νέα επικεφαλής της κεντρικής τράπεζας, Ερκάν, φέρνει μαζί της εμπειρία στη διαχείριση κινδύνων από τις ΗΠΑ. Πρόσφατα, η 44χρονη διδάκτωρ οικονομικών επιστημών εργαζόταν για την αμερικανική περιφερειακή τράπεζα First Republic, η οποία απειλήθηκε με χρεοκοπία και τώρα έχει εξαγοραστεί από την JPMorgan Ο Ερντογάν θέλει να μειώσει τον πληθωρισμό από το 40% που είναι σήμερα σε μονοψήφιο νούμερο. Αυτό όμως θα χρειαστεί να το αποδείξει άμεσα. Με πρώτο «σταθμό» τη μεθαυριανή Πέμπτη.