Η επόμενη ημέρα στις ελληνοτουρκικές σχέσεις

Η συνάντηση μεταξύ Μητσοτάκη και Ερντογάν ήταν αναμφισβήτητα η καλύτερη μέχρι στιγμής όσον αφορά την ατμόσφαιρα και το κλίμα. Μένει να δούμε τους επόμενους μήνες αν οι συνομιλίες θα αποδώσουν συγκεκριμένα αποτελέσματα και δεν θα καταλήξουν σε ευχολόγια, με την προϋπόθεση ότι η Τουρκία θα συνεχίσει να δείχνει το καλό της πρόσωπο, όπως κάνει τους τελευταίους πέντε μήνες.

Φυσικά, αυτό δεν αρκεί για να λυθούν οι ελληνοτουρκικές διαφωνίες, αλλά πριν ξεκινήσουμε τα δύσκολα θέματα, εμείς στην Αθήνα πρέπει να φροντίσουμε να μην γίνει τοξικό το περιβάλλον συζήτησης. Και δεδομένου ότι η Τουρκία ευθύνεται τόσο για την ένταση όσο και για την αποκλιμάκωσή της, εναπόκειται αποκλειστικά στην Τουρκία να αποφασίσει αν θα επιστρέψει σε εκβιασμούς τύπου “θα έρθουμε ξαφνικά κάποιο βράδυ” και “εκτοξεύουν πυραύλους στην Αθήνα” ή αν θα διατηρήσει το μορατόριουμ που ισχύει από τον περασμένο Φεβρουάριο.

Είναι πραγματικά έτοιμη η Άγκυρα να επαναφέρει τις ελληνοτουρκικές σχέσεις και να καταλήξει σε μια ειλικρινή συμφωνία που θα σέβεται το διεθνές δίκαιο; Το κλειδί για την απάντηση βρίσκεται στους λόγους που ανάγκασαν τον Ερντογάν να υποχωρήσει και να “στραφεί” προς τη Δύση.

Το αν ο μετα – Βίλνιους Ερντογάν είναι ο ίδιος Ερντογάν των τελευταίων 48 ωρών – αν θα τηρήσει τις υποσχέσεις που έδωσε όταν η τουρκική Εθνοσυνέλευση επικύρωσε την ένταξη της Σουηδίας στο ΝΑΤΟ και αν θα είναι συνεπής στις δηλώσεις του για την προθυμία του να ξαναρχίσει τη συνεργασία με την Ελλάδα. Αν πιστεύει ότι με τον τρόπο αυτό θα ενισχύσει διπλωματικά την προσέγγισή του προς τις ΗΠΑ και την Ευρωπαϊκή Ένωση, θα το πράξει.

Για να βρούμε την απάντηση, πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε τους λόγους για μια τέτοια στάση. Ένας από τους λόγους της υποχώρησής του, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι η επανεκλογή του τού επέτρεψε να λειτουργεί πιο ελεύθερα από ό,τι πριν, συνδέεται σίγουρα με την οικονομία, η οποία είναι και η διάρκεια ζωής ενός ηγέτη. Και επειδή είναι πλέον η αχίλλειος πτέρνα του, θα πρέπει να βάλει νερό στο κρασί του αν θέλει να την ξανακάνει ισχυρό χαρτί.

Ένας δεύτερος λόγος για την προσέγγιση και την ευνοϊκή εικόνα του με την Ελλάδα είναι η αντίληψη ότι η υπερεπέκτασή του στην ευρύτερη περιοχή, η οποία σε κάποιο βαθμό τον ωφέλησε (π.χ. η τουρκο-λιβυκή συμφωνία, η εγκαθίδρυση στη Μέση Ανατολή και σε τμήματα της Αφρικής), έβλαψε τις σχέσεις του με το Ισραήλ και την Αίγυπτο, που ήταν κοντά στην Ελλάδα. Και ένας τρίτος λόγος είναι ότι ο Πούτιν έχει αποδυναμωθεί από την ουκρανική κρίση και η εικόνα αδυναμίας που έδειξε στο πραξικόπημα του Πριγκόζιν ότι έχει αποδυναμωθεί το χαρτί της Ρωσίας για τον Ερντογάν.

Φυσικά, τα ερωτήματα παραμένουν. Θα εγκαταλείψει ο Ερντογάν ή θα μετριάσει τον αναθεωρητισμό, τις τουρκικές φιλοδοξίες, το δόγμα της “γαλάζιας πατρίδας” και την περιφρόνηση του διεθνούς δικαίου για να συμφιλιωθεί με τη Δύση;

Είναι η αναδίπλωση στο Βίλνιους γνήσια ή πρόκειται για ελιγμό για να εκδηλώσει ξανά τις γνωστές ηγεμονικές φιλοδοξίες του, μόλις αποκτήσει την απαραίτητη στήριξη για τη χώρα του και αναζωογονήσει την οικονομία της;

Μόνο ο ίδιος ο Ερντογάν γνωρίζει την απάντηση σε αυτό το ερώτημα. Το ίδιο δίλημμα ισχύει και για το αν η προσέγγιση με τις ΗΠΑ και την ΕΕ, έστω και προσωρινά, θα ήταν πιο επωφελής για την Τουρκία από την αντιπαράθεση μαζί τους.

Σε ένα αρνητικό σενάριο, όπου η Τουρκία αργά ή γρήγορα θα θυμηθεί τον γνώριμο εαυτό της, τι όπλα έχει η Δύση στο οπλοστάσιό της; Η απάντηση βρίσκεται στις λέξεις “όρια και πλαίσια”. Τώρα που η Άγκυρα επέστρεψε στη γραμμή της Δύσης, εξαλείφοντας τις εδαφικές και αεροπορικές παραβιάσεις της στο Αιγαίο, εναπόκειται στη Δύση να εγκαταλείψει την αφελή ιδέα να αποδέχεται τα πράγματα ως έχουν χωρίς να θέτει όρους.

Εφόσον θέλει πραγματικά η Δύση να ελέγξει αν όσα λέει ο Ερντογάν τα εννοεί, και να αντέξει στον χρόνο αυτή η στροφή, τότε πρέπει να του θέσει εγκαίρως όρια και ένα πλαίσιο. Ένας Ερντογάν εκτός ορίων και πλαισίου, ακριβώς όπως έκανε την κυβίστηση στο Βίλνιους, το ίδιο εύκολα μπορεί να επιστρέψει σε όσα μας έχει συνηθίσει να κάνει, δηλαδή σε μια τροχιά ηγεμονικών βλέψεων.

Σε κατακλείδα, η αναθέρμανση των σχέσεων Δύσης-Τουρκίας περνάει μέσα από την Άγκυρα και εφόσον εννοεί όσα δήλωσε το τελευταίο 48ωρο ο Ερντογάν, τότε οι σχέσεις της Τουρκίας με τη Δύση περνούν μέσα (και) από την Αθήνα.