500 ημέρες από την έναρξη του πολέμου: Η Ουκρανία και η στάση του ΝΑΤΟ

Οι ηγέτες των 31 κρατών – μελών του ΝΑΤΟ ετοιμάζονται για την ετήσια Σύνοδο Κορυφής στο Βίλνιους και ο Ρώσος πρόεδρος, Βλαντίμιρ Πούτιν παρακολουθεί με προσοχή από το περιθώριο. Σε τι ελπίζει; Σε νέες ρωγμές στη Συμμαχία. Ήδη η αποστολή βομβών διασποράς στην Ουκρανία από τις ΗΠΑ προκαλεί αντιδράσεις, αφού πρόκειται για πυρομαχικά η χρήση των οποίων έχει απαγορευθεί σε περισσότερες από 100 χώρες και για καλό λόγο (διαβάστε περισσότερα εδώ). Δεν είναι όμως το μόνο θέμα, που διχάζει. Τζο Μπάιντεν, Εμανουέλ Μακρόν, Όλαφ Σολτς, Ρίσι Σούνακ και άλλοι ηγέτες διαφωνούν ως προς τι μπορούν, πρέπει και τελικά θα ανακοινώσουν δημόσια για την Ουκρανία, που βιώνει τις πληγές του πολέμου εδώ και κάτι περισσότερο από 500 ημέρες.

Προς απογοήτευση του Βλαντίμιρ Πούτιν, ΗΠΑ και Ευρώπη έσπευσαν να προσφέρουν στην Ουκρανία βοήθεια (ανθρωπιστική, οικονομική, στρατιωτική) ύψους 165 δισ. δολαρίων, σύμφωνα με το Ινστιτούτο του Κιέλου για την Παγκόσμια Οικονομία. Όπως σχολιάζει το BBC η στήριξη ήταν «μια λεπτή, μερικές φορές άβολη, πράξη εξισορρόπησης – για μεμονωμένες ευρωπαϊκές χώρες, για την Ευρωπαϊκή Ένωση, και αναμφισβήτητα κυρίως για τη στρατιωτική συμμαχία του ΝΑΤΟ, η οποία περιλαμβάνει τον παλιό εχθρό της Ρωσίας, τις Ηνωμένες Πολιτείες».

Η μεγάλη πρόκληση για τη Βορειοατλαντική Συμμαχία; Να σταλεί στη Μόσχα ένα ξεκάθαρο μήνυμα ότι η Δύση δεν θα επιτρέψει στο Κρεμλίνο να αρπάξει κυρίαρχο έδαφος στην Ουκρανία ή οπουδήποτε αλλού στην Ευρώπη, αποφεύγοντας ταυτόχρονα να έρθει σε άμεση σύγκρουση με τη Ρωσία, αποτρέποντας το ενδεχόμενο χρήσης πυρηνικών και ενός ολοκληρωτικού πολέμου. Για αυτό και ο Τζο Μπάιντεν έσπευσε να ξεκαθαρίσει πως όσο είναι σε εξέλιξη ο πόλεμος, δεν μπορεί να ενταχθεί η Ουκρανία στο ΝΑΤΟ.

Το Κίεβο ωστόσο επιμένει. Θέλει μια ίση θέση στο τραπέζι του ΝΑΤΟ -με όλες τις εγγυήσεις ασφαλείας που συνεπάγεται αυτό- και το θέλει τώρα.  «Ζητάμε ένα σαφές μήνυμα ότι η Ουκρανία θα είναι στη συμμαχία… όχι ότι η πόρτα είναι ανοιχτή για εμάς, κάτι που δεν είναι αρκετό, αλλά ότι η Ουκρανία θα ενταχθεί», είπε ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι. Έχει μάλιστα προειδοποιήσει ότι θα γυρίσει την πλάτη στη Σύνοδο Κορυφής, αν δεν δοθεί αυτή η δέσμευση – κάτι που έχει ενοχλήσει πολλά μέλη του ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένων της Γερμανίας και των ΗΠΑ. «Εάν ο κ. Ζελένσκι δεν εμφανιστεί, θα έχουμε ένα καταστροφικό μήνυμα για την ενότητα της Δύσης στο θέμα της Ουκρανίας» σχολιάζει το CNN. Σε συνέντευξή του στο ABC News που μεταδόθηκε την Κυριακή είπε πως δεν επιθυμεί να συμμετέχει στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ «για πλάκα» και πρόσθεσε: «Θα ήταν ένα σημαντικό μήνυμα να πούμε ότι το ΝΑΤΟ δεν φοβάται τη Ρωσία».

Σύμφωνα με το CNN, που επικαλείται διπλωματικές πηγές από τους κόλπους της Συμμαχίας, ενώ ορισμένα μέλη της Ανατολικής Ευρώπης επιθυμούν ένα άμεσο χρονοδιάγραμμα ένταξης της Ουκρανίας, τα κράτη της πρώτης γενιάς, συμπεριλαμβανομένων των ΗΠΑ, είναι πολύ πιο επιφυλακτικά. Γνωρίζουν καλά πως μία ταχεία ένταξη της χώρας στο ΝΑΤΟ θα μπορούσε να προκαλέσει την απευθείας σύγκρουση με τη Ρωσία – κάτι που ο Μπάιντεν θέλει με κάθε τρόπο να αποφύγει.

Απόφαση με πολλά αγκάθια

Το να αποφασιστεί εάν η Ουκρανία θα ενταχθεί στο ΝΑΤΟ είναι ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα ασφάλειας της Ευρώπης από τότε που τα κύματα επέκτασης οδήγησαν τη Συμμαχία μέχρι τα σύνορα της Ρωσίας σε μια διαδικασία που άλλοι πιστεύουν ότι εγγυήθηκε την μεταψυχροπολεμική ειρήνη αποτρέποντας την επιθετικότητα του Κρεμλίνου και άλλοι θεωρούν ότι ταπείνωσε τη Μόσχα στον βαθμό που την κατέστησε ξανά ομολογημένο εχθρό της Δύσης και οδήγησε στην εισβολή στην Ουκρανία.

Οι υποστηρικτές της ένταξης της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ υποστηρίζουν ότι οι δεκαετίες ασφάλειας και εδαφικής ακεραιότητας που παρέχονται σε κράτη του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας, όπως η Πολωνία, η Ουγγαρία και η Ρουμανία, αποτελούν από μόνοι τους απόδειξη ότι υπό την αμοιβαία αμυντική ομπρέλα του ΝΑΤΟ, η Ουκρανία θα ήταν επιτέλους ασφαλής στο μέλλον. Διατείνονται ακόμη ότι η αόριστη υπόσχεση για μελλοντική ένταξη – που δόθηκε για πρώτη φορά στη σύνοδο κορυφής στο Βουκουρέστι το 2008 χωρίς ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα εισόδου – έδωσε στον Πούτιν ένα κίνητρο για εισβολή προτού ενταχθεί η Ουκρανία στον σύλλογο.

Ωστόσο υπάρχουν και ισχυρότατα επιχειρήματα κατά της ένταξης. Ο Μπάιντεν ήταν σαφής. Αν το ΝΑΤΟ έπραττε κάτι τέτοιο σε καιρό πολέμου θα δέσμευε αμέσως τη συμμαχία να υπερασπιστεί έναν νέο εταίρο – για να αποδείξει ότι συμμετοχή έχει νόημα.

Επιπλέον το να δοθεί στην Ουκρανία μια καθορισμένη ημερομηνία για να ενταχθεί μετά το τέλος του πολέμου θα μπορούσε να είναι αντιπαραγωγικό, αφού θα έδινε πάτημα στο Κρεμλίνο να μην τερματίσει ποτέ τη σύγκρουση. Θα υπήρχε δε ο κίνδυνος να ενισχυθεί ο Πούτιν στο εσωτερικό, αφού θα μπορούσε να προωθήσει τον ισχυρισμό του ότι δεν ήταν μία απρόκλητη εισβολή, αλλά ένας πόλεμος που πυροδότησε η Δύση.

Ο κίνδυνος μιας σύγκρουσης με τη Ρωσία στο μέλλον βαραίνει πολύ στο μυαλό πολλών αναλυτών. «Οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν πρέπει να εγγυώνται την ουκρανική ασφάλεια. Τελεία και παύλα», δηλώνει χαρακτηριστικά στο CNN ο Μπεν Φρίντμαν, διευθυντής πολιτικής στο Defense Priorities, think tank για τις πολιτικές ασφαλείες. «Δεν πρέπει να κάνουμε τώρα, μέσω του ΝΑΤΟ ή με άλλο τρόπο, όπως μέσω κάποιου είδους διμερών εγγυήσεων ασφάλειας και δεν πρέπει να κάνουμε ως μέρος μιας ειρηνευτικής συμφωνίας».