Το νερό είναι ο χρυσός της νέας εποχής

Λίγο μετά την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία, το 2014, το Κίεβο επέλεξε ως μέτρο αντεκδίκησης την κατασκευή ενός φράγματος με το οποίο περιόρισε κατά 85% τη ροή του νερού στη χερσόνησο. Η κρίση νερού που ακολούθησε στην ταλαιπωρημένη χερσόνησο δεν ήταν παρά ένα από τα πολλά παραδείγματα της Ιστορίας, που καταδεικνύουν πως το νερό μπορεί να αποτελέσει όπλο αλλά και θύμα πολέμων, όπως, άλλωστε, μπορεί να είναι και η αιτία πολέμων. Είναι, όμως, παράλληλα και θύμα της κλιματικής κρίσης με τα αλλεπάλληλα επεισόδια παρατεταμένης ξηρασίας που πλήττουν πλέον διάφορες ζώνες του πλανήτη και όχι μόνον τη δεινοπαθούσα Αφρική, αλλά και τμήματα της Ευρώπης και μετατρέπουν, έτσι, τον ζωτικότερο φυσικό πόρο σε χρυσό της νέας εποχής. Γιατί το νερό είναι πολύτιμο όσο ο χρυσός, αλλά και εξίσου δυσεύρετο.

Μολονότι καλύπτει περισσότερο από το 70% της επιφάνειας της Γης, μόλις το 3% του νερού στον πλανήτη είναι πόσιμο και ένα σημαντικό τμήμα από αυτό το 3% είναι εγκλωβισμένο στους πάγους, σημειώνει ρεπορτάζ της Καθημερινής. Και στο μεταξύ οι ανάγκες του παγκόσμιου πληθυσμού σε νερό αυξάνονται διαρκώς. Στη διάρκεια του 20ού αιώνα η αύξηση που σημείωσε η κατανάλωση νερού ήταν υπερδιπλάσια της αύξησης που κατέγραψε ο παγκόσμιος πληθυσμός. Κι ενώ η κλιματική κρίση έχει ήδη δημιουργήσει συνθήκες ανεπάρκειας ή και έλλειψης νερού σε περιοχές όπου ζουν 2 δισ. άνθρωποι, οι επενδύσεις που γίνονται σε υποδομές για το νερό, για την εξοικονόμησή του, την αποθήκευσή του και τη διασφάλιση της ποιότητάς του δεν αντιπροσωπεύουν παρά μόνον ένα ισχνό 3% των επενδύσεων για το κλίμα και την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής.

Για πρώτη φορά επιχείρησε να θέσει αποφασιστικά το νερό στον χάρτη των επενδύσεων η πρώτη διάσκεψη των Ηνωμένων Εθνών για το νερό που έγινε την άνοιξη στη Νέα Υόρκη. Εν αναμονή της διάσκεψης, ομάδα δεκάδων επενδυτών που διαχειρίζεται συνολικά κεφάλαια ύψους 3 τρισ. δολ., με ανοικτή επιστολή κάλεσε τις κυβερνήσεις ανά τον κόσμο να υιοθετήσουν πολιτικές για τη διασφάλιση επάρκειας νερού και να ενθαρρύνουν τις επενδύσεις του ιδιωτικού τομέα σε σχέδια κάθε είδους για το νερό. Και το μόνο που δεν λείπει εν προκειμένω είναι η καινοτομία και οι ιδέες που χρειάζονται χρηματοδότηση, συστημάτων άρδευσης ή την αποτροπή των διαρροών.

Ενδεικτική περίπτωση καινοτομίας είναι, για παράδειγμα, η εταιρεία Hydroiq, που χρησιμοποιεί το Ιντερνετ των Πραγμάτων και ελαχιστοποιεί τον χρόνο που χρειάζεται για τον εντοπισμό μιας διαρροής, περιορίζοντάς τον σε λίγα λεπτά, όταν σε ιδιαίτερα δύσκολες περιπτώσεις μπορεί να χρειάζονταν και μήνες. Οπου εφάρμοσε την τεχνολογία της το 2022, κατόρθωσε να διασώσει περίπου ένα δισ. λίτρα νερού που διαφορετικά θα είχαν χαθεί.

Επενδύσεις στην ανακύκλωση 

Με στόχο να ενθαρρύνει κεφάλαια από τον ιδιωτικό τομέα να τοποθετηθούν σε σχέδιο για το νερό, το μεγαλύτερο επενδυτικό ταμείο που επενδύει σε πρότζεκτ για το κλίμα προωθεί πρόγραμμα με προϋπολογισμό 1,5 δισ. δολ. για την ανακύκλωση νερού στη Νότια Αφρική. Ο λόγος για το Green Climate Fund (GCF), που έχει κεφάλαια 235 εκατ. δολ. και επιχειρεί να ενθαρρύνει επενδυτές του ιδιωτικού τομέα να τοποθετήσουν ποσά σε έργα για το νερό, αλλά κυρίως σε χώρες που πλήττονται από την κλιματική αλλαγή. Εν προκειμένω πρόκειται για το πρόγραμμα δεύτερης χρήσης του νερού, του οποίου τη διαχείριση θα αναλάβει η Αναπτυξιακή Τράπεζα της Νότιας Αφρικής. Θα διατεθούν συνολικά 1,4 δισ. δολ. για τη χρηματοδότηση των σχετικών σχεδίων, 62 εκατ. δολ. για τη στήριξη του προγράμματος και 10 εκατ. δολ. σε πρόγραμμα ενημέρωσης και επικοινωνίας σχετικά με τα αντίστοιχα σχέδια.

Οπως τόνισε το GCF, πρόκειται για το πρώτο πρόγραμμα τέτοιας κλίμακας χρηματοδότησης που επιχειρεί στον τομέα του νερού και μόνο για μία χώρα και «στόχος του είναι ο μετασχηματισμός του τομέα του νερού, με ιδιαίτερη έμφαση σ’ αυτό που πηγαίνει χαμένο, στην ανακύκλωσή του και στην αποφυγή διαρροών, καθώς και η προσέλκυση περισσότερων κεφαλαίων του ιδιωτικού τομέα στον στόχο αυτόν». Η ανακύκλωση του νερού είναι το αντικείμενο και εταιρειών στην Ευρώπη. Στη Βρετανία, για παράδειγμα, όπου ένα άτομο καταναλώνει περίπου 150 λίτρα νερού την ημέρα σε διάφορες χρήσεις, η Kelda showers έχει σχεδιάσει ένα σύστημα για τη μείωση της κατανάλωσης νερού στο ήμισυ. Παράλληλα, η σκωτσέζικη εταιρεία Cascade Water Products προσπαθεί να πείσει τους επενδυτές ότι το δικό της σύστημα ανακύκλωσης νερού μπορεί να λύσει το πρόβλημα. Οπως τονίζει, η κατανάλωση πόσιμου νερού στην τουαλέτα ή σε άλλες χρήσεις για την καθαριότητα του σπιτιού αποτελεί σπατάλη τόσο του νερού όσο και ενεργειακών πόρων.

Συγκεντρώνει, έτσι, και απολυμαίνει νερό που έχει φύγει από το ντους και το οποίο αντιστοιχεί, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της, στο νερό που καταναλώνεται στην τουαλέτα. Εκτιμά πως με τον τρόπο αυτόν μπορεί να μειωθεί η κατανάλωση νερού κατά 30%. Η γενική διευθύντρια, Καρολάιν Χογκ, τονίζει επίσης πως για το σύστημα αυτό δεν θα χρειάζεται περισσότερη ενέργεια μέσα σε ένα έτος από όση καταναλώνει ένα μέσο νοικοκυριό μέσα σε μία ημέρα. Δηλώνει, όμως, απελπισμένη μιλώντας στο Reuters και τονίζει πως η απαιτούμενη τεχνολογία για την εφαρμογή του συστήματος αυτού σε βιομηχανική κλίμακα είναι έτοιμη, «αλλά οι επενδυτές απλώς δεν φαίνεται να το καταλαβαίνουν ούτε και οι πολιτικοί»

Σε κρίση η διαχείριση των υδάτων στη Βρετανία 

Η βρετανική ρυθμιστική αρχή της βιομηχανίας εταιρειών ύδρευσης, η Ofwat, βρίσκεται προ διλήμματος. Πρέπει να στηρίξει τις εταιρείες που εποπτεύει και από τις οποίες υπάρχουν αιτήματα για δισεκατομμύρια, αλλά πρέπει να τα καταφέρει χωρίς να αποθαρρύνει τις επενδύσεις στον τομέα του νερού.

Από το 1989, οπότε και ιδρύθηκε ταυτοχρόνως με την ιδιωτικοποίηση της βιομηχανίας νερών και ύδρευσης, η Ofwat απέφευγε να παρέμβει στον τρόπο λειτουργίας των επιχειρήσεων όσο οι λογαριασμοί του νερού παρέμεναν σε χαμηλά επίπεδα και το νερό έρρεε άφθονο. Επέτρεψε, έτσι, στις εταιρείες να συσσωρεύσουν χρέη και να μην επενδύουν επί μια δεκαετία από το 2006.

Η έλλειψη επενδύσεων ευθύνεται για τη διαρροή αποβλήτων στους ποταμούς και τις θάλασσες της Βρετανίας, όπως και για τις ρωγμές στους αγωγούς που χρειάζονται επειγόντως επισκευή.

Πριν από δύο εβδομάδες ήρθε στην επιφάνεια η κρίση της μεγαλύτερης εταιρείας ύδρευσης, της Thames Water, που έχει χρέη ύψους περίπου 14 δισ. στερλινών. Τώρα η Ofwat πρέπει να εξασφαλίσει ότι οι εταιρείες ύδρευσης θα μπορέσουν να προσελκύσουν επενδυτικά κεφάλαια για να ξαναχτίσουν τις υποδομές ύδρευσης της Βρετανίας και να προστατεύσουν τους καταναλωτές.

Για να το επιτύχει πρέπει να πείσει τις επιχειρήσεις να βελτιώσουν τη φερεγγυότητά τους, ώστε να πείσουν τους μετόχους να τους διαθέσουν κεφάλαια με προσιτά επιτόκια. Θα πρέπει όμως και να αυξηθούν οι λογαριασμοί του νερού. Οι Βρετανοί πολιτικοί, όμως, δεν μπορούν να υπερασπισθούν την αύξηση των λογαριασμών του νερού με σκοπό τη χρηματοδότηση επενδύσεων, σε μια περίοδο που ο κόσμος αντιμετωπίζει την κρίση του κόστους διαβίωσης.

Σύμφωνα με το Συμβούλιο Καταναλωτών για το νερό, μια αύξηση των λογαριασμών κατά 100 στερλίνες θα οδηγήσει 1,1 εκατ. βρετανικά νοικοκυριά στη φτώχεια και την αδυναμία να καλύψουν το κόστος της ύδρευσης, καθώς αυτό θα υπερβαίνει το 5% του εισοδήματός τους. Η Ofwat δεν είχε ποτέ αντιμετωπίσει τόσο δυσεπίλυτη κατάσταση.

Την κλίμακα του προβλήματος σκιαγραφεί η περίπτωση της Thames Water, που εξυπηρετεί 15 εκατ. άτομα στο Λονδίνο και την περιφέρειά του. Εν μέσω ανησυχίας πως οι ιδιοκτήτες της εταιρείας θα αρνηθούν να χορηγήσουν τα κεφάλαια που ζητάει η Ofwat, η κυβέρνηση άρχισε συνομιλίες για τη διάσωση της εταιρείας με μια προσωρινή κρατικοποίηση. Τελικά οι μέτοχοι συμφώνησαν να χορηγήσουν στην εταιρεία 750 εκατ. στερλίνες, πέραν των 500 εκατ. που δέσμευσαν πέρυσι. Η κίνηση έγινε δεκτή με ικανοποίηση από την αγορά, αλλά απλώς κέρδισε λίγο χρόνο για την εταιρεία.