Μπορεί η απειλή της Ομάδας Wagner να διήρκεσε λιγότερο από 24 ώρες, εντούτοις επέφερε κάποιο πλήγμα στην εξουσία του Πούτιν. Η ανταρσία αποκάλυψε τις αδυναμίες του Ρώσου προέδρου και ίσως τον ωθήσει σε απρόβλεπτες κινήσεις. Όπως;
Ο “απόλυτος άρχων” της Ρωσίας θα μπορούσε να ξεσπάσει ανεξέλεγκτα: μεταξύ άλλων να θέσει στο στόχαστρό του το πυρηνικό εργοστάσιο της Ζαπορίζια με τον κίνδυνο ενός ατυχήματος που θα διέρρεε θανατηφόρα ραδιενέργεια – παράξενο, επειδή η Ρωσία είναι παγκόσμια πυρηνική δύναμη.
Μέχρι τώρα οι υπολογισμοί του Πούτιν έχουν πέσει… εντυπωσιακά έξω, με αποτέλεσμα ο ρωσικός στρατός να έχει υποστεί μεγάλες απώλειες στην Ουκρανία. Ωστόσο, ο Ρώσος πρόεδρος έχει δείξει διάθεση να προκαλέσει οδύνη σε αθώους – πιο πρόσφατη απόδειξη η καταστροφή του φράγματος Καχόφκα που ισοδυναμούσε με οικοκτονία, καθώς “απελευθερώθηκαν” στο περιβάλλον βιομηχανικά λιπαντικά, χημικά και λιπάσματα.
Όπως ο Σαντάμ Χουσεΐν διέταξε να πυρποληθούν εκατοντάδες πετρελαιοπηγές, ενώ ο στρατός του εγκατέλειπε το Κουβέιτ το 1991, έτσι και ο Πούτιν μπορεί να ακολουθήσει την ίδια τακτική. Η ανθρώπινη ζωή δεν μετράει. Ζητούμενο είναι η εκδίκηση και φυσική της προέκταση η καταστροφή του πυρηνικού εργοστασίου – άλλο ένα θύμα πολέμου.
“Τα Ηνωμένα Έθνη, η Κίνα, η Τουρκία και άλλοι παράγοντες με επιρροή στον Πούτιν πρέπει να διαπραγματευτούν την αποχώρηση των ρωσικών στρατευμάτων από τον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια”, μου μετέφερε ο Oleksiy Riabchyn, πρώην αναπληρωτής υπουργός Ενέργειας και Περιβάλλοντος της Ουκρανίας. “Ο Πούτιν θα μπορούσε να επιλέξει την τακτική της καμένης γης του Χίτλερ”.
Ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια διαθέτει έξι αντιδραστήρες, οι πέντε από τους οποίους είναι εκτός λειτουργίας. Ο έκτος παράγει αρκετή ενέργεια για τη λειτουργία του σταθμού.
Πράγματι, ο Rafael Grossi του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (ΙΑΕΑ) ταξίδεψε στην Ουκρανία μετά την καταστροφή του φράγματος Καχόφκα: κύριας πηγής του νερού που χρησιμοποιείται για την ψύξη των πυρηνικών αντιδραστήρων. Όμως ο επικεφαλής του Οργανισμού εξέδωσε ανακοίνωση στην οποία ανέφερε ότι υπάρχει αρκετό νερό για να αποτραπεί η τήξη των πυρηνικών αντιδραστήρων και να αποθηκευτούν με ασφάλεια τα αναλωμένα καύσιμα, τουλάχιστον για μερικούς μήνες.
Η Ουκρανία διαθέτει 15 πυρηνικούς αντιδραστήρες σε τέσσερα εργοστάσια που λειτουργούν, εξαιρουμένου του Τσερνομπίλ, στο οποίο οι Ρώσοι έχουν ήδη επιτεθεί. Πριν από τον πόλεμο, οι μονάδες αυτές παρήγαγαν το 50% της ηλεκτρικής ενέργειας που χρειαζόταν η χώρα. Ενδεχομένως, και οι 15 είναι στόχοι των Ρώσων. Ο βομβαρδισμός αυτών των εργοστασιακών μονάδων εγείρει ερωτήματα σχετικά με τον μελλοντικό ρόλο της Ρωσίας στη διεθνή ενεργειακή σκηνή. Θέτει επίσης ένα δίλημμα σχετικά με το αν η πυρηνική ενέργεια παρέχει ασφάλεια σε έναν κόσμο όπου κάποιος παρανοϊκός μπορεί έχει πάρει την απόφαση να εκδικηθεί.
“Προσπαθούμε να πείσουμε τα κράτη να επιβάλουν κυρώσεις στον πυρηνικό τομέα της Ρωσίας, αλλά πολλές χώρες εξαρτώνται από την τεχνολογία της”, σημειώνει ο Riabchyn. “Είναι πολύ επικίνδυνο ότι η Ρωσία εργαλειοποιεί την πυρηνική της ενέργεια ως όπλο – όπως κάνει και με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο. Η κρατική ρωσική Rosatom έχει αναλάβει τη λειτουργία του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια, ενώ ταυτόχρονα πουλάει τεχνολογίες πυρηνικής ενέργειας και ουράνιο σε όλο τον κόσμο. Είναι γελοίο”.
Τι μπορεί να κάνει ο πολιτισμένος κόσμος; Ο πόλεμος στην Ουκρανία εγείρει σοβαρές αμφιβολίες για το αν η Ρωσία πρέπει να συνεχίσει να εξάγει ουράνιο για την τροφοδοσία πυρηνικών εργοστασίων σε όλο τον κόσμο. Και η κυβέρνηση Μπάιντεν έχει εξετάσει το ενδεχόμενο να επιβάλει κυρώσεις κατά της Ρωσίας, οι οποίες θα είχαν διεθνείς ενεργειακές επιπτώσεις διεθνώς.
Η Ρωσία παρέχει στις ΗΠΑ περίπου το 14% του ουρανίου που χρησιμοποιεί η χώρα, με κόστος 1 δισ. δολάρια το 2022. Περίπου τα τρία τέταρτα αυτής της ποσότητας αγοράζονται μέσω πολυετών συμβάσεων. Η Ρωσία καλύπτει επίσης το 20% των αναγκών της Ευρώπης σε ουράνιο. Αυστραλία, Καναδάς και Καζακστάν εξάγουν τα 2/3 του ουρανίου που χρησιμοποιείται παγκοσμίως.
Επιπλέον, η Ρωσία παράγει περίπου το 50% του εμπλουτισμένου ουρανίου που χρησιμοποιείται παγκοσμίως – πρόκειται για την ικανότητα να μετατρέπει το εξορυγμένο ουράνιο σε πυρηνικό καύσιμο.
Αυτές οι συνθήκες παρέχουν στη Μόσχα οικονομική μόχλευση, εφόσον η Ρωσία παράγει υψηλής περιεκτικότητας εμπλουτισμένο ουράνιο, απαραίτητο για τα προηγμένα πυρηνικά εργοστάσια. Οι παραγωγοί ηλεκτρικής ενέργειας και η βιομηχανία χρησιμοποιούν αυτούς τους αντιδραστήρες υψηλής θερμοκρασίας της γενιάς IV. Επειδή λειτουργούν στους 800 βαθμούς Κελσίου, μπορούν να επεξεργάζονται χημικές ουσίες, να αφαλατώνουν θαλασσινό νερό και να παράγουν καθαρό υδρογόνο για την ηλεκτρική ενέργεια και τις μεταφορές.
Ας υποθέσουμε ότι στόχος είναι η ουδετερότητα του άνθρακα έως το 2050. Σε αυτή την περίπτωση, το Υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ λέει ότι η χώρα πρέπει να διπλασιάσει την πυρηνική ενεργειακή της ικανότητα. Αυτό απαιτεί περισσότερο ουράνιο και τίθεται το ερώτημα εάν οι ΗΠΑ πρέπει να αποκτήσουν μεγαλύτερη αυτάρκεια.
Μπορεί ο πολιτισμένος κόσμος να διαφοροποιήσει το ουράνιο και τις τεχνολογικές γραμμές εφοδιασμού του; Βραχυπρόθεσμα, όχι – με δεδομένη την ρωσική κυριαρχία στην αγορά. Αλλά τα κράτη δεν είναι ανίσχυρα. Ο φινλανδικός όμιλος Fennovoima ακύρωσε πέρυσι μια σύμβαση με τη Rosatom, ενώ το Ηνωμένο Βασίλειο επέβαλε κυρώσεις σε 86 φυσικά και νομικά πρόσωπα που συνδέονται με τη Ρωσία και την ικανότητά της να χρηματοδοτεί τον πόλεμο στην Ουκρανία.
Στις Ηνωμένες Πολιτείες, η Ρυθμιστική Επιτροπή Πυρηνικής Ενέργειας (ΝRC) έχει αδειοδοτήσει το American Centrifuge Plant στο Piketon του Οχάιο και τη National Enrichment Facility στο Eunice του Νέου Μεξικού για την παραγωγή ουρανίου υψηλού εμπλουτισμού. “Η ενίσχυση της ικανότητας των ΗΠΑ να εμπλουτίζουν ουράνιο είναι απαραίτητη για να επιτευχθεί ο αμερικανικός και παγκόσμιος στόχος για απαλλαγή από τις εκπομπές άνθρακα”, αναφέρει η Λευκή Βίβλος της GHS (Globally Harmonized System of Classification and Labelling of Chemicals) για το κλίμα.
Η διαμάχη μεταξύ της Ομάδας Wagner και του Κρεμλίνου θα κάνει τον Πούτιν πιο σκληρό: απειλώντας ακόμη πιο έντονα τους Ουκρανούς και ενδεχομένως καταστρέφοντας τον πυρηνικό σταθμό της Ζαπορίζια. Αρκεί αυτός ο λόγος για τις προχωρήσουν οι δυτικές κυβερνήσεις σε μποϊκοτάζ του ρωσικού ουρανίου και των πυρηνικών τεχνολογιών.