Η Ρωσία και ο «κλεφτοπόλεμος» των σιτηρών

Ασκήσεις με πραγματικά πυρά εναντίον υποτιθέμενων στόχων στη Μαύρη Θάλασσα πραγματοποίησε χθες ο ρωσικός στόλος, δύο ημέρες μετά την ανακοίνωση της Μόσχας ότι κάθε πλοίο που θα κατευθύνεται προς τα λιμάνια τα Ουκρανίας θα θεωρείται νόμιμος στόχος, καθώς το Κρεμλίνο αποσύρθηκε από τη διεθνή συμφωνία για την εξαγωγή σιτηρών. Υπενθυμίζεται επίσης ότι λίγο μετά τη σχετική ανακοίνωση, η Ρωσία – η οποία επικαλέστηκε τις διακρίσεις σε βάρος των δικών της σιτηρών και λιπασμάτων – εξαπέλυσε μπαράζ επιθέσεων κατά αποθηκών και άλλων υποδομών στην Οδησσό και άλλα ουκρανικά λιμάνια στην περιοχή, προκαλώντας ανθρώπινες απώλειες και σημαντικές υλικές καταστροφές.

Η εξέλιξη αυτή, όπως είναι φυσικό, είχε άμεση επίπτωση και στις διεθνείς τιμές των σιτηρών. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ του «Economist», μόνο τις πρώτες ώρες μετά την ανακοίνωση για πάγωμα της συμφωνίας, τα προθεσμιακά συμβόλαια στην αγορά του Σικάγου, που αποτελεί σημείο αναφοράς για τα συγκεκριμένα αγαθά, εκτινάχθηκαν κατά 11%, ενώ οι ανοδικές τάσεις συνεχίζονται. Απειλώντας με τον τρόπο αυτό να ανατρέψουν τη σημαντική βελτίωση της κατάστασης που είχε φέρε η υπογραφή της συμφωνίας, πέρυσι το καλοκαίρι, με αποτέλεσμα οι τιμές να υποχωρήσουν από τα 1200 δολάρια ανά μπούσελ (περίπου 36 λίτρα) τον Μάρτιο του 2022 κάτω από τα 600 δολάρια τον περασμένο Μάιο (έστω και αν οι καταναλωτές δεν είδαν την ανάλογη μείωση…).

Η παραπάνω εικόνα είναι σε μεγάλο βαθμό δικαιολογημένη, καθώς από την Ουκρανία προέρχεται το 10% των παγκόσμιων εξαγωγών σιτηρών και το 15% του αραβοσίτου. Είναι αλήθεια ότι μέχρι την απόσυρση της Ρωσίας – που πρακτικά μεταφράζεται σε αποκλεισμό των ουκρανικών λιμανιών – οι τιμές διατηρούνταν υπό έλεγχο και σε επίπεδο αντίστοιχο εκείνου προ της ρωσικής εισβολής, καθώς η μείωση των εξαγωγών της Ουκρανίας (κατά ένα τρίτο σε σύγκριση με την περίοδο 2021 – 2022) καλυπτόταν σε μεγάλο βαθμό από άλλους παραγωγούς, όπως ο Καναδάς, η Βραζιλία ή ακόμη και η Ευρώπη. Το νέο εμπάργκο, ωστόσο, είναι πιθανό να οδηγήσει εκ νέου την κατάσταση εκτός ελέγχου. Παρά δε το γεγονός ότι υπάρχουν και οι χερσαίες οδοί, σε καμιά περίπτωση αυτές δεν μπορούν να υποκαταστήσουν τις θαλάσσιες. Κι αυτό για δύο, τουλάχιστον, λόγους: αφενός, επειδή η μεταφορά μέσω ξηράς είναι πιο δύσκολη και πιο ακριβή και, αφετέρου, διότι οι εξαγωγές μέσω Ευρώπης έχουν προκαλέσει τις έντονες αντιδράσεις παραγωγών (και κυβερνήσεων) σε αρκετά κράτη – μέλη της Ε.Ε., με το επιχείρημα ότι συμπιέζονται καθοδικά οι τιμές και απειλείται η παγκόσμια παραγωγή.

Παράλληλα, ο περιορισμός της προσφοράς σε λιγότερες χώρες αυξάνει και τις απειλές για αναταράξεις στην αγορά. Εκτός των άλλων, επειδή τα ακραία καιρικά φαινόμενα (καύσωνες και πλημμύρες) είναι πολύ πιθανό να προκαλέσουν μεγάλες καταστροφές στην παραγωγή στη Βόρειο και τη Λατινική Αμερική, όπως και στην Ευρώπη.

Στην υπόθεση παρενέβη και ο Ερντογάν, ο οποίος είχε πρωταγωνιστήσει στις διαπραγματεύσεις που κατέληξαν στη συμφωνία για την εξαγωγή ουκρανικών σιτηρών. Ο πρόεδρος της Τουρκίας κάλεσε τη Δύση να εξετάσει σοβαρά τις αιτιάσεις της Μόσχας και εξέφρασε την ελπίδα αποκατάστασης της συμφωνίας στις επικείμενες συνομιλίες του με τον Πούτιν.