Δάση σε εποχή κλιματικής κρίσης

Τα τελευταία όμως χρόνια, οι πυρκαγιές είναι πιο συχνές, μεγαλύτερης έκτασης και έντασης από ό,τι τρεις ή πέντε δεκαετίες πριν. Ένα βασικός λόγος που συμβαίνει αυτό, με βάση τον σπουδαίο καθηγητή οικολογίας, τον αείμνηστο Νίκο Μάργαρη, είναι πως σε μεγάλο βαθμό έχουμε αποσυρθεί από τα ελληνικά δάση. Δεν υπάρχουν εκείνες οι ανθρώπινες δραστηριότητες του παρελθόντος, οι οποίες ουσιαστικά ανανέωναν τα δάση και απομάκρυναν μεγάλο όγκο από καύσιμη ύλη.

Με άλλα λόγια, οι παραδοσιακοί φύλακες των δασών, όπως οι μελισσοκόμοι, οι βοσκοί, οι αγρότες και οι καλλιεργητές ρητίνης, στερούνται πλέον των δικαιωμάτων τους επειδή το επάγγελμά τους δεν έχει οικονομικό όφελος. Τα ολοκληρωμένα μέτρα διαχείρισης των δασικών οικοσυστημάτων πρέπει να δώσουν στους παραδοσιακούς δασοφύλακες νέους ρόλους και κίνητρα.

Ο δεύτερος λόγος, τον οποίο ο αείμνηστος Νίκος Μάργαρης δεν κατάφερε να βιώσει σε βάθος, είναι η κλιματική αλλαγή και η υπερθέρμανση του πλανήτη. Η κλιματική αλλαγή καθιστά τα μεσογειακά καλοκαίρια ξηρότερα και τους καύσωνες συχνότερους και μακρύτερους. Ωστόσο, αυτό που μας δίδαξε ο Μάργαρης για τις δασικές πυρκαγιές είναι ότι η εστίαση δεν πρέπει να είναι μόνο στην ασφάλεια και την πυρόσβεση το καλοκαίρι, αλλά και στην ετοιμότητα και την πρόληψη το χειμώνα.

Κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου και της άνοιξης, οι αρμόδιες υπηρεσίες πρέπει να εισέρχονται στο δάσος, να απομακρύνουν τη συσσωρευμένη καύσιμη ύλη, να ανοίγουν δασικούς δρόμους και αντιπυρικές ζώνες, να διασφαλίζουν ότι οι πυροσβεστικοί κρουνοί λειτουργούν και να λαμβάνουν όλα τα απαραίτητα μέτρα για την προετοιμασία του δάσους για τους καλοκαιρινούς μήνες. Προφανώς, πολλοί άλλοι συμμερίζονται την ίδια άποψη.

Ωστόσο, η πρόσφατη έκθεση του WWF για τα οικονομικά της πρόληψης και καταστολής των δασικών πυρκαγιών αποκαλύπτει στρεβλώσεις στην κατανομή των κονδυλίων. Συγκεκριμένα, κάθε χρόνο, μόνο το 1/5 του συνόλου των κονδυλίων δαπανάται από τις εθνικές και δημόσιες αρχές για την πρόληψη των πυρκαγιών, ενώ ένα επιβλητικό ποσοστό 4/5 δαπανάται για την καταστολή των πυρκαγιών. Αυτή η πυρόσβεση έχει συχνά τραγικές συνέπειες, όπως ο θάνατος δύο ηρωικών πιλότων στην Κάρυστο.

Την ίδια στιγμή, πρόσφατη έκθεση του Περιβαλλοντικού Προγράμματος του ΟΗΕ καλεί τις κυβερνήσεις να επανεξετάσουν τις δαπάνες τους για τη διαχείριση των πυρκαγιών, προτείνοντας ότι το 45% του προϋπολογισμού τους θα πρέπει να αφιερώνεται στην πρόληψη και την ετοιμότητα, το 35% στην πυρόσβεση και το 20% στην αποκατάσταση.

Πράγματι, δεν μπορεί να προβλεφθεί κάθε κατάσταση. Επομένως, σε ένα σύστημα “διαχείρισης κρίσεων και πολυπλοκότητας”, η ταχεία ανταπόκριση σε μια απελπιστική κατάσταση είναι εξίσου πολύτιμη, αν όχι περισσότερο, από την πρόβλεψη. Αλλά αυτό απαιτεί ρυθμίσεις αντιμετώπισης “κινδύνου” που υπερβαίνουν τα όρια των καθιερωμένων μηχανισμών αποτροπής.

Αυτό δεν είναι μόνο θέμα της κεντρικής κυβέρνησης. Οι δήμοι και οι περιφέρειες μπορούν επίσης να επιτύχουν πολλά ή να επιδεινώσουν την κατάσταση με την προληπτική δράση ή αδράνειά τους. Οι δασικές υπηρεσίες πρέπει επίσης να είναι ισχυρές, να συνεργάζονται με άλλες υπηρεσίες και να αξιοποιούν όλα τα σύγχρονα μέσα πληροφόρησης και επικοινωνίας, συμπεριλαμβανομένων των ευφυών συστημάτων πρόβλεψης με χρήση τεχνητής νοημοσύνης και των μη επανδρωμένων αεροσκαφών με θερμικές κάμερες.

Εδώ λοιπόν πρέπει να γίνει το μεγάλο βήμα του εκσυγχρονισμού στη δασική πολιτική της χώρας μας. Να σχεδιαστεί πάλι το πώς θα διαχειριστεί τα δάση και τις δασικές εκτάσεις σε μια νέα εποχή κλιματικής κρίσης, που η πρόληψη και η πρόβλεψη, αξιοποιώντας το εξαιρετικό ανθρώπινο δυναμικό και τις σύγχρονες τεχνολογικές εξελίξεις, θα αποτελούν την βασική πολιτική προτεραιότητα αντιμετώπισης των πυρκαγιών.