«Τολμηρή ατζέντα» και υποχωρήσεις

Η αναφορά του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στην πρόσφατη συνέντευξη ότι «ο μεγάλος στόχος είναι να επιλύσουμε τον πυρήνα της διαφοράς» με την Τουρκία έστω κι αν «συνεπάγεται κάποιες υποχωρήσεις από κάποιες θέσεις» και ότι στη διαδικασία αυτή «θα έχει μείζονα ρόλο να παίξει η Βουλή και τα κόμματα» σημαίνει ότι όντως έχει επιλεγεί μια «μεγάλη τολμηρή ατζέντα» για την υπέρβαση της ελληνοτουρκικής αντιπαράθεσης. Όχι απλά η στενή προσέγγιση ενός θέματος. Ανοίγει επομένως μια κρίσιμη προοπτική που θα δοκιμάσει τις αντοχές και την ωριμότητα του πολιτικού συστήματος και των πολιτικών δυνάμεων. Η ατζέντα αυτή – με επίκεντρο τα βαριά θέματα των ελληνοτουρκικών (θαλάσσιες ζώνες) – θα οδηγήσει, ως φαίνεται, στην παραπομπή του ζητήματος της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας και ΑΟΖ σε Αιγαίο και Αν. Μεσόγειο στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης (ΔΔΧ) για επίλυση.

Για να πάμε ωστόσο στη Χάγη θα πρέπει να προηγηθεί η διευθέτηση του εύρους των χωρικών υδάτων και η διαπραγμάτευση του συνυποσχετικού. Σύμφωνα με τη νομολογία του ΔΔΧ, «μετά την οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας είτε με συμφωνία είτε με δικαστική απόφαση δεν επιτρέπεται η επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης». Και είναι βέβαιο ότι η Ελλάδα δεν θα προχωρήσει σε επέκταση στα 12 ναυτικά μίλια με μονομερή νομική πράξη. Επομένως, το ζήτημα του εύρους των χωρικών υδάτων (και εναέριου χώρου αναπόφευκτα) θα τεθεί αναπόδραστα πριν ή πέριξ των διαπραγματεύσεων που οδηγούν στην υπογραφή του συνυποσχετικού ή οποιασδήποτε άλλης συμφωνίας. Αυτό το θέμα είναι ο πυρήνας της διαφοράς μας με την Τουρκία, πάνω στο οποίο η ελληνική πλευρά θα πρέπει πρωτίστως να κάνει ορισμένες υποχωρήσεις από την αρχική της θέση για καθολική επέκταση σε 12 ν. μ. σε όλο το Αιγαίο. Ενώ για υφαλοκρηπίδα/ΑΟΖ θα δεχθεί ό,τι αποφασίσει τελικά το ΔΔΧ στη βάση και του συνυποσχετικού για τα νησιά και την επήρειά τους. Η αφετηριακή μας θέση για πλήρη επήρεια και για όλα τα νησιά, μάλλον δεν θα δικαιωθεί. Θέμα συνεκμετάλλευσης υδρογονανθράκων στο Αιγαίο δεν τίθεται. Καθολική επέκταση σε 12 ν. μ. θα σήμαινε ότι το Αιγαίο μετατρέπεται σε «ελληνική λίμνη». Ο έλεγχος της Ελλάδας επεκτείνεται από 43% στο 73% περίπου της Τουρκίας από το 7,5% στο 8,5%, ενώ τα διεθνή ύδατα συρρικνώνονται από το 49% στο 19%. Όθεν πρόβλημα και για τη διεθνή ναυσιπλοΐα. Την ιδέα του Αιγαίου ως ελληνικής λίμνης είχαν απορρίψει πολιτικοί ηγέτες όπως ο Κωνσταντίνος Καραμανλής και μάλιστα ενώπιον του Μπ. Ετσεβίτ το 1978. Επομένως, θα πάμε, αν πάμε, σε διαφοροποιημένη επέκταση χωρικών υδάτων/εναέριου χώρου, όπως είχε προκαταρκτικά συμφωνηθεί και το 2004 ή σε ακραία περίπτωση σε καμιά επέκταση. Υπάρχουν και άλλα ζητήματα βέβαια (τουρκολιβυκό μνημόνιο, συντεταγμένες Τουρκίας 28^ος μεσημβρινός κ. λπ.). Όθεν η ευθύνη των πολιτικών δυνάμεων. Βέβαια, στη διαπραγμάτευση του συνυποσχετικού η Τουρκία μπορεί να θέσει αλλότρια ζητήματα κυριαρχίας αν και στην εξέταση της οριοθέτησης υφαλοκρηπίδας/ΑΟΖ το ΔΔΧ δεν αποκλείεται να θέσει ερωτήματα πιστοποίησης κυριαρχίας κ.λπ.

Ωστόσο, διαπραγμάτευση χωρίς κάποιες υποχωρήσεις δεν νοείται. Και καλό είναι αυτό να λέγεται. «Εκπαιδεύεται» η κοινή γνώμη. Όχι βεβαίως πάνω σε θέματα κυριαρχίας. Αλλά μια χώρα που δεν μπορεί να κάνει τους μικρούς συμβιβασμούς αναγκάζεται κάποια στιγμή να κάνει τους πολύ πιο μεγάλους και επώδυνους. Και η Ελλάδα ως χώρα – μέλος της Ε.Ε., ενός συστήματος δηλαδή καθημερινής διαπραγμάτευσης, οφείλει να γνωρίζει τη σημασία των μικρών συμβιβασμών για την επίτευξη ενός καλού αποτελέσματος. Οι αδιαλλαξίες και οι μαξιμαλισμοί έχουν στοιχίσει άσχημα στην ελληνική ιστορία. Βέβαια ποιες συγκεκριμένες υποχωρήσεις θα γίνουν σε μια διαπραγμάτευση δεν μπορεί και δεν πρέπει να ορισθεί εκ των προτέρων. Αυτές προκύπτουν στη διαπραγματευτική διαδικασία και λογική του δούναι – λαβείν. Δεν προαναγγέλλονται. Αλλά κάθε διαπραγματευτής θα πρέπει να έχει πάντοτε στον φάκελό του μια δεύτερη θέση.

Και κάπου στο βάθος βρίσκεται και η Ε.Ε.

Και υπόψη: there is a tide in the affairs of men…