Πούτιν και Πριγκόζιν: Από φίλοι ορκισμένοι εχθροί

Οι δύο άνδρες γνωρίζονται από το μακρινό 1991, όταν ο Βλαντιμίρ Πούτιν έλεγχε τα καζίνο ως κρατικός υπάλληλος και ο Πριγκόζιν είχε εισέλθει στην τότε ανθούσα βιομηχανία του τζόγου. Πούτιν και Πριγκόζιν, δύο φίλοι οι οποίοι σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά έγιναν ορκισμένοι εχθροί μετά την ανταρσία του περασμένου Σαββατοκύριακου, εναντίον του Ρώσου προέδρου στα 23 χρόνια που βρίσκεται στην εξουσία, είχαν μια ιδιαίτερη σχέση από την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης και μετά. Μια σχέση εξουσιαστή και ολιγάρχη, στο πλαίσιο της οποίας κάτι έδινε και κάτι έπαιρνε ο ένας από τον άλλον.

Κομμουνιστές «ολιγάρχες»

Στα πρώτα χρόνια μετά την ουσιαστική κατάρρευση του κομμουνισμού στη Ρωσία (εποχές Γκορμπατσόφ και Γέλτσιν, μέχρι την οικονομική κρίση του 1998), στην οικονομία κυριάρχησαν επτά, λεγόμενοι, «ολιγάρχες». Με δράση κυρίως στον τραπεζικό τομέα, οι τρεις απ’ αυτούς (Γκουσίνσκι – τράπεζα MOST, Σμολένσκι – τράπεζα Stolniznyi, Φρίντμαν – τράπεζα ALFA) είχαν δραστηριοποιηθεί έντονα επί ΕΣΣΔ στη μαύρη αγορά (φαρτσοβστσίκι) (σε εισιτήρια θεάτρων, παράνομες Βίβλους (!), εξαρτήματα και συνεργεία αυτοκινήτων, δυτικά αθλητικά ρούχα – τζιν κ.λπ.).

Οι άλλοι τρεις υπήρξαν στελέχη του κομματικού συστήματος (νομενκλατούρστσικ) που εκμεταλλεύτηκαν τους χρηματοδοτικούς μηχανισμούς του συγκεντρωτικού κράτους αξιοποιώντας κοινωνικούς πόρους για ιδία ωφέλεια και προς το συμφέρον – και με τη βοήθεια βέβαια – υψηλότερα ευρισκόμενων στελεχών που τους προστάτευαν και τους προώθησαν (Κοντορόφσκι – τράπεζα Menatep, Βινογκράτοφ – τράπεζα Inkobank, Ποτάνιν – τράπεζα ONEKSIBANK).

Τέλος, ο σήμερα μακαρίτης και πρώην εξόριστος στο Λονδίνο Μπερεζόφσκι (τράπεζα Millhouse CAPITAL) αξιοποίησε τη θέση του ερευνητή (ζάβλαμπ) στην Ακαδημία Επιστημών της ΕΣΣΔ και τη σχέση του με την κρατική βιομηχανία αυτοκινήτων AutoVAZ για να προχωρήσει σε οικονομικές πρωτοβουλίες (αγοραπωλησίες, μέσω εικονικών εξαγωγών και επανεισαγωγών, αυτοκινήτων) που τον έκαναν τάχιστα πάμπλουτο. Η μαύρη αγορά λοιπόν και η αξιοποίηση κρίσιμων κομματικών πόστων (καθοδηγητές της Κομσομόλ, χειριστές λογαριασμών κρατικών εταιρειών ή επιστημονικοί ερευνητές) υπήρξαν τα κύρια εφαλτήρια για την ανάδειξη του πρώτου ρεύματος της ρωσικής ολιγαρχίας.

Το νεότερο ρεύμα των ολιγαρχών που κυριαρχούν και σήμερα στον ρωσικό οικονομικό ορίζοντα έχει κι αυτό βαθύτατες σοβιετικές ρίζες. Αυτοί είναι σε μέσο όρο μεγαλύτεροι σε ηλικία από την αρχική ομάδα των επτά και έχουν περισσότερο ξεκάθαρη προέλευση από τον κεντρικά ελεγχόμενο χώρο των πρώην σοβιετικών επιχειρήσεων. Τρεις απ’ αυτούς (Ρασνίκοφ – μέταλλα, Μαγκνιτογκόρσκ MK, Μπογκντάνοφ – πετρέλαιο, Σουργκούντεφτγκας, Αλεκπέροφ – πετρέλαιο, Λούκοϊλ) ακολούθησαν καριέρα στελέχους κρατικών εταιρειών, των οποίων και την ιδιοκτησία τελικά, με διάφορους «ιδιαίτερους» τρόπους, εξασφάλισαν.

Οι υπόλοιποι καινούργιοι ολιγάρχες – με γνωστές ή συγκαλυμμένες προσωπικές ή οικογενειακές σχέσεις με τη σοβιετική ελίτ – έφτασαν στον στόχο τους με περίεργες η πλάγιες μεθοδεύσεις. Η αποκαλούμενη και ομάδα MADAM – από τα αρχικά των ονομάτων τους (Μαχμούντοφ, Αμπράμοφ, Ντεριπάσκα, Αμπραμόβιτς, Μελνιτσένκο) – περιλαμβάνει κορυφαίες σήμερα, και παγκόσμια ακόμη, οικονομικές προσωπικότητες που όμως αναρριχήθηκαν στην κορυφή της πλουτοκρατίας με απότομο και δυσκολοπροσδιοριζόμενο τρόπο.

Ολιγάρχες στα χρόνια του Βλαδίμηρου

Στα χρόνια του Βλαντίμιρ Πούτιν αναδείχθηκαν αρκετοί καινούργιοι οικονομικοί παράγοντες – κι αυτοί όμως με βαθιές ρίζες στο προηγούμενο σύστημα. Οι πιο γνωστοί απ’ αυτούς είναι οι Μιχαήλ Προκόροφ, Αλισερ Ουσμάνοφ, Τζέρμαν Κχαν, Βίκτορ Βέκσελμπεργκ, Λεονίντ Μίκχελσον, Βατζίτ Αλεκπέροφ, Πιοτρ Αβεν – μαζί βέβαια με τους παλιότερους (που αναφέραμε και παραπάνω) Ρομάν Αμπραμόβιτς, Μιχαήλ Φρίντμαν, Ολεγκ Ντεριπάσκα, Αλεξάντερ Αμπράμοφ, Βλαντίμιρ Ποτάνιν και Βιτάλι Μαλκίν. Σοβιετικοί «καπιταλιστές», λοιπόν, όλοι

Η εταιρεία του Πριγκόζιν, του σεφ του Πούτιν, ονομάζεται Concord Management and Consulting, η «μαμά» εταιρεία των catering, η οποία από το 2011 είναι στο όνομα της… μάνας του σεφ, έχει πάρει από το 2000 σχεδόν όλα τα μεγάλα δημόσια συμβόλαια που σχετίζονται με τροφοδοσία.

Με αυτά τα ολιγαρχικά βήματα, αλλά και με τις υπόλοιπες επιχειρηματικές κινήσεις του, ο Πριγκόζιν ίδρυσε την εταιρεία μισθοφόρων Wagner. Σύμφωνα με τον ίδιο τον Πριγκόζιν, η απόφαση ελήφθη, ούτως ώστε οι μαχητές του να συμβάλουν στην πρώτη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2014. Επισήμως, ο Πριγκόζιν αρνούνταν μέχρι πέρυσι ότι είχε οιαδήποτε σχέση με την Wagner και ο φίλος του ολιγάρχη Ούτκιν ήταν αυτός, ο οποίος εμφανιζόταν ως ιδιοκτήτης.

Κλέφτης και λωποδύτης

Κατά τα φαινόμενα, όμως, ο πόλεμος στην Ουκρανία έδρασε καταλυτικά όσον αφορά όχι μόνο τις σχέσεις Πριγκόζιν – Πούτιν, αλλά τις σχέσεις εξουσίας στη Ρωσία συνολικά. Έτσι, από τα απόνερα της ανταρσίας Πριγκόζιν, φθάσαμε προ ημερών στην αποκάλυψη, διά στόματος του ίδιου του Πούριν, πως ο επί χρόνια αρχιμάγειράς του είναι στην ουσία ένας λωποδύτης που… κατέκλεψε τον ρωσικό στρατό.

Αυτά βέβαια ο πρόεδρος της Ρωσίας τα είπε, αφού ο Πριγκόζιν αποφάσισε να σταματήσει την ανταρσία, να δεχθεί την πρόταση του άλλου επιστήθιου φίλου του, του Λευκορώσου προέδρου Αλεξάντερ Λουκασένκο, και να φύγει κακήν κακώς για τη Λευκορωσία…