Ουκρανία: Από τον αργό βηματισμό στην αντεπίθεση

Έπειτα από δύο μήνες αργού «βηματισμού» στο πλαίσιο μίας πολυθρύλητης εαρινής αντεπίθεσης που έγινε τελικά θερινή, η Ουκρανία διαφαίνεται ότι εισέρχεται αν όχι στο κύριο στάδιο της στρατιωτικής επιχείρησης προς ανάκτηση ρωσοκρατούμενων εδαφών, αλλά σίγουρα σε μία πιο δυναμική φάση κατά την οποία ρίχνει στη μάχη περισσότερες δυνάμεις και δυτικά όπλα προσπαθώντας να διασπάσει τις ισχυρές ρωσικές γραμμές άμυνας στα νοτιοανατολικά.

Σύμφωνα με αξιωματούχους του Πενταγώνου, η Ουκρανία προφανώς διατηρεί εφεδρικές δυνάμεις, αλλά έχει αρχίσει να κινητοποιεί το μεγαλύτερο μέρος των στρατευμάτων που εκπαιδεύτηκαν και εξοπλίστηκαν από τη Δύση.

Από την έναρξη της «προσωρινής» αντεπίθεσης στις αρχές Ιουνίου, η πρόκληση για τον ουκρανικό στρατό ήταν να «διαρρήξει» τη ρωσική αμυντική γραμμή και να αναπτύξει περισσότερες δυνάμεις. Μετά από μήνες εδραίωσης θέσεων και τοποθέτησης ναρκών για να καθυστερήσει την κίνηση της Ουκρανίας, η Ρωσία βομβαρδίζει τη χώρα με χερσαίους και αεροπορικούς βομβαρδισμούς τα τελευταία 24ωρα, όχι μόνο στα νότια αλλά και σε ολόκληρη τη χώρα.

Αξιωματούχοι του Κιέβου λένε ότι είχαν μια “μικρή συγκομιδή” στον άξονα Ορίτσεφ-Μελιτόπολη στο νότιο μέτωπο, ενώ οι Ρώσοι λένε ότι κατάφεραν να αποκρούσουν επιθέσεις στην περιοχή Ζαπορίζια, όπου πιστεύεται ότι έχουν αναπτυχθεί αρκετές χιλιάδες Ουκρανοί στρατιώτες. Σύμφωνα με τη στρατιωτική διοίκηση στο Κίεβο, τα στρατεύματα προωθούνται προς δύο κατευθύνσεις προς την Αζοφική Θάλασσα, προς τη Μελιτόπολη και το Μπερντιτσάνσκ. Η κατεχόμενη Μελιτόπολη αποτελεί βασικό στόχο της ουκρανικής αντεπίθεσης, διότι αν τα στρατεύματα καταφέρουν να φτάσουν σε αυτήν, θα μπορέσουν να “αποσυναρμολογήσουν” τη χερσαία γέφυρα που συνδέει τις ρωσικές δυνάμεις στην ανατολική και τη νότια Ουκρανία.

Ο Βλαντίμιρ Πούτιν παραδέχθηκε στο περιθώριο της συνόδου κορυφής Ρωσίας-Αφρικής στην Αγία Πετρούπολη την Πέμπτη (η οποία είχε αρκετούς απόντες μετά τον αποκλεισμό των εξαγωγών σιτηρών, που είναι ζωτικής σημασίας για την αφρικανική ήπειρο) ότι “οι εχθροπραξίες έχουν ενταθεί σημαντικά”. Αυτή ήταν η πρώτη δήλωση του Πούτιν αφότου οι αμερικανικές αρχές έδωσαν το “σήμα” ότι η ουκρανική αντεπίθεση είχε ουσιαστικά αρχίσει. Όσον αφορά τις συνομιλίες με τα αφρικανικά κράτη, ο Πούτιν επανέλαβε ότι δεν έχει καμία πρόθεση να επιστρέψει στη Συμφωνία της Μαύρης Θάλασσας και υποσχέθηκε σε ορισμένες χώρες δωρεάν σιτηρά προκειμένου να προβάλει την εικόνα της Μόσχας.

Σύμφωνα με στρατιωτικούς εμπειρογνώμονες, παρά τις υποσχέσεις για πρόσθετα στρατεύματα στο ουκρανικό μέτωπο, δεν αναμένεται ούτε είναι εγγυημένη πρόοδος σύντομα, δεδομένου του πολυεπίπεδου αμυντικού δικτύου της Μόσχας. Η Ουκρανία δεν διαθέτει εναέριο έλεγχο και τα δυτικά τεθωρακισμένα οχήματα δεν μπόρεσαν να διαπεράσουν τις ρωσικές νάρκες, ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην προέλαση, παρά την αυξημένη προστασία των ουκρανικών στρατευμάτων.

Από τις αρχές Ιουνίου, οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν ανακτήσει περίπου 200-230 τετραγωνικά χιλιόμετρα κατεχόμενου εδάφους, που ισοδυναμεί με λιγότερο από το ένα τέταρτο της πόλης του Κιέβου. Ο ουκρανός υπουργός Άμυνας Oleksiy Reznikov παραδέχεται ότι η αντεπίθεση είναι αργή, αλλά επιμένει ότι “δεν ανησυχεί”. Η γενική συναίνεση μεταξύ των αμυντικών αναλυτών είναι ότι η αντεπίθεση είναι μέχρι στιγμής τουλάχιστον κατώτερη των προσδοκιών, αλλά ότι είναι πολύ νωρίς για να εξαχθούν γενικά συμπεράσματα σχετικά με τις πιθανότητες επιτυχίας της.

Το Κίεβο έχει εμπλακεί σε μια άσκηση εξισορρόπησης μεταξύ της πολιτικής πίεσης να δείξει ότι μπορεί να ανακαταλάβει μεγάλες εκτάσεις κατεχόμενων εδαφών και των στρατιωτικών εκτιμήσεων για την ανάγκη διατήρησης των δυνάμεών του. Η ρωσική πλευρά αναμένεται να εντείνει την επίθεσή της στη νοτιοανατολική Ουκρανία.

Η ουκρανική αντεπίθεση είναι πιθανό να διαρκέσει μέχρι το φθινόπωρο, γεγονός που καθιστά οποιαδήποτε εκτίμηση σε αυτό το στάδιο πρόωρη, λέει ο Άντριους Τάσα, σύμβουλος που ειδικεύεται στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη στην εταιρεία αξιολόγησης πολιτικών κινδύνων Teneo. Όσον αφορά τους “δείκτες” που θα καθορίσουν την επιτυχία ή την αποτυχία μιας μελλοντικής αντεπίθεσης, ο Tasha λέει ότι από πολιτική άποψη, η Ουκρανία πρέπει να αποδείξει σαφώς την αποτελεσματικότητα και την υπεροχή των δυτικών επιθετικών όπλων στο πεδίο της μάχης, κάτι που θα αποτελούσε ένα ισχυρό πρόσθετο επιχείρημα για την αναζήτηση συνεχούς υποστήριξης.

Οι δυτικοί ηγέτες έχουν καταστήσει σαφές ότι στόχος της αντεπίθεσης είναι να θέσει την Ουκρανία σε ισχυρότερη διαπραγματευτική θέση για κατάπαυση του πυρός ή πιθανές ειρηνευτικές συνομιλίες. Προς το παρόν, καμία από τις δύο πλευρές δεν έχει δείξει προθυμία να επαναλάβει τις συνομιλίες, αλλά μετά την αντεπίθεση, οι προσπάθειες να φτάσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων θα μπορούσαν να ενταθούν και μια σαφής επίδειξη στρατιωτικής επιτυχίας θα έθετε το Κίεβο σε καλύτερη θέση.

Από τις αρχές Ιουνίου, οι ουκρανικές δυνάμεις έχουν ανακτήσει περίπου 200-230 τετραγωνικά χιλιόμετρα κατεχόμενου εδάφους. Ο Ουκρανός υπουργός Άμυνας Oleksiy Reznikov αναγνώρισε ότι η αντεπίθεση έχει καθυστερήσει, αλλά επιμένει ότι δεν ανησυχεί. Η γενική συναίνεση μεταξύ των αμυντικών αναλυτών είναι ότι η αντεπίθεση είναι μέχρι στιγμής τουλάχιστον κατώτερη των προσδοκιών, αλλά είναι πολύ νωρίς για να εξαχθούν γενικευμένα συμπεράσματα σχετικά με τις πιθανότητες επιτυχίας της.

Το Κίεβο έχει εμπλακεί σε μια άσκηση εξισορρόπησης μεταξύ της πολιτικής πίεσης να δείξει ότι μπορεί να ανακαταλάβει μεγάλες εκτάσεις κατεχόμενων εδαφών και των στρατιωτικών εκτιμήσεων για την ανάγκη διατήρησης των δυνάμεών του. Η ρωσική πλευρά αναμένεται να εντείνει την επίθεσή της στη νοτιοανατολική Ουκρανία.

Η ουκρανική αντεπίθεση είναι πιθανό να διαρκέσει μέχρι το φθινόπωρο, γεγονός που καθιστά οποιαδήποτε εκτίμηση σε αυτό το στάδιο πρόωρη, λέει ο Andrews Tasha, σύμβουλος με ειδίκευση στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη στην εταιρεία αξιολόγησης πολιτικών κινδύνων Teneo. Όσον αφορά τους “δείκτες” που θα καθορίσουν την επιτυχία ή την αποτυχία των μελλοντικών επιχειρήσεων αντεπίθεσης, ο Τάσα λέει ότι από πολιτική άποψη, η Ουκρανία πρέπει να αποδείξει σαφώς την αποτελεσματικότητα και την υπεροχή των δυτικών επιθετικών όπλων στο πεδίο της μάχης, κάτι που θα αποτελούσε ένα ισχυρό πρόσθετο επιχείρημα για την αναζήτηση συνεχούς υποστήριξης.

Οι δυτικοί ηγέτες έχουν καταστήσει σαφές ότι στόχος της αντεπίθεσης είναι να θέσει την Ουκρανία σε ισχυρότερη διαπραγματευτική θέση για πιθανή κατάπαυση του πυρός ή ειρηνευτικές συνομιλίες. Προς το παρόν, καμία από τις δύο πλευρές δεν έχει δείξει προθυμία να επαναλάβει τις συνομιλίες, αλλά μετά την αντεπίθεση, οι προσπάθειες να φτάσουν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων θα μπορούσαν να ενταθούν και μια σαφής επίδειξη στρατιωτικών επιτευγμάτων θα έβαζε το Κίεβο σε καλύτερη θέση.

Ωστόσο, το τέλος της αντεπίθεσης δεν σημαίνει και το τέλος του πολέμου. Ως εκ τούτου, από στρατιωτική άποψη, η Ουκρανία πρέπει να εξετάσει την αποτελεσματική χρήση και διατήρηση των ανθρώπινων πόρων της μακροπρόθεσμα. Ειδικότερα, η κίνηση του Πούτιν να αυξήσει τον αριθμό των κληρωτών με την αύξηση του ορίου ηλικίας και όχι με την επιστράτευση.

Ο συνεχιζόμενος πόλεμος φθοράς προκαλεί βαριές απώλειες και στις δύο πλευρές, αλλά η έλλειψη αξιόπιστων πληροφοριών από το μέτωπο περιπλέκει την εκτίμηση του ποια πλευρά “κερδίζει” σε σχετικούς όρους, λέει ο Andrews Trusha. Προς το παρόν, το Κίεβο προσπαθεί να συμφιλιώσει τόσο τους πολιτικούς όσο και τους στρατιωτικούς στόχους, αλλά η πίεση να παρουσιάσει αποτελέσματα θα αυξηθεί τους επόμενους μήνες.

Η ιεράρχηση των πολιτικών στόχων, εάν το Κίεβο επιλέξει αυτό το δρόμο, πιθανότατα θα σήμαινε μεγαλύτερες στρατιωτικές απώλειες, αποδυναμώνοντας έτσι τις δυνατότητες της Ουκρανίας μακροπρόθεσμα. Μπορεί επίσης να εντείνει τις διαφωνίες μεταξύ του προέδρου, Βολοντίμιρ Ζελένσκι, και του αρχηγού των Ενόπλων Δυνάμεων, Βαλέρι Ζαλούζνι, ο οποίος έχει φθάσει να «αγγίζει» τη δημοτικότητα του Ζελένσκι. Η αδυναμία απελευθέρωσης μεγάλης έκτασης εδαφών και επίδειξης σαφούς πλεονεκτήματος έναντι των ρωσικών δυνάμεων -έπειτα από μήνες προσεκτικού σχεδιασμού και δεκάδων δισεκατομμυρίων σε δυτική υποστήριξη- θα μπορούσε να οδηγήσει σε «φωνές» για (δυσμενείς) για το Κίεβο συνομιλίες και συμβιβασμό με τη Μόσχα.