Το φρικώδες μεταπολεμικό μέλλον της Ουκρανίας

Ανεξάρτητα από το πώς θα τελειώσει ο πόλεμος, οι ζημιές που υπέστησαν η γη, η βιομηχανία, η γεωργία και ο πληθυσμός της Ουκρανίας είναι τρομακτικές και θα χρειαστούν δεκαετίες για να ανακάμψουν πλήρως.

Πολλές δυτικές πηγές αναφέρουν ότι πιθανόν εκατοντάδες χιλιάδες στρατιώτες έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί και αεροσκάφη, άρματα μάχης και πλοία έχουν καταστραφεί.

Αυτό είναι ένα σημαντικό και άμεσο κόστος για την Ουκρανία και επηρεάζει την ικανότητά της να συνεχίσει τον πόλεμο βραχυπρόθεσμα. Ωστόσο, οι συνέπειες πέραν της ανάπτυξης στο πεδίο της μάχης αποτελούν μια πιο σοβαρή μακροπρόθεσμη απειλή για την Ουκρανία.

Αυτές περιλαμβάνουν ζημιές στον γεωργικό τομέα, τον εκτοπισμό εκατομμυρίων πολιτών στο εξωτερικό και, ίσως το πιο σημαντικό, το τραύμα που προκλήθηκε στους νέους από τη σύγκρουση.

Όσο περισσότερο παρατείνεται ο πόλεμος, τόσο σοβαρότερα θα γίνονται τα προβλήματα και τόσο βαθύτερες οι μακροπρόθεσμες συνέπειες για το Κίεβο, αναλύει ο διεθνής αναλυτής Daniel Davis.

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι ένθερμοι υποστηρικτές στις ΗΠΑ και την Ευρώπη παροτρύνουν την Ουκρανία να πολεμήσει “όσο χρειαστεί”, ανεξάρτητα από το κόστος.

Αυτοί οι υποστηρικτές συνήθως υποστηρίζουν ότι εφόσον οι ίδιοι οι Ουκρανοί θέλουν να πολεμήσουν, φαίνεται θεμιτό, αν όχι ευγενές, να τους επιτρέψουμε να συνεχίσουν να πολεμούν.

Εδώ και καιρό υποστηρίζω ότι δεν υπάρχει λογική οδός προς τη στρατιωτική νίκη στην Ουκρανία και ότι η απεριόριστη στρατιωτική υποστήριξη για να κρατηθεί η Ουκρανία ζωντανή δεν θα οδηγήσει στη νίκη, αλλά θα παρατείνει μόνο τον πόλεμο (όπως το να κρατάς έναν ασθενή που δεν μπορεί να ζήσει χωρίς μηχανήματα ζωντανό με την υποστήριξη μηχανημάτων).

Όμως, είτε η άποψή αυτή αποδειχθεί σωστή, είτε επικρατήσει τελικά η αισιοδοξία πολλών ηγετικών στελεχών των ΗΠΑ, το μακροπρόθεσμο κόστος για τον ουκρανικό λαό είναι βέβαιο και τρομακτικό.

Πρέπει να είμαστε ξεκάθαροι σχετικά με το τι θα σημαίνει η υποστήριξή μας σε αυτόν τον πόλεμο για την Ουκρανία μόλις τελειώσουν οι μάχες. Πριν από την έναρξη του εμφυλίου πολέμου το 2014, η Ουκρανία ήταν ο τρίτος μεγαλύτερος εξαγωγέας αραβοσίτου στον κόσμο και το 57% του ηλιέλαιου στον κόσμο.

Το 2015, η γεωργία αντιπροσώπευε σχεδόν το 12% της οικονομίας της Ουκρανίας. Πέρυσι, το ποσοστό αυτό μειώθηκε στο 8%. Σύμφωνα με το International Food Policy Research Institute, από τον περασμένο Σεπτέμβριο, “η συνολική ζημιά στις [γεωργικές] υποδομές της Ουκρανίας εκτιμάται σε 127 δισεκατομμύρια δολάρια, που ισοδυναμεί με το 64% του ΑΕΠ το 2021”. Οι μελλοντικοί κίνδυνοι είναι πιο σοβαροί.

Το 2021, οι Ουκρανοί φύτεψαν 16 εκατομμύρια εκτάρια γεωργικής γης. Ο Οργανισμός Τροφίμων και Γεωργίας του ΟΗΕ αναφέρει ότι μόνο 10,2 εκατομμύρια εκτάρια θα φυτευτούν το 2023 λόγω ναρκών και άλλων εμποδίων που σχετίζονται με τον πόλεμο. Τόσο οι ρωσικές όσο και οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν τοποθετήσει νάρκες σε περισσότερα από 1.000 χιλιόμετρα του ουκρανικού εδάφους, διασχίζοντας μερικές από τις πιο εύφορες γεωργικές εκτάσεις της χώρας.

Εκτός από τις νάρκες, μεγάλα τμήματα της επικράτειας είναι γεμάτα με βλήματα πυροβολικού, βόμβες και όλμους, που συντηρητικά υπολογίζονται σε 10 εκατομμύρια βλήματα (με βάση εκτιμήσεις για περισσότερα από 20.000 βλήματα την ημέρα που εκτοξεύονταν και από τις δύο πλευρές κατά τις πρώτες 500 ημέρες της σύγκρουσης, αλλά πιθανότατα περισσότερα).

Το Περιβαλλοντικό Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών (UNEP) υποστηρίζει ότι ο πόλεμος μπορεί να αφήσει μια “τοξική κληρονομιά για τις μελλοντικές γενιές”.

Μόλις τελειώσει η σύγκρουση, θα χρειαστούν κυριολεκτικά δεκαετίες για να καθαριστούν εκατομμύρια στρέμματα καλλιεργήσιμης γης.

Στο Βιετνάμ, για παράδειγμα, περισσότεροι από 100.000 άνθρωποι έχουν σκοτωθεί ή τραυματιστεί από παλιές νάρκες από το 1975. Οι επιχειρήσεις εκκαθάρισης ναρκών συνεχίζονται ακόμη σχεδόν 50 χρόνια μετά τη λήξη του πολέμου. Το μέλλον της Ουκρανίας είναι εξίσου δυσοίωνο.

Από το ξέσπασμα του εμφυλίου πολέμου μεταξύ της δυτικής και της ανατολικής Ουκρανίας το 2014, το έδαφος που ελέγχει το Κίεβο έχει μειωθεί κατά 14 εκατομμύρια ανθρώπους. Επιπλέον, ο Διεθνής Οργανισμός Μετανάστευσης αναφέρει ότι συνολικά 7,1 εκατομμύρια Ουκρανοί έχουν εκτοπιστεί στο εσωτερικό της χώρας λόγω της σύγκρουσης.

Ωστόσο, ένα ευρωπαϊκό ερευνητικό κέντρο προβλέπει ότι η έξοδος του πληθυσμού μπορεί να συνεχιστεί και μετά τον πόλεμο. Σύμφωνα με τους ερευνητές, “αν συνεχιστούν οι τρέχουσες δημογραφικές τάσεις, ο πληθυσμός της Ουκρανίας αναμένεται να μειωθεί κατά (περαιτέρω) 16% τα επόμενα 20 χρόνια”.

Η μελέτη προειδοποιεί με πολύ μελανά χρώματα ότι αν προστεθούν οι απώλειες λόγω της σύγκρουσης, “ο πληθυσμός της Ουκρανίας προβλέπεται να μειωθεί κατά 33%”. Αυτό θα μπορούσε να έχει σοβαρές επιπτώσεις στην οικονομική της ανάκαμψη, ακόμη και μετά το τέλος του πολέμου.

Η οικονομία της Ουκρανίας καταστράφηκε από τη σύγκρουση, συρρικνώνοντας κατά ένα σοκαριστικό 35% το 2022. Ένα ακόμη πιο ανησυχητικό γεγονός είναι ότι το 60% του πληθυσμού ζούσε σε συνθήκες φτώχειας. Παρόλο που το ΑΕΠ της Ουκρανίας σταθεροποιείται σήμερα από τις τεράστιες εισροές από τη Δύση και τα δάνεια από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), το χρέος αυτό είναι δύσκολο να αποπληρωθεί και θα αυξάνεται όσο συνεχίζεται ο πόλεμος.

Χωρίς επαρκή αριθμό ειδικευμένων εργαζομένων, θα είναι δύσκολο για το Κίεβο να ανακτήσει ή και να ξεπεράσει τις οικονομικές του επιδόσεις το 2021.

Ίσως η πιο ανησυχητική και δυσοίωνη πρόκληση που θα πρέπει να αντιμετωπίσει η Ουκρανία κατά τη μεταπολεμική περίοδο είναι η ζημία που θα υποστούν οι άνδρες και οι γυναίκες των ενόπλων δυνάμεων.

Σύμφωνα με μελέτη του Πανεπιστημίου Μπράουν του 2021, το μακροπρόθεσμο κόστος περίθαλψης των βετεράνων (όσων πολέμησαν στο Ιράκ, το Αφγανιστάν και άλλες παρόμοιες συγκρούσεις) στις ΗΠΑ από την 11η Σεπτεμβρίου του 2001 και μετά ανέρχεται στο ιλιγγιώδες ποσό των 2,5 τρισεκατομμυρίων δολαρίων.

Το χειρότερο για την Ουκρανία είναι ότι ένα σημαντικό μέρος αυτού του κόστους θα συνεχίσει να καταβάλλεται “δεκαετίες μετά τη σύγκρουση, καθώς οι ανάγκες των βετεράνων αυξάνονται με την ηλικία”, και δεδομένου ότι πάνω από το 40% των βετεράνων των ΗΠΑ “έχουν ήδη εγκριθεί να λαμβάνουν ισόβια επιδόματα αναπηρίας”.

Ας σκεφτούμε ότι από το 2001, οι απώλειες του αμερικανικού στρατού έχουν ανέλθει σε περίπου 60.000, με κόστος πάνω από 2,5 τρισεκατομμύρια: τον Απρίλιο, εκτιμάται ότι υπήρχαν 131.000 απώλειες από τις μάχες στην Ουκρανία, αν και ορισμένες εκτιμήσεις είναι πολύ υψηλότερες. Ως κάποιος που έχει κινηθεί σε τέσσερις ζώνες μάχης σε 21 χρόνια στρατιωτικής θητείας, μπορώ να δηλώσω με κύρος ότι το επίπεδο μάχης στο οποίο εμπλέκονται τα ουκρανικά στρατεύματα είναι μια τάξη μεγέθους διαφορετικό από το επίπεδο της μάχης στο οποίο εμπλέκονται οι περισσότεροι Αμερικανοί στρατιώτες. Το τραύμα που βίωσαν οι επιζώντες δεν μπορεί ακόμη να εξακριβωθεί πλήρως.

Πιο σοβαρά από το σωματικά, ωστόσο, είναι τα αόρατα τραύματα της διαταραχής μετατραυματικού στρες (PTSD) και της τραυματικής εγκεφαλικής βλάβης (TBI). Εκατοντάδες χιλιάδες Αμερικανοί στρατιώτες υπέστησαν PTSD και TBI.

Αναλογικά, ο αριθμός των Ουκρανών στρατιωτών που πάσχουν από αυτές τις δίδυμες ασθένειες είναι πιθανώς εκατομμύρια και η σοβαρότητά τους θα είναι πολύ χειρότερη από εκείνη των Αμερικανών στρατιωτών. Η παροχή επαρκούς θεραπείας σε αυτούς θα κοστίσει πιθανώς τρισεκατομμύρια δολάρια για αρκετές δεκαετίες.

Όποια και αν είναι η έκβαση αυτού του πολέμου, είτε πρόκειται για μια ρωσική ή ουκρανική νίκη είτε για μια πιθανή διευθέτηση μέσω διαπραγματεύσεων που δεν θα ικανοποιεί καθόλου καμία από τις δύο πλευρές, το επίπεδο των δυσκολιών που θα πρέπει να αντιμετωπίσει η ουκρανική κυβέρνηση και ο ουκρανικός λαός δεν μπορεί να υποτιμηθεί.

Θα είναι δύσκολο να διατηρηθεί, πολύ περισσότερο να ευημερήσει, η χώρα οικονομικά, ανθρώπινα και στρατιωτικά. Για παράδειγμα, ακόμη και αν η διεθνής κοινότητα αποδειχθεί πρόθυμη και ικανή να στηρίξει την Ουκρανία με τρισεκατομμύρια δολάρια για αρκετές δεκαετίες, θα χρειαστούν περισσότερα χρήματα για να αντιμετωπιστεί η τεράστια πρόκληση της περίθαλψης των βετεράνων.

Στην Ουκρανία, μια χώρα που έχει το ένα δέκατο του μεγέθους των Ηνωμένων Πολιτειών, είναι σχεδόν αδύνατο να αναπτυχθούν αρκετές ιατρικές εγκαταστάσεις και εκπαιδευμένο ιατρικό προσωπικό για να καλυφθούν οι πολύπλοκες ανάγκες των βετεράνων.

Εάν εκατοντάδες χιλιάδες σοβαρά τραυματισμένοι βετεράνοι δεν λάβουν τη θεραπεία που χρειάζονται και εκατοντάδες χιλιάδες βετεράνοι δεν λάβουν θεραπεία για το PTSD, η χώρα θα έχει σοβαρά μακροπρόθεσμα προβλήματα.

Προκειμένου η Ουκρανία να διατηρήσει την οικονομική ανάπτυξη, θα χρειαστεί επαρκή αριθμό εκπαιδευμένων και εξειδικευμένων εργαζομένων σε όλους τους τομείς για να στελεχώσουν τις διάφορες παραγωγικές μονάδες.

Θα χρειαστούν δεκαετίες για να επιτύχει το Κίεβο την πλήρη αποναρκοθέτηση της επικράτειάς του. Και θα είναι δύσκολο να απασχοληθεί επαρκής αριθμός αγροτών όταν είναι γνωστό ότι ένα ποσοστό από αυτούς θα σκοτωθεί ή θα τραυματιστεί από αόρατες νάρκες στα χωράφια που πρέπει να οργώσουν και να θερίσουν.

Εάν η παγκόσμια οικονομία υποστεί άλλη μια ύφεση (κάτι που αναπόφευκτα θα συμβεί κάποια στιγμή), η προθυμία των κυβερνήσεων να συνεχίσουν να βάζουν χρήματα για το Κίεβο μπορεί να αποδυναμωθεί, στερώντας του τα κεφάλαια που χρειάζεται απεγνωσμένα για να κρατήσει την εύθραυστη οικονομία του όρθια.

Ανεξάρτητα από το πώς θα εξελιχθεί η σύγκρουση για την Ουκρανία, η μεγαλύτερη απειλή για την επιβίωσή της μεσοπρόθεσμα και μακροπρόθεσμα θα εμφανιστεί μετά το τέλος του πολέμου.

Ο εφοδιασμός της Ουκρανίας με “όσα πυρομαχικά χρειάζεται” είναι πιθανό να επιδεινώσει τις ήδη καταστροφικές συνέπειες αντί να φέρει την ελευθερία. Με κάθε διαδοχικό πόλεμο, η ζωή των Ουκρανών θα επιδεινώνεται για δεκαετίες.

Η ατελείωτη ροή σφαιρών, οβίδων και αρμάτων μάχης είναι σχεδόν βέβαιο ότι δεν θα είναι αρκετή για να νικήσουν οι ένοπλες δυνάμεις της Ουκρανίας, και αντίθετα θα αυξήσει την καταστροφή. Δεν θα τερματίσει τον πόλεμο.

Είναι καιρός να δείξουμε γνήσιο ενδιαφέρον για τις ζωές των Ουκρανών, ξεκινώντας τη μακρά και δύσκολη διαδικασία αναζήτησης διπλωματικής λύσης.

Το γεγονός ότι η επίθεση του ουκρανικού στρατού, που ευνοήθηκε από τους Ευρωπαίους πολιτικούς ως τελευταία ευκαιρία, δεν έχει επιτύχει σχεδόν τίποτα μετά από σχεδόν δύο μήνες, καθιστά σαφές ότι το Κίεβο έχει ελάχιστες λογικές προοπτικές να επιτύχει τους μαξιμαλιστικούς του στόχους με στρατιωτικά μέσα. Όσο περισσότερο αγνοείται αυτή η πραγματικότητα, τόσο περισσότερο θα υποφέρει ο ουκρανικός λαός.

Μόνο με την αναγνώριση αυτής της δυσάρεστης πραγματικότητας μπορούν η Ουκρανία και η Δύση να ξεκινήσουν τη διαδικασία οικοδόμησης των απαραίτητων διπλωματικών μηχανισμών για τον τερματισμό των συγκρούσεων.

Η διπλωματική οδός είναι η καλύτερη ευκαιρία για το Κίεβο να ξεκινήσει τη μακρά, δύσκολη και δαπανηρή διαδικασία αποκατάστασης της ποιότητας ζωής σε αυτή τη χώρα.