Τις εκλογές της 21 ης Μαΐου 2023 δεν τις κέρδισε η ΝΔ τις έχασε κυρίως ο ΣΥΡΙΖΑ. Δεν αμφισβητώ ότι η μικρή άνοδος της ΝΔ τόσο σε ποσοστά όσο και σε ψήφους, όντας κυβέρνηση, συνιστά μεγάλη εκλογική επιτυχία. Όμως αυτό που καθόρισε την εκλογική αναμέτρηση ήταν η απώλεια πάνω από 10% των ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ. Απώλεια που μεταφράζεται σε μείωση κατά 600 χιλιάδες ψήφους περίπου σε σχέση με τις εκλογές του 2019. Είναι μια πολιτική ανακατάταξη τεραστίων διαστάσεων και πολιτικής σημασίας όχι μόνο για την αριστερά αλλά και για την κοινωνία στο σύνολο της.
Το αποτέλεσμα μπορεί να ερμηνευτεί, κατά τη γνώμη μου, από ακαδημαϊκές μελέτες για την ταυτότητα των ψηφοφόρων της αριστεράς αλλά και την εκλογική συμπεριφορά της εργατικής τάξης και της νεολαίας. Η αναφορά γίνεται στη συζήτηση για τις «πολιτικές διαχωριστικές γραμμές» που παρουσιάζεται σε πρόσφατο βιβλίο του Γάλλου οικονομολόγου Τομά Πικετί και των συνεργατών του Κλάρα Μαρτίνεζ και Αμορί Γεκτίν. Η έρευνα έχει γίνει ήδη σε 50 χώρες και σύντομα θα επεκταθεί και για την Ελλάδα. Το βασικό της εύρημα είναι ότι σε όλες τις χώρες μετά το 1980 η πλειοψηφία των ανώτερων μορφωτικών στρωμάτων ψηφίζει αριστερά κόμματα (ως αριστερά ορίζουν όλα τα κόμματα από τη σοσιαλδημοκρατία μέχρι τη κομμουνιστική αριστερά). Οι Πικετί, Μαρτίνεζ και Γκετίν, θεωρούν ότι αυτή η εξέλιξη έχει μετατοπίσει των ατζέντα των αριστερών κομμάτων από τα ζητήματα της ανισότητας, της διανομής του εισοδήματος και των εργασιακών σχέσεων στα θέματα των δικαιωμάτων και των θεσμών.
Η απελευθέρωση ενός σημαντικού αριστερού δυναμικού από το ΣΥΡΙΖΑ είναι πρόκληση και ευθύνη για τη Πραγματική Αριστερά. Πρέπει να κινητοποιήσει και να εκφράσει αυτό τον κόσμο.
Όμως και ο ΣΥΡΙΖΑ σύντομα έκανε στροφή στην ατζέντα του όταν υπέγραψε το 3 ο μνημονίου τον Ιούνιο του 2015. Περιέργως δε η προς τα δεξιά μετατόπισή του του έγινε περισσότερο έντονη όταν βρέθηκε στην αντιπολίτευση το 2019. Συγκεκριμένα, μέχρι και λίγο πριν τις εκλογές της περασμένης Κυριακής το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης εξαφάνισε την οικονομία από την ατζέντα του και ψήφισε κοντά στο 70% των νομοσχεδίων της Νέας Δημοκρατίας. Παράλληλα, υπάρχουν και άλλα αξιομνημόνευτα στοιχεία στην πορεία του ΣΥΡΙΖΑ την τελευταία δεκαετία. Είναι εντυπωσιακό ότι από το 2012, όταν και για πρώτη φορά αναδείχθηκε σε σημαντική πολιτική δύναμη, μέχρι σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει κατορθώσει να συγκροτήσει συνδικαλιστική παράταξη που να λαμβάνει ποσοστά ανάλογα της κοινοβουλευτικής του δύναμης. Το ίσιο ισχύει και για την επιρροή της νεολαίας του στους φοιτητικούς συλλόγους που δεν ξεπερνά το 2,5%.
Η βασική πεποίθηση που στήριξε αυτή την επιλογή είναι ότι τα φτωχά λαϊκά στρώματα, δηλαδή οι παραδοσιακοί ψηφοφόροι της αριστεράς, είναι δεδομένοι. Δηλαδή, πίστευαν ότι θα τους ψηφίσουν ούτως ή άλλως λόγω απουσίας εναλλακτικής κυβερνητικής επιλογής. Έτσι έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στη διείσδυση στο κεντρώο ακροατήριο του ΠΑΣΟΚ. Θεώρησαν ότι ήταν η κρίσιμη μάζα που θα τους έδινε την εκλογική νίκη ή έστω μια διαχειρίσιμη ήττα. Αυτό ήταν κατά τη γνώμη μου το μεγάλο τους λάθος. Όπως έχει δείξει μια δεύτερη κατηγορία ακαδημαϊκών μελετών (Jones, Siriani & Fu) στις σύγχρονες κοινωνίες της εισοδηματικής πόλωσης το λεγόμενο «θεώρημα του διάμεσου ψηφοφόρου» δεν ισχύει. Δεν υπάρχει πλέον ο ιδανικός υποψήφιος, που σε ένα δικομματικό σύστημα, θα βρεθεί κοντά στις προτιμήσεις του «μεσαίου χώρου» και θα προσφέρει στο κόμμα του το κάτι παραπάνω για την εκλογική νίκη. Ο λόγος είναι απλός, οι παραδοσιακοί ψηφοφόροι, ιδιαίτερα αν πρόκειται για φτωχά εργατικά και αγροτικά στρώματα εύκολα στρέφονται σε άλλα μικρότερα κόμματα ή και στην αποχή. Αυτό εξηγεί την κατάρρευση των εκλογικών ποσοστών του ΣΥΡΙΖΑ.