Η λιτότητα χτυπά την πόρτα της Ευρώπης;

Σε μία ιδιαίτερα κρίσιμη και πολυετή περίοδο που αναμένεται να έχει ως βασικό χαρακτηριστικό τη λιτότητα, εισέρχεται από το 2024 η Ευρωζώνη. Μία περίοδος κατά την οποία δεν αποκλείεται να δούμε μέχρι και «ατυχήματα» χωρών, παρόμοια με αυτό που είχε η Ελλάδα την περασμένη δεκαετία, αν και πιθανότατα μικρότερης έκτασης. Στο νέο σκηνικό, η ελληνική οικονομία δεν θα αντιμετωπίζεται ως το «μαύρο πρόβατο» καθώς η αναπτυξιακή δυναμική των τελευταίων ετών, σε συνδυασμό με τους πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, εγγυώνται καλύτερες από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο επιδόσεις.

Ποιες χώρες βρίσκονται σε κρίση και γιατί οι ευρωπαϊκές χώρες αφήνουν την απειλή μιας νέας κρίσης να επανέλθει;

Είναι αλήθεια ότι οι οικονομίες της ευρωζώνης δεν διανύουν τις καλύτερες ημέρες της σύντομης ιστορίας τους. Τα κράτη μέλη αντιμετωπίζουν μια κοινή πληθωριστική κρίση, αλλά και μια σειρά διαφορετικών προκλήσεων. Η τεχνική ύφεση χτυπάει ήδη την πόρτα της Ευρώπης και της Γερμανίας και ο κίνδυνος βαθύτερης συρρίκνωσης του ΑΕΠ είναι πάντα παρών.

Ο πιο σημαντικός παράγοντας, ωστόσο, είναι η επιστροφή στη λιτότητα, δηλαδή η επιστροφή σε αυστηρούς δημοσιονομικούς κανόνες, από το 2024. Ειδικά για τη Γερμανία, η οποία βρίσκεται ήδη στο χείλος της ύφεσης, η απόφαση να επιμείνει στην αυστηρή δημοσιονομική πειθαρχία και να επαναφέρει τη στρατηγική του ισοσκελισμένου προϋπολογισμού “μαύρο μηδέν” από το επόμενο έτος ενέχει πολλούς κινδύνους.

Από τη μία πλευρά, μετά από χρόνια που απολάμβανε μηδενικά ή αρνητικά επιτόκια, είναι λογικό η Γερμανία να θέλει να σφίξει το ζωνάρι της τώρα που τα επιτόκια δανεισμού έχουν αυξηθεί. Θα πρέπει επίσης να θυμόμαστε ότι η Γερμανία είναι μια χώρα που θα επηρεάζεται όλο και περισσότερο από τις δημογραφικές τάσεις και ως εκ τούτου θέλει να αποφύγει τα χειρότερα. Από την άλλη πλευρά, ωστόσο, η Γερμανία είναι πιθανό να αντιμετωπίσει τον κίνδυνο πολυετούς στασιμότητας, καθώς προσπαθεί να βρει απαντήσεις στο διπλό χαλί της λιτότητας και της περιοριστικής νομισματικής πολιτικής.

Θα συνεχίσει λοιπόν η Γερμανία να είναι το “βαρίδι” της ευρωζώνης; Πολύ πιθανόν, και αν η Γερμανία δεν καταφέρει να επιτύχει ικανοποιητική ανάπτυξη, η Ευρώπη στο σύνολό της θα παρασυρθεί σε στασιμότητα.

Εξαίρεση, τουλάχιστον για τα πρώτα χρόνια, αναμένεται να αποτελέσουν οι χώρες με μεγάλη εξάρτηση από τον τομέα των υπηρεσιών, όπως η Ελλάδα, η Ισπανία και άλλες χώρες του Νότου. Οι περισσότεροι εμπειρογνώμονες προβλέπουν ότι η οικονομία της ευρωζώνης θα παραμείνει στάσιμη το 2023, αλλά υπάρχουν σημαντικές διαφορές ακόμη και εντός της ευρωζώνης. Με τη μεταποίηση να παραμένει στάσιμη, οι χώρες με μεγάλη έμφαση στον τουρισμό θα έχουν το πάνω χέρι.

Σε έκθεσή της που δημοσιεύθηκε χθες, η Deutsche Bank ενίσχυσε αυτό το σενάριο προβλέποντας ανάπτυξη 2,4% για την Ελλάδα φέτος, όταν η ευρωζώνη βρίσκεται σχεδόν σε ακινησία. Την ίδια στιγμή, οι αναλυτές των γερμανικών τραπεζών αναμένουν ότι η Ελλάδα θα έχει καλύτερες επιδόσεις από τη ζώνη του ευρώ, τουλάχιστον μέχρι το 2025, όταν το ελληνικό ΑΕΠ αναμένεται να αυξηθεί κατά 1,8% και το ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ κατά 1,5%.

Τέλος, η ταχύτητα με την οποία θα απορροφηθεί το ταμείο αναδιάρθρωσης είναι καθοριστικής σημασίας. Και αυτό διότι, ενώ η Ελλάδα και η Ιταλία θεωρούνται οι δύο χώρες που επωφελούνται περισσότερο από την ευρωπαϊκή στήριξη, η Ιταλία έχει ήδη βιώσει σημαντικές καθυστερήσεις στην απορρόφηση των κονδυλίων. Πράγματι, το σενάριο της Capital Economics αναφέρει ότι η Ιταλία θα μπορέσει να απορροφήσει μόνο το ένα τέταρτο του ταμείου και, ως εκ τούτου, δεν θα μπορέσει να ενισχύσει σημαντικά τον ρυθμό ανάπτυξής της.

Αντιθέτως, η Ελλάδα συνεχίζει να τρέχει στην αξιοποίηση των πόρων με στόχο οι επενδύσεις παγίου κεφαλαίου να φτάσουν στο 15,7% φέτος, από 10,7% το 2019. Επομένως, η αναπτυξιακή ώθηση που θα δεχθεί η ελληνική οικονομία μπορεί να αντισταθμίσει – ακόμη και να ξεπεράσει – την ανάγκη εφαρμογής συντηρητικών μέτρων για να μην υπάρξει κίνδυνος δημοσιονομικού εκτροχιασμού τα επόμενα χρόνια.